Hoe EEN (zwem)vijver aanleggen?

(Zwem)vijvers worden steeds populairder. Toch zijn er heel wat aandachtspunten bij de aanleg ervan. Waar moet u op letten? 

OPBOUW

De klassieke zwemvijver kan volgens twee verschillende werkingsprincipes worden opgebouwd. 

DOWNFLOW

Water uit de zwemzone loopt rechtstreeks via het oppervlak over in de filterzone, om daar gezuiverd te worden en vervolgens via drainageslangen onderaan de filterzone weer aangezogen en naar de zwemzone verpompt te worden.

UPFLOW

Het upflowprincipe werkt precies andersom. Water wordt via skimmers uit de zwemzone onttrokken en gaat zo gravitair naar een voorfilter of pompput. Van daaruit stijgt het door de lava- en plantenzone op, om uiteindelijk via het oppervlak weer in de zwemzone over te lopen. Het is mogelijk om het moerasgedeelte wat hoger te plaatsen dan het zwemgedeelte, zodat het water via watervalletjes kan terugstromen naar het badgedeelte.

ANDERE SYSTEMEN

Naast downflow en upflow bestaan er ook nog biologische zwemvijvers en fysico-chemisch gefilterde zwemgelegenheden. 

Biologisch gefilterde zwemvijvers

De mechanische en biologische processen worden hierbij versneld, zodat men met kleinere volumes efficiënt kan filteren. Men verbetert de filterfunctie met gedoseerde toevoegingen van mineralen en bacteriën. Ook heel kleine, vaste vuildeeltjes worden uit het water gevangen. Er is niet noodzakelijk een grote moerasbedzone nodig. Een kleine kan ook, of zelfs geen. Het is een compacter systeem, maar met een hoger prijskaartje.

Biologisch gefilterde zwemvijvers zijn compacter, maar hebben een hoger prijskaartje

Fysico-chemisch gefilterde zwemvijvers

Hier gebeurt de desinfectie door hydrolyse van water en uv-stralen. Wanneer er geen zout wordt toegevoegd aan een dergelijke inrichting, kan men blijven werken met een filterende moeraszone.

Wanneer dat wel het geval is, dan wordt het zout (NaCl) door de hydrolyse gesplitst in natrium en chloor. Dan kan je niet meer van een (zwem)vijver spreken, maar wel van een zwembad. Dit type bad is niet geschikt voor vissen of planten. Er is geen moeraszone of plantenfilter. Hydrolyse met zout betekent ook agressiever water. EPDM- of TPO-waterdichtingen kunnen hierdoor niet gebruikt worden. In plaats van inox 314 is inox 316 aanbevolen. 

AFMETINGEN

Voor een aangenaam zwemcomfort is in de zwemzone een minimumbreedte van 3 m vereist, terwijl men in de lengte best rekening houdt met 8 m of meer. De filterzone moet bij downflow ongeveer een kwart van het totale volume zijn, bij upflow is dat een vijfde. De diepte moet zo'n 80 cm bedragen, omdat waterplanten tot 70 cm diep wortelen. Omdat de filterzone bij een upflowprincipe niet noodzakelijk aan de noordoostkant van de zwemzone moet grenzen, hebt u in zo'n geval wel meer vrijheid inzake inplanting. Een grote afstand tussen zwem- en filterzone zal evenwel een belangrijke invloed hebben op de dimensionering van de pomp. Vooral installaties die opgesteld staan in een tuinhuis – zeker een verder staand tuinhuis – zullen pompen vragen die meer energie gebruiken.

POMP

Bij de keuze en dimensionering van de pomp streeft men bij natuurlijke (zwem)vijvers naar een goede maar rustige doorstroming. Als vuistregel geldt dat het water, afhankelijk van de vijvergrootte, het volledige systeem in vier tot acht uur moet doorlopen. 

Er zijn nogal wat factoren die een rol spelen bij de berekening van de juiste pomp, zoals debietverliezen door hoogte, dikte en lengte van de leidingen, bochten, T-stukken, kranen en apparatuur.

Liggen zwem- en filterzone niet rechtstreeks naast elkaar, hou dan bijkomend rekening met hun onderlinge afstand en de leidingdiameter. Door een leiding van 110 mm kan gravitair bijvoorbeeld 14 m³/h stromen. Worden er twee pompen met elk een debiet van 10 m³/h gebruikt, dan zullen er dus twee leidingen van 110 mm moeten worden voorzien. 

 

FILTERS

Bij het upflowprincipe hebt u de mogelijkheid om een of meerdere filters toe te voegen. Bevindt de zwemvijver zich bijvoorbeeld in een boomrijk gebied of staat de klant op extreem helder water, dan kan u tussen skimmers en filterzone een voorfilter (bijvoorbeeld boogzeef en/of trommelfilter) plaatsen. Zonder voorfilter wordt vuil water onderaan in de lavazone gepompt, waardoor er organisch afval wordt opgehoopt.

VERWARMING

Vanwege onder andere de zwarte bekleding ligt de temperatuur in een zwemvijver hoger dan in een klassiek zwembad. Wenst de klant toch bepaalde garanties omtrent de temperatuur, of wil hij het zwemseizoen verlengen, dan kan er verwarming bijgeplaatst worden. Tref in dat geval wel gepaste maatregelen. Om het biologische evenwicht niet te verstoren, mag de temperatuur bijvoorbeeld niet boven 26 °C uitkomen (in volle zomer mag die tot 28 °C gaan). Ter preventie van ziektekiemen en algengroei zijn uv-lampen daarnaast een noodzakelijk toevoeging. Zij worden het best in bypass geplaatst, en dat op een eenvoudig bereikbare plaats zoals een pompput, een extra put of het poolhouse.

AANLEG

KUIP

Zwemvijvers worden ofwel uit beton opgetrokken (al dan niet in combinatie met metselwerk), ofwel uitgegraven. In beide gevallen wordt de binnenzijde met EPDM bekleed. Die kan ter plekke gevulkaniseerd worden, of op basis van de exacte kuipafmetingen als 3D-folie geprefabriceerd worden. Baseer u in dat laatste geval altijd op de finale afmetingen in situ. Een te klein geproduceerde 3D-folie kan immers scheuren en tot problemen leiden. Naast de doorgaans zwarte EPDM-folies, kan men ook opteren voor een gekleurde TPO-folie. Dat gebeurt vooral om esthetische redenen. 

POMP

Moet de pomp droog geplaatst worden, dan kan er een pompput voorzien worden. Let er hoe dan ook op dat de pomp lager geplaatst wordt. Aangezien de meeste vijverpompen niet kunnen aanzuigen, moet het water er namelijk gravitair terechtkomen. Een zwembadpomp kan boven het waterniveau geplaatst worden, een vijverpomp altijd onder het waterniveau. De aanvoerende leidingen liggen volledig onder het waterniveau van de vijver, meestal op ongeveer 45 cm diepte. Een warmtepomp moet altijd in bypass geplaatst worden. 

AANSLUITINGEN

Alle aansluitingen moeten verzekerd worden en alle leidingen voorzien van waterdichtingen. Het is aangeraden om het volledige systeem te testen alvorens de folie wordt geplaatst en de bouwput weer wordt dichtgegooid. Nadien is het erg moeilijk om eventuele lekken op te sporen.

INRICHTING

In de filterzone vinden er twee processen plaats: eerst zetten de aanwezige bacteriën schadelijke stoffen in het water, zoals nitrieten, om in nitraten; vervolgens worden nitraten en aanwezige fosfaten door de planten op­genomen als voedingsstoffen. Aangezien de volledige filtering van de zwemvijver hierop gesteund is, behoeft de inrichting van deze zone bijzondere aandacht.

Het is aangeraden om het volledige systeem te testen alvorens de folie wordt geplaatst en de bouwput weer wordt dichtgegooid

OPBOUW

De opbouw van de filterzone is relatief eenvoudig: de bovenste 20 cm wordt gevuld met een een fijner moerassubstraat zoals lava (bv. 8/16), of, nog beter, clinoptiloliet (bv. 7/16); de overige diepte vult men met grovere lava (meestal 18/32) omwille van het budget en de doorstroming.

PLANTEN

Het biologisch evenwicht tot stand brengen is iets uitdagender. Daarvoor moeten de juiste (en voldoende) planten in het moerassubstraat geplaatst worden, met aandacht voor differentiatie. Belangrijke aandachtspunten zijn de stoffen die de planten opnemen – waterkers neemt bijvoorbeeld meer nitraat op dan andere planten – en hun bloeiperiode – het populaire gele lis bloeit bijvoorbeeld niet in de winter; beekpunge wel.

OPSTART

Vijvers mogen niet zomaar met eender welk water gevuld worden. Om het biologisch evenwicht te vrijwaren, moet u gebruikmaken van leidingwater. Dat is vrij van ziekten en schadelijke bacteriën, maar bevat wel de nodige mineralen om het systeem te voeden. Grondwater bevat te veel afvalstoffen en ijzer, ongefilterd regenwater is te zuur. Bovendien bevat het geen kalk of andere essentiële hardheidselementen. Heeft uw klant een waterontharder, dan moet die voor het vullen van de zwemvijver dus ook afgesloten worden. Bevat het leidingwater een hoge concentratie chloor, wacht dan een aantal dagen na het vullen alvorens u planten toevoegt.

OP ZOEK NAAR EEN EVENWICHT

Het duurt even alvorens het biologisch evenwicht van een nieuwe zwemvijver bereikt is. Daarom is het zeker in de beginperiode cruciaal om de waterkwaliteit in de gaten te houden. De belangrijkste parameters zijn:

• zuurtegraad (pH): de ideale zuurtegraad bedraagt 7,2, maar zal doorheen de dag variëren;
• carbonaathardheid (KH): de carbonaathardheid moet hoger liggen dan 4, boven 7 is beter;
• totale hardheid (GH): voor de totale hardheid is een waarde tussen 8 en 12 ideaal;
• nitraat: bij een goede filtering zou er in het water geen nitraat aanwezig mogen zijn;
• fosfaat: de fosfaatconcentratie moet onder 0,035 mg/l liggen. 

Zijn de eerste twee parameters in orde, dan kan men er in principe op rekenen dat de planten goed zullen groeien en dat het evenwicht in stand zal worden gehouden. Blijken er echter afwijkingen te zijn, dan wijst dat vaak op problemen in de filterzone, vervuiling uit de tuin of verkeerd vulwater. Die moet dan herbekeken worden. Het is niet ongewoon dat er in de opstart­periode, wanneer het water nog relatief arm is aan voedingsstoffen, een aantal planten afsterven. Plaats deze altijd opnieuw bij. Ook belangrijk is dat planten niet te diep geplant worden. Dat zou ervoor zorgen dat ze rotten.

Met dank aan Disaghor, Distri Pond en OASE