Hoe Buro Groen al jaren de Vlaamse publieke ruimte vormgeeft
Sinds de oprichting in 2005 heeft tuinarchitectenbureau Buro Groen onder leiding van Koen Rygole een indrukwekkende transformatie doorgemaakt. Waar de focus in het begin lag op private tuinen, blinkt de onderneming vandaag uit in het ontwerpen van publieke en commerciële ruimtes. Zodoende zocht GardenPro de heer Rygole op voor een diepgaand gesprek over de principes die ten grondslag liggen bij het ontwerpen van publieke domeinen.
Van particulier naar publiek
Toen Koen Rygole in 2005 Buro Groen oprichtte, lag de nadruk nog volledig op particuliere tuinen. “Rond 2012-2013 hebben we onze focus echter verlegd richting commerciële opdrachten”, vertelt de zaakvoerder. “Ik ben namelijk iemand die graag wordt uitgedaagd. Bij publieke en commerciële projecten spelen er vaak meer factoren mee; je moet verschillende belangen verzoenen, maatschappelijke vraagstukken oplossen en rekening houden met beleid en regelgeving. Laat dat nu net zijn wat mij triggert.”
Die koerswijziging bleek succesvol. Vandaag werkt Buro Groen met een team van een tiental medewerkers aan projecten verspreid over heel Vlaanderen. Hun opdrachtgevers zijn stedenbouwkundigen, architectenbureaus, projectontwikkelaars en lokale overheden. “Wij zijn vaak de schakel tussen beleid en markt”, legt Rygole uit. “Aan de ene kant begrijp ik de ambities en eisen van het beleid, aan de andere kant heb je de commerciële druk waarmee ontwikkelaars geconfronteerd worden. Onze kracht zit erin dat wij bemiddelen en helpen zoeken naar een evenwicht. Zonder die balans riskeert een project te stagneren.”
"Openbare ruimtes bloeien waar de stem van de lokale gemeenschap klinkt"
Lokale betrokkenheid
Elk ontwerpproces start met een grondige analyse van de bestaande context. "Ons team begint eerst met een diepgaande studie van het groen-blauwe netwerk, het reliëf, de mobiliteitsinfrastructuur en het relevante beleid. Deze analyse vormt het fundament onder de schetsen en ontwerpen die we vervolgens uitwerken", verduidelijkt Rygole. Na deze initiële fase worden de ontwerpen in detail besproken met de opdrachtgever, doorgaans een projectontwikkelaar of een gemeente. "Participatie is hierbij een onmiskenbaar element. We hechten veel waarde aan dialoog met lokale gemeenschappen, maar bewaken tegelijkertijd een heldere koers."
Zodra er consensus over het ontwerp is bereikt, wordt het voorontwerp gepresenteerd aan de stakeholders, waarna er doorgaans verfijningen plaatsvinden op basis van de ontvangen feedback. De definitieve plannen worden vervolgens ingediend voor goedkeuring en gaan daarna de uitvoeringsfase in. Ook na de oplevering blijft Buro Groen nauw betrokken door nazorg te verlenen en advies te geven over het beheer en onderhoud van de diverse projecten.
Ruimte als schaars goed
Volgens Rygole vormt de schaarste aan beschikbare ruimte een fundamentele uitdaging binnen zijn expertisegebied. Hij observeert: "De ruimtelijke ordening in Vlaanderen wordt gekenmerkt door een gefragmenteerd landschap, resulterend uit voortdurende verkaveling. In tegenstelling tot steden als Kopenhagen, die de mogelijkheid bezitten om vanuit een onbebouwd, blanco canvas te conceptualiseren, vereist onze context een zorgvuldige herwaardering van bestaande, vaak verouderde structuren. Dit noodzaakt het vinden van een delicaat evenwicht tussen het uittekenen van aantrekkelijke residentiële omgevingen, de integratie van publiek en privaat groen, en het faciliteren van dynamische functies die de vitaliteit van een buurt stimuleren."
Het project Kalvekeetdijk in Knokke demonstreert hoe collectieve woonvormen een adequaat antwoord kunnen geven op deze problematiek. “Niet iedereen wil of kan nog ruim wonen, en niet iedereen heeft de tijd om een grote tuin te onderhouden. Door een collectieve organisatie te implementeren, kunnen bewoners desalniettemin profiteren van hoogwaardig en professioneel onderhouden groenvoorzieningen. In Knokke hebben we in nauwe samenwerking met de architect bewerkstelligd dat 32 wooneenheden toegang hebben tot een kwalitatieve buitenruimte. Het binnengebied is ontworpen als een autoluwe zone door middel van een geïntegreerd mobiliteitsconcept, en we waarborgen de privacy door geen twee terrassen naast elkaar te voorzien. Het beheer gebeurt collectief, vergelijkbaar met de gemeenschappelijke kosten in appartementsgebouwen. Zo kunnen bewoners comfortabel leven en toch de voordelen van een groene buitenomgeving ervaren, zonder dat dit hen extra tijd of moeite kost.”
MATERIAALKEUZE IN DE PUBLIEKE RUIMTE
Een andere belangrijke uitdaging gelinkt aan openbare aangelegenheden betreft de veelal stringente richtlijnen met betrekking tot de keuze van materialen en beplanting. Ontwerpers dienen zich doorgaans te conformeren aan de door de gemeente standaard goedgekeurde materialen. "Dit resulteert helaas dikwijls in het gebruik van betonproducten voor verharding, wat vanuit een natuurlijk perspectief minder wenselijk is. Gelukkig zien we een positieve trend in openbare ruimtes en parkprojecten, waar steeds vaker waterdoorlatende materialen, zoals gebonden grindverhardingen, de voorkeur krijgen."
Bedrijfstuinen in volle bloei
Naast de meer conventionele openbare ruimteprojecten heeft Buro Groen zich ook gespecialiseerd in het ontwerpen van bedrijfstuinen, een segment dat een boeiende evolutie doormaakt. "Steeds meer opdrachtgevers investeren flink in het welzijn van hun medewerkers", constateert Rygole, "hierdoor verandert de bedrijfstuin van een puur representatieve groenzone naar een integraal onderdeel van een gezonde en inspirerende werkomgeving."
Een treffend voorbeeld hiervan is NOA, de buitenshowroom van Renson. "Dat was voor ons een uitgesproken commercieel project", aldus de zaakvoerder. "Het oorspronkelijke idee was om die tuinen te concentreren op een kleine oppervlakte en de rest van het park voor het personeel te vrijwaren. Ik stelde voor om deze twee componenten te verenigen tot één omvangrijk, coherent parklandschap, waarbij diverse zones door een lusvormig pad met elkaar verbonden werden. Hoewel het landschap nog een zekere artificiële inslag heeft en het jonge bosplantsoen tijd nodig heeft, is de basis gelegd voor een inspirerende ontmoetingsplek die de identiteit van Renson versterkt.
"De steeds luider wordende roep om meer groen in onze steden is een onomkeerbare tendens"
Anticiperen op komende uitdagingen
Vooruitkijkend ziet Rygole een aantal fundamentele verschuivingen die het landschap van de sector ingrijpend zullen wijzigen. "De steeds luider wordende roep om meer groen in onze steden is een onomkeerbare tendens", benadrukt hij. "Denk aan de dringende noodzaak aan natuurlijke verkoeling tijdens steeds frequentere en intensere zomers, de toenemende vraag naar biodiversiteit binnen stedelijke contexten, en het groeiende besef van de positieve impact die groen heeft op zowel de mentale als de fysieke gezondheid van stadsbewoners. Dit alles impliceert dat wij als tuinarchitecten onszelf continu zullen moeten uitdagen om steeds inventiever te zijn in het naadloos integreren van groen in soms complexe, dichtbebouwde en beperkte ruimtes."
