Uitfasering van tweetakt voor openbaar groen

Waar staan we vandaag?

In 2019 had de Vlaamse regering een ambitieus plan: tweetakttoestellen uitfaseren voor het onderhoud van openbaar groen. De redenen? Te luidruchtig, schadelijk en bovenal: vervuilend. Dit plan zorgde voor vele vragen bij groenbedrijven, zoals de beschikbaarheid van volwaardige alternatieven. Vijf jaar later is de maatregel nog niet getroffen, maar wel opgestart. De Vlaamse Milieumaatschappij heeft al het nodige vooronderzoek gedaan. Waar staan we vandaag? En wat volgt er?

Voor- en nadelen

Ongetwijfeld gebruikt ook u als groendienst vooral draagbare toestellen met een tweetaktmotor (op benzine), zoals bladblazers, haagscharen, snoeischaren en motorkettingzagen. Een tweetaktmotor weegt vaak minder dan viertaktmotoren. Bovendien vereisen tweetaktmotoren minder onderhoud en kunt u ze in alle standen gebruiken, zelfs ondersteboven. Maar er zijn ook 'maren'.

Bijzonder vervuilend

"Om te beginnen, is het brandstofverbruik bij tweetaktmotoren hoger. Bovendien zijn tweetakttoestellen jammer genoeg ook vervuilend, luidruchtig en schadelijk voor uzelf als de groenwerker", legt Katrien Smet uit, woordvoerster van de Vlaamse Milieumaatschappij. De toestellen werken namelijk meestal op een mengsel van benzine en olie, waarbij ze vervuilende stoffen uitstoten (vooral CO en koolwaterstoffen of KWS). Daarnaast stoten ze ook fijnstof (PM) uit.

In 2021 was liefst 89% van de CO-uitstoot én 92% van de NMVOS-uitstoot door de groenvoorziening in Vlaanderen afkomstig van tweetaktmotoren. Ook de uitstoot van fijnstof is hoger bij tweetakt- dan bij viertaktmotoren. Liefst 99% van de uitstoot van PM_2,5 (stofdeeltjes kleiner dan 2,5 µm) door machines voor groenvoorziening op benzine is afkomstig van tweetakttoestellen. In totaal draagt tweetakt voor 27% bij aan de uitstoot van PM_2,5 door groenvoorziening.

DUS ACTIE, OF TOCH NIET?

Om de vervuilende uitstoot tegen te gaan en de luchtkwaliteit te verbeteren, kondigde de Vlaamse regering in 2019 aan tweetakttoestellen te willen uitfaseren voor het onderhoud van openbaar groen. Zo stond het letterlijk te lezen in het Vlaamse regeerakkoord 2019-2024. Maar vandaag zijn we 2024 en is de uitfasering nog niet opgestart. Waarom?

"Ten eerste moest al het voorbereidend werk op administratief niveau nog starten", geeft Smet van de Vlaamse Milieumaatschappij aan, die de uitfasering als project trekt.

"Bovendien gaf de overheid prioriteit aan andere sectoren. Enerzijds is het wegverkeer de grootste bron van NOx (stikstofoxiden)-uitstoot. Op korte termijn komt het er vooral op aan de NO₂-jaargrenswaarde niet te overschrijden. Anderzijds worden er maatregelen uitgewerkt rond houtverbranding, wat de belangrijkste bron voor fijnstof is. Dat betekent evenwel niet dat het geen zin heeft om ook de uitstoot van tweetakt te verminderen, omdat de sector van de groenvoorziening echt wel een rol speelt."

Verandering in de maak?

Ook het eerste voortgangsrapport van het Vlaamse Luchtbeleidsplan 2030 uit 2021 vermeldde dat de maatregel nog niet was opgestart (sic). Twee jaar later, in 2023, verschijnt er opnieuw een voortgangsrapport. Deze keer is de VMM wel gestart met de uitvoering van de maatregel.

IS ELEKTRIFICATIE WEL HAALBAAR?

Maar is het accutuingereedschap wel ver genoeg ontwikkeld om het professioneel te kunnen inzetten? Volgens meerdere producenten alvast wel, op zijn minst deels. Gardena heeft tweetakt al volledig uitgefaseerd. Ook volgens Eurogarden volstaan vrijwel alle alternatieven. Onder meer Gardena en Bosch werken samen in de 18V P4A Alliance, om tot één batterij voor meer dan honderd gereedschappen te komen.

Zeker voor bepaalde werkzaamheden ...

Volgens Makita is het accu-alternatief voor veel machines zoals heggenscharen, bosmaaiers en tophandle-kettingzagen zeker genoeg geëvolueerd om er als groendienst doeltreffend mee te kunnen werken. Voor sommige andere toestellen zoals bladblazers en grasmaaiers staat het vermogen op punt, maar kan de autonomie nog een struikelblok vormen, hoewel de capaciteit van de beschikbare accu’s al erg toegenomen is. Sommige fabrikanten bieden een accupack als oplossing, die u op de rug draagt of rechtstreeks op het toestel aansluit.

"Ook uit ons vooronderzoek blijkt dat een groot deel van het accugereedschap ondertussen genoeg ontwikkeld is om professioneel in te zetten", gaat Smet verder. "Het is in de praktijk dus mogelijk om over te schakelen naar elektrisch aangedreven machines zonder snoer, bijvoorbeeld elektrische bosmaaiers, haagscharen, bladblazers en kettingzagen."

... maar nog niet voor al het zware werk

Voor bepaalde machines, zoals zwaardere kettingzagen om dikkere bomen te vellen, staan we volgens Makita aan het begin van de transitie. Het probleem is dat een accuversie van zo’n grote kettingzaag meer weegt dan een model met een verbrandingsmotor, terwijl het gewicht net zo laag mogelijk moet zijn. Daarom verkiezen professionals voor deze toepassingen vaak nog een model met verbrandingsmotor, maar dan wel het best op alkylaatbenzine.

Volgens Eurogarden is alkylaatbrandstof in de nabije toekomst mogelijk de oplossing voor veel ondernemingen die de investering naar zero emissie via aankopen van accumachines een grote stap vinden. "Zero emissie slaat hier wel enkel op het compenseren van CO₂. Het gebruik van alkylaatbrandstof stoot nog altijd schadelijke stoffen uit", aldus Smet.

"De bedoeling is om, waar mogelijk, over te stappen naar emissievrije machines"

"Vooral de zwaardere werken gebeuren inderdaad het best nog met tweetakt- of dieselmotoren", gaat de woordvoerster verder. Dus het hakselen van takken of bomen bij snoeiwerken (met een dieselhakselaar) en het maaien van gras met zit- of duwmaaiers. "De elektrische varianten zijn volgens ons nog niet goed genoeg om extensief gras te maaien. U kunt er nog geen volledige dag mee maaien."

Dit is iets waar Eurogarden graag op reageert. Zij hebben vorig jaar zitmaaiers op accu geïntroduceerd met een autonomie tot 85.000 m² op één acculading. Daarmee kan u volgens de fabrikant wel makkelijk een volledige dag maaien.

Pleidooi voor redelijkheid

De beroepsfederatie Fedagrim pleit voor een redelijkheidsbeginsel. "Het gebruik van tweetakt moet kunnen wanneer batterijtechnologie niet toelaat om efficiënt tot een gelijkwaardig resultaat te komen. Na de coronacrisis blijven de aanvoerlijnen ook voor accumachines zeer precair (iets wat niet meer klopt volgens Eurogarden, red.). Als alle Vlaamse gemeenten met hun machinepark gedwongen zouden moeten overschakelen, zou dit voor een prijsopstoot zorgen door de hoge vraag. Bovendien kunnen andere professionals dan minder batterijmachines kopen", klinkt het.

WAT ZIT ER DAN AAN TE KOMEN?

"De bedoeling is vooral om, waar mogelijk, over te stappen naar emissievrije – en geluidsarme – machines", licht Smet van de Vlaamse Milieumaatschappij toe. Merk op dat Europa hier ook steeds vaker op aanstuurt door al decennialang strengere normen voor de uitstoot op te leggen. "Maar concreet zicht op de verdere timing voor dit dossier hebben we nog niet." 

Met medewerking van Eurogarden, Fedagrim, Gardena, Makita en de Vlaamse Milieumaatschappij