Goede afwatering in en rond de tuin steeds belangrijker

Voorkom wateroverlast en verzeker de gezondheid van de bodem

Klimaatverandering, met onder meer een toenemende frequentie van zware regenbuien, zorgt ervoor dat het steeds belangrijker is geworden om te voorzien in een goede afwatering in en rond de tuin. De vele verhardingen in onze sterk gebouwde gebieden, maken dit nog meer prangend en werken overstromingen in de hand. Aan de bodemtypes aangepaste afwateringssystemen zijn dan ook een must. Waterdoorlatende oplossingen voor terrassen en opritten maken dus sterk opgang.

Nog te vaak over het hoofd gezien

Een goede afwatering is een van de meest cruciale, maar vaak over het hoofd geziene aspecten van tuinonderhoud. Het is essentieel voor het voorkomen van wateroverlast, de gezondheid van de bodem en dus van planten en van het behoud van een mooie tuin in het algemeen. Het gaat hierbij niet alleen om de tuin maar ook de bredere omgeving met dus ook opritten, terrassen en verhardingen in de buurt van de woning en tuin. Klimaatverandering, met vaak lang aanhoudende zware regenbuien, en jarenlange verharding van de bodem door dichte bebouwing, maken dit des te belangrijker.

Problemen bij slechte afwatering

Het meest in het oog springende gevolg van een slechte afwatering is dat water accumuleert op bepaalde plekken, wat kan leiden tot tijdelijke of permanente plassen. Naar de planten toe zijn er ook ernstige gevolgen zoals wortelrot, waardoor ze ziek kunnen worden of zelfs doodgaan. Sierplanten en andere planten die niet goed bestand zijn tegen natte omstandigheden kunnen verwelken of beschadigd raken. Daarbij aansluitend kan ook de biodiversiteit in de tuin afnemen, als enkel de ‘sterkste’ en meest tegen water bestand zijnde planten overleven.

Stilstaand water is ook de ideale omgeving voor schimmels en bacteriën, wat kan leiden tot plantenziekten. Verder kan een slechte afwatering leiden tot verdichting van de bodem, waardoor de lucht- en waterdoorlatendheid afneemt. Als het water zich ophoopt, kan dit leiden tot bodemerosie, waardoor waardevolle voedingsstoffen worden weggespoeld. Tot slot kan een slechte afwatering er ook voor zorgen dat water infiltreert in de fundering van het terras of de aangrenzende gebouwen, met dus mogelijk ook vochtproblemen binnenshuis, zoals schimmel en structurele schade.

Met een goede afwatering bespaar je op water- en energiekosten

Voordelen van goede afwatering

Een goede afwatering zorgt dus voor gezonde planten, voorkomt overstromingen en resulteert in een betere bodemstructuur. Een ander belangrijk punt is energiebesparing. Door de geringe hoeveelheid water die je moet gebruiken om je planten te irrigeren, bespaar je op water- en energiekosten. Verder zorgt een goede afwatering voor minder ongedierte. Water kan immers een broeiplaats zijn voor ongewenste insecten zoals muggen en ongedierte. Tot slot verbetert de toegankelijkheid, omdat een goed afwateringssysteem ervoor zorgt dat tuinen na een regenbui sneller opdrogen, waardoor ze eerder weer toegankelijk zijn voor gebruik.

Belang van bodemkennis en voorbereiding

Wat de indeling in bodemtype en korrelgrootte betreft:

• Zand heeft grote deeltjes en is goed doorlatend, maar houdt weinig water vast.
• Leem is een combinatie van zand, silt en klei en zorgt wel voor een goede balans tussen waterbehoud en drainage.
• Klei heeft de kleinste deeltjes en houdt veel water vast, maar de drainage is vaak slecht.

Topografie van het terrein

Hoogteverschillen en hellingen in de tuin spelen een aanzienlijke rol in een goede afwatering. Zo zorgen hellingen ervoor dat water vanzelf afstroomt naar lagere gebieden, wat essentieel is voor het voorkomen van wateraccumulatie. Een tuin die goed ontworpen is met hoogteverschillen kan ook helpen bij een natuurlijke drainage. Wateroverlast vermindert als water sneller kan wegvloeien.

In regio’s met een hoge grondwaterstand of kleigrond kunnen hellingen en hoogteverschillen overigens ook helpen om water weg te leiden van kwetsbare delen van de tuin, wat kan bijdragen aan de stabiliteit van onder meer terrassen en opritten. Bij het ontwerpen van een tuin met hoogteverschillen kan rekening worden gehouden met de waterbehoeften van planten.

Afwateringsoplossingen

Oppervlakte afwatering

Uiteraard helpt een goed onderhouden gazon of grasveld ook om water te absorberen. Het is het beste om het gras iets langer te laten groeien om een betere waterretentie te bevorderen.

Siergrind – in de vorm van losliggende steentjes zoals dolomiet, grond of kiezels – is een klassieke maar nog steeds degelijke oplossing voor het aanleggen van een verharding zoals een oprit aan uw huis. Zo’n open verharding is een ideale waterdoorlatende oplossing aangezien deze het regenwater maximaal laat afvloeien. Bovendien is het een goedkope en gemakkelijke keuze. Stapstenen in natuursteen kunnen hierbij een pad suggereren.

Siergrind, dat verkrijgbaar is in talrijke kleurvariaties en korrelgroottes, kan harmonieus gecombineerd worden met de stapstenen. Bij het gebruik van grind- en steenslagen kan het gunstig zijn om grindstabilisatie toe te passen: dit betreft matten met honingraten die het grind op zijn plaats houden. Deze matten zijn voorzien van een waterdoorlatend worteldoek, zodat er geen onkruid door het grind groeit.

Als waterdoorlatende verharding is de waterpasserende kleiklinker ook een goede keuze. Deze heeft de authentieke uitstraling van de klassieke kleiklinker, maar laat water passeren via brede voegen, waardoor het snel weg vloeit en in de bodem infiltreert. Extra infiltratievoorzieningen zijn dan in principe niet nodig.

Geavanceerdere toepassingen maken gebruik van betonnen stenen die het regenwater opvangen en vervolgens geleidelijk laten infiltreren in de bodem. Dankzij de hoge buffer- en infiltratiecapaciteit kan een dergelijke steen moeiteloos geïntegreerd worden in de funderingslaag van opritten, terrassen en zelfs onder vloerplaten. Voordelen zijn ook nog de onderhoudsvriendelijkheid en het feit dat het ruimtebesparend is, in tegenstelling tot traditionele systemen zoals Wadi’s.

Wat betreft infrastructuur kijken we in de eerste plaats naar de afvoergoten en -kanalen voor tuin, terras en oprit. Daarbinnen onderscheiden we onder meer discrete en fijne sleufgoten voor op het terras of naast de glazen partij. Deze zijn vaak uitgevoerd in inox, waarbij aan de oppervlakte slechts een kleine sleuf zichtbaar is. Ook als overloop bij een buitenzwembad zijn deze nuttig. Daarnaast zijn er ook de iets bredere designroosters. Uitvoeringen in polyesterbeton met gegalvaniseerde roosters, die erg sterk en duurzaam zijn, zijn ideaal voor opritten.

Er zijn natuurlijk ook de afvoerputjes, vaak geplaatst onder waterkraantjes aan de achterdeur. Er zijn de klassieke roostertjes, onder meer in gietijzer, maar als het iets verfijnder mag, zijn er ook afvoerputjes met een fijne sleuf rondom een betegelbaar deksel voor natuursteen.

Ondergrondse afwateringssystemen

Een interessant systeem is dat van de waterabsorberende, ecologische infiltratieblokken uit rotswol in de ondergrond. Die slaan het regenwater tijdelijk op om het dan onzichtbaar en veilig weg te laten sijpelen. Wateroverlast wordt zo voorkomen en tegelijk wordt de grondwatervoorraad ermee aangevuld. Daarnaast zijn er ook infiltratiekratten uit kunststof die worden ingebouwd in de grond en waarin een grote hoeveelheid regenwater kan worden opgevangen.

Wanneer de grond na aanhoudende regenval dan toch verzadigd zou raken, zorgt de overloop van de infiltratiesystemen voor de afvoer naar de riolering. Deze systemen spelen ook in op wetgeving die steeds meer verplichtingen oplegt om regenwater op het eigen perceel te laten bufferen en infiltreren. En dan zijn er ook nog infiltratieputten waarvoor geen aansluiting op de riolering nodig is, als eenvoudigste en meest prijsvriendelijke oplossing.

In gebieden waar de grond erg waterdoorlatend is of waar veel neerslag valt, kunnen drainagebuizen ook een oplossing zijn. Drainagebuizen zijn meestal gemaakt van kunststof en hebben gaatjes of sleuven aan de zijkanten om water op te nemen. Eenmaal in de buis wordt het water geleidelijk afgevoerd naar een lager gelegen gebied, zoals een afvoerput, sloot of een ander afwateringssysteem.

Installatie van de afwateringsoplossingen

Roostergoten

Om roostergoten te plaatsen, graaf je het gebied uit waar je de afvoergoten wilt positioneren. Je brengt een funderingslaag aan in beton of gestabiliseerd zand; deze funderingslaag is bij voorkeur 30 cm breed en 10 cm hoog. Je legt de afvoerbuizen goed vast in stabilisé. De aansluiting op de riolering geldt als beginpunt. Let erop dat de roosters enkele millimeters lager komen te liggen dan je terras, zodat het water snel in de goot loopt.

Start met de goot die je op de reeds geïnstalleerde afvoerbuis moet plaatsen; deze heeft meestal een uitgang. Let er hierbij op dat je een 'bladopvanger' boven de opening kunt plaatsen.

Plaats de goten tegen het terras in het gestabiliseerd zand en let erop dat de geulen loodrecht liggen. Verbind de goten met elkaar met behulp van de tand- en groefverbindingen.

Maak de uitsparing tussen de gootvoegen stofvrij, waarna je deze opvult met een voegmassa om een volledig vloeistofdichte gootlijn te verkrijgen. Zorg voor een voldoende hellingsgraad in functie van een efficiënte waterafvoer. Breng boven de verdichte stabilisé aarde aan en plaats eventueel de graszoden terug.

Infiltratieblokken en -putten

Bij de installatie van infiltratieblokken en -putten is het belangrijk om ook een zogenaamde ‘inspectieschacht’ met een vuilvangmandje te plaatsen. Zo kun je nagaan of er eventueel verstoppingen zijn en die tijdig verhelpen.

Een nauwkeurige berekening van de hoeveelheid af te voeren water, de stroomrichting en de plaats van afvoer zijn bijzonder belangrijk

Veelgemaakte fouten

Veelvoorkomende fouten zijn gerelateerd aan een onjuiste inschatting van de capaciteit van het afvoerkanaal. Dit betekent dat men vaak de hoeveelheid water die moet worden afgevoerd, verkeerd berekent. Daarnaast kan verkeerd gebruik, zoals over afvoerkanalen rijden waar dat niet is toegestaan, problemen veroorzaken.

Bovendien is het belangrijk om te controleren of je het juiste type rooster hebt; een rooster met smalle openingen is niet aan te raden als er veel water in de goot moet komen. Om deze problemen te voorkomen, is gedegen voorbereiding essentieel, waarbij nauwkeurige berekening van de hoeveelheid af te voeren water, de stroomrichting en de plaats van afvoer bijzonder belangrijk zijn.

Met medewerking van ACO, ArtStone, Vandix en Wienerberger