ZWEMVIJVERS KRIJGEN EEN LUXUEUS RANDJE

(Infinity-) zwemvijvers van ontwerp tot onderhoud

Nog niet zo heel lang geleden behoorden infinity pools in hoofdzaak tot onze verbeelding. We zagen ze wel in de luisterrijke brochures van luxeresorts op paradijselijke bestemmingen – azuurblauw water en een onverstoord uitzicht op de oceaan incluis – maar hun toepassing hier leek veeleer onwaarschijnlijk. Vandaag komt daar stilaan verandering in. Ook wie uitkijkt over weiland en veld, begint immers de mogelijkheden van infinity pools en, niet te onderschatten, infinity zwemvijvers te verkennen. Maar hoe plaatst u nu een perfecte, ‘groene’ infinity zwemvijver, zonder dat hij letterlijk groen kleurt?

WEIDSE UITZICHTEN

Een infinity pool lijkt, zoals de naam doet vermoeden, oneindig in het landschap door te lopen. Langs een strategisch gekozen zijde van het zwembad worden daarvoor de wand en de boordsteen tot net onder het water­oppervlak verlaagd. Het water loopt daardoor in constante hoeveelheden over de rand, waar het in een reservoir opgevangen wordt om vervolgens (via de filter) terug naar de inloop gepompt te worden. Ging het in het verleden hoofdzakelijk om klassieke zwembaden, dan zijn vandaag ook infinity zwemvijvers aan een opmars bezig. Zij duiken vooral daar op waar weidse, eerder groene, uitzichten gegarandeerd zijn: in uit­gestrekte landschapstuinen, op heuvels in de velden, langs grote vijvers en waterlopen …

Een zwemvijver als een ander?

In essentie verschillen infinity zwemvijvers niet van hun klassieke tegenhanger. Net als gewone zwemvijvers bestaan ze uit een zwem- en een filterzone, waarbij de tweede, doorgaans gevuld met lava en planten, instaat voor de zuivering van het volledige systeem. De overwegingen die u bij de opzet van een infinity zwemvijver moet maken, zullen dan ook slechts in beperkte mate afwijken van degene die u bij het ontwerp van een traditionele zwemvijver maakt. We bespreken hieronder de belangrijkste aspecten, en lichten de specifieke aandachtspunten bij infinity zwemvijvers voor u uit.

ONTWERP

Werkingsprincipe

De klassieke zwemvijver is niet zomaar een kuip, maar een systeem, dat volgens een van twee werkingsprincipes opgebouwd kan worden:

• downflow: water uit de zwemzone loopt rechtstreeks via het oppervlak over in de filterzone, om daar gezuiverd te worden en vervolgens via drainagedarmen onderaan de filterzone weer aangezogen en naar de zwemzone verpompt te worden. Bij een infinity zwemvijver met downflowtechnologie ligt de filterzone iets lager, en stroomt het water er via de overloop in;

• upflow: het upflowprincipe werkt precies andersom. Water wordt er via skimmers uit de zwemzone – of, in het geval van een infinity zwemvijver, het opvangbekken – onttrokken en zo naar een reservoir onderaan de filterzone verpompt. Van daaruit stijgt het door de lava- en plantenzone op, om uiteindelijk via het oppervlak weer in de zwemzone over te lopen. Afhankelijk van de locatie van de filterzone en opdat water recht tegenover de skimmers kan instromen, kan het ook via een extra aftakking tot in de zwemzone gebracht worden.

Hoewel infinity zwemvijvers volgens beide principes opgebouwd kunnen worden, kiest men bijna altijd voor de upflowtechnologie. Die biedt namelijk niet alleen meer vrijheden inzake filtering en inplanting – bij het downflowprincipe wordt de filterzone best volgens de overheersende windrichting en rechtstreeks naast de zwemzone geplaatst, en kan bijvoorbeeld geen boogfilter toegevoegd worden – maar vrijwaart bovenal ook het weidse uitzicht dat voor een infinity zwemvijver zo essentieel is. Bij een downflowprincipe kan de plantengroei immers snel tot boven het oppervlak van de zwemzone uitkomen en zo het open uitzicht doorbreken.

Hoewel er naast deze beide klassieke systemen ook een aantal alternatieve methoden bestaan om een zwemvijver op te bouwen – waaronder bijvoorbeeld de zo­genaamde hybridesystemen – laten we deze in dit artikel buiten beschouwing.

Afmetingen

Voor een aangenaam zwemcomfort is in de zwemzone een minimumbreedte van 3,5 à 4 m vereist, terwijl men in de lengte best rekening houdt met 8 m of meer. De filterzone moet ongeveer een kwart zo groot zijn en heeft idealiter een diepte van 100 à 150 cm. Omdat de filterzone bij een upflowprincipe niet noodzakelijk aan de zwemzone moet grenzen, hebt u in zo’n geval wel meer vrijheid inzake inplanting. Een grote afstand tussen zwem- en filterzone zal evenwel een belangrijke invloed hebben op de dimensionering van de pomp.

Bij infinity zwemvijvers die volgens het upflowprincipe zijn opgebouwd, moet bijkomend ruimte voorzien worden voor het opvangbekken. De afmetingen daarvan kunnen echter beperkt blijven.

Pomp

Bij de keuze en dimensionering van de pomp streeft u naar een goede, doch rustige doorstroming. Als vuistregel geldt dat het water, afhankelijk van de vijvergrootte, het volledige systeem in vier tot acht uur moet doorlopen. Een hoger debiet zal ertoe leiden dat planten onvoldoende voedingsstoffen kunnen opnemen en het evenwicht verstoord raakt. Liggen zwem- en filterzone niet rechtstreeks naast elkaar, hou dan bijkomend rekening met hun onderlinge afstand en de leidingdiameter. Door een leiding van 110 mm kan gravitair bijvoorbeeld slechts 14 m3/h stromen. Worden er twee pompen met elk een debiet van 10 m3/h gebruikt, dan zullen er dus twee leidingen voorzien moeten worden.

Filters

Bij een zwemvijver die volgens het upflowprincipe opgebouwd is, hebt u de mogelijkheid om een of meerdere filters toe te voegen. Bevindt de zwemvijver zich bijvoorbeeld in een boomrijk gebied of staat de klant op extreem helder water, dan kan u tussen skimmers en filterzone een voorfiltering (bijvoorbeeld boogzeef en/of trommelfilter) plaatsen.

Verwarming

Vanwege onder andere de zwarte bekleding, ligt de temperatuur in een zwemvijver hoger dan in een klassiek zwembad. Wenst de klant toch bepaalde garanties omtrent de temperatuur, of wil hij het zwemseizoen verlengen, dan kan verwarming bijgeplaatst worden. Tref in dat geval wel gepaste maatregelen. Om het biologische evenwicht niet te verstoren, mag de temperatuur bijvoorbeeld niet boven 26 °C uitkomen. Ter preventie van legionella, salmonella en algengroei zijn uv-lampen daarnaast een noodzakelijk toevoeging. Zij worden best in bypass geplaatst, en dat op een eenvoudig bereikbare plaats zoals een pompput, een extra put of het poolhouse. Voorzie hier dan uiteraard elektriciteit!

AANLEG

Kuip

Zwemvijvers worden ofwel uit beton opgetrokken (al dan niet in combinatie met metselwerk), ofwel uitgegraven. In beide gevallen wordt de binnenzijde met EPDM bekleed. Die kan ter plekke gevulkaniseerd worden, of op basis van de exacte kuipafmetingen als 3D-folie geprefabriceerd worden. Baseer u in dat laatste geval altijd op de finale afmetingen in situ! Een te klein geproduceerde 3D-folie kan immers scheuren en tot problemen leiden. Naast de doorgaans zwarte EPDM-folies, kan men echter ook opteren voor een gekleurde TPO-folie. Dat gebeurt vooral om esthetische redenen: een grijze folie brengt de helder blauwe tinten van het water beter tot uiting. Hoewel ook een volledig geprefabriceerde kuip tot de mogelijkheden behoort, wordt deze dure oplossing maar zelden toegepast.

Voor infinity zwemvijvers wordt quasi altijd gewerkt met beton en metselwerk. Uitgegraven zwemvijvers zijn niet onmogelijk, maar vragen wel bijzondere aandacht. De zijde waar zich de overloop bevindt, zal immers altijd gemetseld moeten worden. Wordt die wand onvoldoende in de grond verankerd, dan is de kans groot dat ze het onder de druk van het water zal begeven.
Overloop
Verder vraagt bij infinity zwemvijvers vooral de overloop de nodige oplettendheid. Om te verzekeren dat het water over de volledige breedte gelijkmatig over de rand stroomt, moet ze namelijk perfect waterpas geplaatst worden. Wil men daarenboven dat het water niet langs de zijkant over de hoeken heen stroomt, dan laat men de boordsteen ter hoogte van die hoeken best enkele centimeters inspringen.

Pomp- en andere putten

Moet de pomp droog geplaatst worden, dan kan er een pompput voorzien worden. Let er hoe dan ook op dat de pomp lager geplaatst wordt. Aangezien de meeste vijverpompen niet kunnen aanzuigen, moet het water er namelijk gravitair terechtkomen.

Aansluitingen

Alle aansluitingen moeten verzekerd worden en alle leidingen voorzien van waterdichtingen. Het is aangeraden om het volledige systeem te testen alvorens de folie geplaatst en de bouwput weer toegegooid wordt. Nadien is het erg moeilijk om eventuele lekken op te sporen.

INRICHTING

In de filterzone vinden twee processen plaats: eerst zetten de aanwezige bacteriën schadelijke stoffen in het water, zoals nitrieten, om in nitraten, vervolgens worden nitraten en aanwezige fosfaten door de planten op­genomen als voedingsstoffen. Aangezien de volledige filtering van de zwemvijver hierop gesteund is, behoeft de inrichting van deze zone bijzondere aandacht.

Opbouw

De opbouw van de filterzone is relatief eenvoudig: de bovenste 20 cm wordt gevuld met een moerassubstraat; de overige diepte met lava. Idealiter combineert u daar 1/3 lava met kleine fractie (bv. 8/16) met 2/3 lava met grote fractie (bv. 18/32), maar als de diepte meer dan 100 cm bedraagt, kan voor de onderste lagen gerust grovere (en dus goedkopere) lava gebruikt worden. Bij gewassen lava zijn de poriën gereinigd, waardoor dit type meer zuurstof bevat.

Planten

Het tot stand brengen van het biologisch evenwicht is iets uitdagender. Daarvoor moeten de juiste planten in het moerassubstraat geplaatst worden, met aandacht voor voldoende differentiatie. Onthoud dat hierbij het functionele vooropstaat; niet het esthetische! Belangrijke aandachtspunten zijn de stoffen die de planten opnemen – waterkers neemt bijvoorbeeld meer nitraat op dan andere planten – en hun bloeiperiode – het populaire gele lis bloeit bijvoorbeeld niet in de winter; beekpunge wel. De gespecialiseerde groothandel kan u bijstaan met advies.

OPSTART

Zwemvijvers mogen niet zomaar met eender welk water gevuld worden. Om het biologisch evenwicht te vrijwaren, moet u gebruikmaken van leidingwater. Dat is vrij van ziekten en schadelijke bacteriën, maar bevat wel de nodige mineralen om het systeem te voeden. Grondwater, daarentegen, bevat vaak te veel afvalstoffen en ijzer, en ongefilterd regenwater is te zuur. Bovendien bevat het geen kalk, wat tevens essentieel is. Heeft uw klant een waterontharder, dan moet die voor het vullen van de zwemvijver dus ook afgesloten worden. Bevat het leidingwater een hoge concentratie chloor, wacht dan een aantal dagen na het vullen alvorens u planten toevoegt.

Op zoek naar een evenwicht

Het duurt even alvorens het biologisch evenwicht van een nieuwe zwemvijver bereikt is. Daarom is het zeker in de beginperiode cruciaal om de waterkwaliteit in de gaten te houden. De belangrijkste parameters zijn:
• zuurtegraad (pH): de zuurtegraad van het water zal doorheen de dag variëren, maar een waarde tussen 7 en 8,5 is ideaal;
• carbonaathardheid (KH): de carbonaathardheid moet hoger liggen dan 6;
• totale hardheid (GH): ook voor de totale hardheid is een waarde boven 7 vereist;
• nitraat: bij een goede filtering zou er in het water geen nitraat aanwezig mogen zijn;
• fosfaat: de fosfaatconcentratie moet onder 0,035 mg/l liggen. Bij een vervuilde vijver zal ze zo’n tien keer hoger liggen.

Zijn de eerste twee parameters in orde, dan kan men er in principe op rekenen dat de planten goed zullen groeien en dat het evenwicht in stand gehouden zal worden. Blijken er echter afwijkingen te zijn, zeker op het vlak van de nitraten en fosfaten, dan wijst dat op problemen in de filterzone. Die moet dan herbekeken worden. Het is niet ongewoon dat er in de opstart­periode, wanneer het water nog relatief arm is aan voedingsstoffen, een aantal planten afsterven. Plaats deze altijd opnieuw bij.

ONDERHOUD & TROUBLESHOOTING

Een van de voordelen van een zwemvijver, en ongetwijfeld een van de redenen waarom mensen ervoor kiezen, is dat het dagelijks onderhoud relatief beperkt blijft. Daartegenover staat echter wel dat een zwemvijver bij elke seizoenswissel seizoensklaar gemaakt moet worden. 

Lente

Van zodra de buitentemperatuur de 12 °C bereikt, komt het water weer tot leven, met de algen voorop. Hou bij aanvang van de lente daarom meteen de waterkwaliteit in de gaten en voeg indien nodig wat extra bacteriën toe om het evenwicht te herstellen. Zijn er tijdens een strenge winter planten doodgevroren, dan is het aangeraden deze te vervangen.

 Zomer

Als de opstart goed verlopen is, blijft het water in principe in evenwicht. De klant kan dus volop van de zwemperiode genieten.

 Herfst

Om extreme vervuiling door vallende bladeren en verstopping van skimmers te vermijden, wordt tijdens de herfst best een net over de zwemvijver gespannen.

 Winter

In de meeste gevallen wordt aangeraden om tijdens de winter minimum één pomp draaiende te houden. De constante circulatie zal immers voorkomen dat het water al te snel bevriest. Is het echter een strenge winter en dreigt het water écht tot onder de skimmers te bevriezen, dan is het beter het systeem stop te zetten om droogtrekken van de pomp te voorkomen. Bij kleine siervijvers is het sowieso beter alles in de winter af te schakelen, en ook externe filters worden in alle gevallen best leeg gelaten en afgekoppeld. In de winterperiode mogen uv-lampen gewoon uitgeschakeld worden. De winter is verder het uitgelezen moment voor een aantal essentiële onderhoudswerken, zoals het reinigen en ontkalken van de pomp en, afhankelijk van het aantal branduren, het vervangen van uv-lampen.

Daarnaast kunnen er gaandeweg een aantal typische problemen optreden. Dit zijn de meest voorkomende:

Algengroei

De aanwezigheid van algen duidt er doorgaans op dat de planten niet in staat zijn het voedsel in het water te verwerken. Dat kan te wijten zijn aan een overaanbod, maar net zozeer aan alternatieve factoren die de werking van de planten verstoren. Zit de zuurtegraad van het water niet helemaal goed, bijvoorbeeld, dan zullen de meeste planten niet de nodige voedingsstoffen opnemen, terwijl algen dat wel doen. Ook bij aanvang van de lente zullen algen sneller hun voedselopname starten dan de planten. Een wateranalyse biedt meer duidelijkheid over de onderliggende oorzaak van algengroei. Afhankelijk daarvan kan een oplossing gezocht worden. Draadalgen kan u bestrijden door het water te behandelen, planten bij te plaatsen, of (tijdelijk) extra bacteriën toe te voegen; zweefalgen moeten met behulp van uv-lampen aangepakt worden.

Beperkte plantengroei

Een beperkte voedselopname betekent doorgaans ook een verstoorde plantengroei of zelfs sterfte. Niet alleen afwijkende pH-waarden of een daadwerkelijk gebrek aan voedingsstoffen kunnen daarvan aan de oorsprong liggen, maar ook een overdimensionering van de pomp zorgt regelmatig voor problemen. Stroomt het water te snel door het systeem, dan hebben de planten immers niet de tijd om de nodige voedingsstoffen op te nemen. Het debiet moet dan omlaag.

Droogtrekken van de pomp

Ten slotte loopt elke zwemvijver tijdens een harde winter, wanneer het wateroppervlak tot onder de skimmers bevriest, het risico op droogtrekken van de pomp.

Bij infinity zwemvijvers bestaat het risico op droogtrekken echter ook in de zomer. De overloop is er immers zo klein dat het water bij hoge temperaturen al snel tot onder dat peil kan verdampen (bij een temperatuur van 30 °C kan er zo’n 2 cm per dag verdampen). Water loopt dan niet meer in het opvangreservoir, met als gevolg dat de pomp uiteindelijk droogtrekt. Het is mogelijk om de zwemvijver hiervoor regelmatig bij te vullen, maar dat vraagt uiteraard constante aandacht. Veel interessanter is het om een systeem voor automatische bijvulling te plaatsen. Zo’n systeem bestaat uit drie sensoren – minimum-, maximum- en alarmniveau – en een automatische watertoevoer. Bereikt het water het minimumniveau, dan zal er automatisch tot het maximumniveau bijgevuld worden (met doorgaans een maximum van 2 uur). Blijft het waterniveau desondanks dalen, dan wijst dat op een lek en gaat het systeem in alarm.