Glyfosaatvrije opties voor onkruidbestrijding

Benut ten volle de ecologische en economische voordelen

Onkruid vergaat niet en dat betekent dat er altijd wel iemand uw hulp zal inschakelen om ongewenste plantjes te verwijderen. De manier waarop is echter aan het veranderen, vooral gedreven door de ecologische evolutie. Op welke manier kan u ongewenste plantjes en kruiden dan te lijf gaan? We overlopen enkele alternatieve methodes en oplossingen.

Ongewenst groen

Of het nu om een particuliere stadstuin gaat of om een groot stadspark, er zullen altijd commentaren zijn over opschietende plantjes die niet erg geliefd zijn, oftewel onkruid. En hoewel we allemaal wel het belang van biodiversiteit inzien, wordt u als professional wel vaker ingeschakeld om dat onkruid een kopje kleiner te maken. Gelukkig zijn er steeds meer manieren om dat op een glyfosaatvrije manier te doen.

Voorkomen is beter dan genezen

Hoewel je in het geval van onkruid eerder over ‘beperken’ dan ‘voorkomen’ moet spreken, is het beter om deze plantjes zoveel mogelijk op voorhand enige groei te ontzeggen. Bij het aanleggen van de tuin houdt de professional er best rekening mee om bijvoorbeeld bestrating te kiezen die geïmpregneerd is, mulchpaden en -borders aan te leggen, te werken met worteldoek en onkruidwerende voegmortel etc. Wanneer er toch scheuten verschijnen, is het aan u of uw klant om deze zo snel mogelijk te verwijderen voor ze sterker worden en uitzaaien. Daarvoor leggen verschillende fabrikanten diverse oplossingen op tafel.

Onkruid wieden 2.0

Mechanische bestrijding

In particuliere tuinen met beperkte oppervlakte, is dit nog altijd de meest efficiënte aanpak.

Sigrid Maebe, Belplant: “Het meest milieuvriendelijke alternatief is het onkruid handmatig wegkrabben, wegplukken of uitsteken. Je kan ook de grond afdekken met speciaal textiel, zodat onkruid er niet door kan komen. Hier moet je wel zorgen dat je het textiel of plastic, nadat het zijn werk gedaan heeft, uit de omgeving weghaalt, zodat er geen resten achterblijven in het milieu.”

Hans Wynant, Polet: “Regelmatig wieden is een doeltreffende manier om verspreiding tegen te gaan. Het onkruid krijgt zo geen kans om zich te vermeerderen. Door regelmatig te schoffelen, vooral op zonnige dagen, hebben we twee voordelen: we kappen het onkruid af en laten het verwelken. Tegelijkertijd maken we het bovenste laagje aarde los, waardoor we de waterverdamping afremmen. Naast onkruid verdelgen gaan we dus ook de waterhuishouding beschermen. Andere producten die in deze categorie thuishoren zijn de voegenkrabbers en onkruidborstels.”

Bart Hullebroeck, Kaercher: “Er zijn verschillende mogelijkheden waarbij warm water toegepast wordt. Deze geven ook goede resultaten. De temperatuur is doorslaggevend bij het verwijderen van onkruid met heet water: Hoe heter het water, hoe efficiënter de planten kunnen worden vernietigd. Heetwater-hogedrukreinigers kunnen water leveren met constant hoge temperaturen tot 98°C, wat net onder de stoomdrempel ligt en dus ideaal is."

FYTOLICENTIE
Enkel professionelen en tuinaannemers mogen nog glyfosaathoudende herbiciden gebruiken. Hier zijn echter voorwaarden aan verbonden. Sigrid Maebe, Belplant: “Een fytolicentie is een certificaat van de federale overheid dat aangeeft dat u als professionele gebruiker, distributeur of voorlichter op een correcte manier met gewasbeschermingsmiddelen en toevoegingsstoffen kunt omgaan. Meer info over de voorwaarden en het bekomen van deze licentie kan u vinden op fytoweb.be.”

Amateurgebruikers
“Een amateurgebruiker moet geen fytolicentie hebben. Gewasbeschermingsmiddelen voor amateurgebruik moeten wel voldoen aan strenge voorwaarden vooraleer ze op de markt toegelaten worden. Zo is de verpakking kleiner, handiger, is het product al correct gedoseerd en staat de nodige informatie op de etiketten. Het blijft wel een probleem dat mensen nog vaak een beroep doen op niet-geregistreerde producten of producten gebruiken waar ze niet voor bedoeld zijn, zoals bijvoorbeeld javel. Ook de moeilijk controleerbare internethandel is niet ongevaarlijk.”

In 2022 zal de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu opnieuw een aantal examens organiseren voor het behalen van een fytolicentie Ps. Deze examens worden georganiseerd in Brussel.

herbiciden

Sigrid Maebe: “Glyfosaat mag niet meer door de particulier gebruikt worden in de tuin sinds eind 2018. Enkel professionelen en tuinaannemers met een fytolicentie mogen nog glyfosaathoudende herbiciden gebruiken. De totaalherbiciden die wel nog door particulieren mogen worden toegepast, zijn op vetzuren gebaseerd – vooral pelargonzuur. Deze middelen zijn contactherbiciden, en doden de plant van boven af. Ze doden de plant niet vanuit de wortel, zoals de systemische middelen. De producten kunnen niet preventief gebruikt worden. Je moet het product verschillende keren aanbrengen om bijvoorbeeld meerjarige onkruiden te doen verdwijnen.”

Mats Mees, DCM: “We geloven sterk in middelen op basis van pelargonzuur. Deze producten hebben een snelle werking, ook bij lagere temperaturen. Het gaat om een werkzame stof die voorkomt in de natuur en in de bodem afbreekt tot CO₂ en water. Deze middelen hebben echter geen nawerking of effect op de wortels van de plant. Herhaaldelijke behandeling is dus noodzakelijk om de wortels uit te putten. Tot slot zijn ze ook niet selectief.”

oplossing afhankelijk van soort onkruid en oppervlaktes

Wanneer u moet wieden in (kleine) particuliere tuinen, kan u aan de slag met mechanische bestrijding. Is er geen elektriciteit of kraantje in de buurt? Dan kan u schoffel, hark of onkruidborstel overwegen. Ook voor het fijnere werk (bijvoorbeeld tussen aangelegde bedden of moestuinen) gebruikt u beter geen grof geschut.

Met elektrische toestellen kan u sneller werken en grotere oppervlaktes te lijf gaan. Ook als warm water of een gasbrander uw favoriete wapen is, gaat het werk sneller vooruit en kan u er dus meer van verzetten.

Branden ecologisch?

Wees er wel van bewust dat branden negatieve gevolgen kan hebben voor de biodiversiteit. Natuurpunt wijst er op dat er door het gebruik van branders duizenden wilde bijennesten (enkele centimeters onder de grond) worden vernietigd. Maar ook zeldzame plantjes (vooral akker- en schoffelflora) en allerlei zaden worden in de as gelegd en verdwijnen. Vaak gaat het om planten die slechts één of twee centimeter hoog worden, en nauwelijks in het oog springen. Natuurpunt heeft dus een boontje voor het schoffelen, maar ‘slimmer’ branden kan nog door de beugel. U kan namelijk ‘hoger’ werken en niet tot vlak tegen de grond, om enkel in het oog springend onkruid aan te pakken.

Tot slot dient u ook rekening te houden met brandgevaar wanneer u onkruidbranders gebruikt in warme en/of droge periodes.

spuitbare oplossingen

Als er veel bestrating of overwoekerde zones op de agenda staan, kan men opteren om toegelaten gewasbeschermingsmiddelen aan te wenden. Het sproeien gaat snel en makkelijk op grote oppervlaktes.

Repeteren kan men leren

In zowat alle gevallen zullen meerdere behandelingen nodig zijn om het onkruid definitief klein te krijgen en daar verliest alternatieve onkruidbestrijding enkele punten ten opzichte van glyfosaat. Eens die gewoonte er echter ingebakken zit, wordt ze de nieuwe norm.

WAT KAN U DOEN ALS ONTWERPER?
Beplanting
Een goed doordacht beplantingsplan laat weinig ruimte voor de groei van ongewenste scheutjes. Denk op voorhand na welk groen u waar kan plaatsen volgens de wensen van de klant én de mogelijkheden van de omgeving. Wanneer de geplande soorten floreren, zullen deze onder normale omstandigheden weinig ruimte overlaten aan ongewenste buren.
Diverse planten staan overigens niet graag in elkaars omgeving, dus ook hier kan u op voorhand al specifieke soorten in het voordeel stellen. Combinatieteelt wordt vooral toegepast in de moestuin, maar kan evengoed werken in het gazon of de border.

Bestrating
Spelen met bestrating levert ook goede resultaten op. Zaadjes van ongewenst groen krijgen sneller voet aan wal op losse, makkelijk vervuilde materialen. Een correcte aanleg die de groei van onkruid bemoeilijkt, completeert deze oplossing. Denk dan aan het gebruik van worteldoek, impregneren en onkruidwerende voegmortel. Stel een ontwerp samen waar deze middelen makkelijk toe te passen zijn.

Mindset veranderen
Het is geen slecht idee om af te tasten of uw klant eventueel wel wil meesurfen op de ecologische golf of als hij alles strak en clean wil. Onkruid zal namelijk altijd wel ergens de kop opsteken, maar als uw cliënt deze plantjes kan appreciëren voor hun positieve eigenschappen, zal er minder frustratie ontstaan.

Toekomst

Schadelijke stoffen zullen steeds vaker geweerd worden waardoor alternatieve bestrijding mainstream zal worden. Die evolutie gaat echter niet zonder slag of stoot en vraagt vooral aanpassingen van uw kant alsook een andere denkwijze van uw cliënten.

Hans Wynant: "Alternatieven zijn een rendabele investering op langere termijn. Je hebt geen chemische producten nodig en verbruikt in de meeste gevallen geen brandstof. Ecologisch én economisch voordeel dus."

Mats Mees: “Waar er vroeger enkele eenvoudige oplossingen waren, is er nu en ook in de toekomst een veelvoud van producten. Deze oplossingen vereisen vaak een regelmatige toepassing, iets waar de consument aan zal moeten wennen. Het blijft belangrijk om te benadrukken enkel toegelaten middelen te gebruiken omdat deze uitvoerig zijn getest en veilig zijn bevonden. Keukenmiddeltjes mogen dan wel goedkoop zijn, op de lange termijn veroorzaken ze vaak echter onomkeerbare schade.”

Sigrid Maebe: “Inderdaad, het blijft een probleem dat mensen nog vaak een beroep doen op niet-geregistreerde producten of producten die niet bedoeld zijn voor onkruidbestrijding, zoals bijvoorbeeld javel. Ook de moeilijk controleerbare internethandel is niet ongevaarlijk. Het vraagt een aanpassing van de particulier. We moeten dus blijven inzetten op een geïntegreerde aanpak van de onkruidbestrijding in tuinen.”

In een notendop

Mechanische bestrijding

• Mulch (1)
• Bodembedekkers
• Uitgedachte beplanting
• Worteldoeken

Kleinere oppervlaktes

• (Gekarteld) voegenmes (2)
• Voegenkrabber (3)
• Vleugelschoffel
• U-schoffelhak (4)
• Vollemaanschoffel
• Onkruidborstels (met of zonder staaldraad) (5)
• Paardenbloemwieder
• Gasbranders met gasbus/gascartridge

Grotere oppervlaktes

• Onkruidlansen en hogedrukreinigers (6)
• Onkruidsteker (7)
• Wielschoffel (8)
• Gasbranders met gasfles (9)
• Straatvegers met onkruidbezem en ophangsysteem (10)

Herbiciden (11)

• Middelen op basis van pelargonzuur
• Combinaties van meststof met bestrijdingsmiddelen