Waarheen met afgedankte zonnepanelen?
Alles over recyclage van pv
Het wordt weleens als munitie gebruikt door tegenstanders van groene energie-opwekking: zonnepanelen zouden allerlei zware metalen en chemische bestanddelen bevatten die op het eind van de cyclus een ware milieuramp ontketenen. Feit of fictie? Vooral fictie, al zijn er enkele kanttekeningen te maken. U kunt overigens ook uw steentje bijdragen. Hoe? Dat leest u in dit artikel.
Circulaire aanpak
Een 100% circulaire economie, waarbij afval telkens hergebruikt kan worden: in veel sectoren zien we vandaag initiatieven in die richting opduiken. Vaak wordt circulair gereduceerd tot recyclage, maar dat is niet helemaal correct. Om de cirkel te sluiten moet er ook een markt zijn voor de gerecycleerde materialen, anders wordt het probleem gewoon doorgeschoven. Maar hoe voorkom je nu dat een consumptie-artikel gewoon gedumpt wordt na zijn levensduur? Simpel: verhoog de controles op het dumpen, zorg voor een zwaardere bestraffing voor sluikstorten en installeer tegelijkertijd een makkelijk inzamelsysteem. Een bekend voorbeeld van die laatste pijler is de Recupelbijdrage, waarbij voor elke aankoop van elektrische toestellen een kleine som aangerekend wordt. Met die som wordt dan een complete ophaal- en verwerkingsorganisatie op poten gezet. Een minder bekend voorbeeld is Recytyre, een vergelijkbaar systeem maar dan voor de inzameling en recyclage van rubberbanden. Ook de zonnepanelenbranche heeft een vergelijkbare organisatie onder de noemer PV Cycle.
MARKANTE CIJFERS
Over heel Europa gaat het om bijna 36.000 ton (cijfers 2010-2019). In 2019 werd in België 360 ton zonnepanelen ingezameld, wat voor recyclagebedrijven een zeer minieme hoeveelheid is. Die trend is wel stijgend, want in 2017 en 2018 werden respectievelijk 111,5 en 156,8 ton opgehaald. Naar verwachting zullen deze cijfers de komende jaren aanzienlijk stijgen wanneer ook de panelen uit de eerste hausseperiode (2007-2011) hun levenscyclus geleidelijk zullen beëindigen. Bovendien tonen de cijfers van het aangesloten cumulatieve vermogen in ons land een stijging van 170 MW (2016) tot 544 MW (2019). Op de langere termijn zal de recyclage van zonnepanelen met andere woorden meer inspanning vergen. De geografische spreiding toont dat het zwaartepunt logischerwijs in Vlaanderen ligt. Die regio was de eerste om het recyclageprogramma compleet op punt te zetten en bovendien zijn zonnepanelen er ook in grote getale geplaatst naar aanleiding van een financieel interessant subsidieprogramma.
Naar type zonnepaneel zien we dat de traditionele siliciumpanelen de dienst uitmaken met 298,7 ton. CiGS volgt met 59,7 ton terwijl CdTe met 1 ton zeer beperkt is.
2 euro per paneel
PV CYCLE België is opgericht in 2016 door zes belangrijke federaties uit de zonne-energiesector (ELOYA, FEE, NELECTRA, ODE (PV-Vlaanderen), TECHLINK en TECNOLEC) om de aanvaardingsplicht van zonnepanelen te organiseren en uit te voeren. In de praktijk moet op elk nieuw verkocht zonnepaneel een milieubijdrage gevraagd worden van 2,00 € (excl. btw). Die bijdrage wordt ingezet om een ophaaldienst en recyclage te organiseren. Let wel dat deze verplichting nog niet geldt in Wallonië. De organisatie van de ophaling verloopt langs 2 sporen: voor particulieren en professionele gebruikers. Particulieren kunnen afgedankte panelen gratis afleveren bij de erkende inzamelpunten, die te vinden zijn op https://pvcycle.be/inzameling-2/vind-een-inzamelpunt/.
Voor professionele gebruikers zijn er twee werkwijzes: zij kunnen ten eerste hun panelen kwijt bij collega-installateurs, distributeurs of groothandelaars die als vrijwillig inzamelpunt optreden. Een tweede werkwijze is een ad-hocophaling van grote hoeveelheden (vanaf minstens twee palletten) op de locatie van het gebouw met de te recycleren panelen. In dat geval moet een aanvraagformulier worden ingevuld waarop naast het aantal stuks ook vermeld moet worden om welk type panelen het gaat (kristallijn silicium, amorf silicium, flexibels, CPV, CIGS, CdTe). De overgrote meerderheid van de panelen (90%) wordt via deze laatste manier verwerkt.
Zelf inhaalpunt worden?
De lijst met verzamelpunten groeit stelselmatig, maar toch zijn er nog ‘zwarte punten’.
Bertrand Lempkowicz van PV Cycle licht toe: “In Vlaanderen zijn er 34 punten, in Wallonië 14. In Brussel is er momenteel maar 1 inzamelpunt. Dat is te wijten aan de wetgeving die in Brussel pas later in voege trad. Wie als ophaalpunt in Vlaanderen, Brussel of Wallonië wil fungeren, kan zich aanmelden bij ons. Het enige wat nodig is, is een kleine ruimte in uw bedrijf om de binnengebrachte panelen te stockeren. Als de inzamelbox vol is, volstaat een eenvoudig telefoontje voor de ophaling. Er zijn dus geen administratieve taken vereist. In ruil voor het fungeren als ophaalpunt, krijgen bedrijven een kleine jaarlijkse tegemoetkoming.”
"In ruil voor het fungeren als ophaalpunt, krijgen bedrijven een kleine jaarlijkse tegemoetkoming"
Wetgevend kader
In België ligt de bevoegdheid inzake leefmilieu bij de drie regio’s. In Vlaanderen is het systeem ondertussen al ingeburgerd en geofficialiseerd, maar op het Waalse en Brussels Hoofdstedelijk Gewest was het nog even wachten. De Milieubeleidsovereenkomst Zonnepanelen met het Brussels Gewest is ondertussen wel verschenen in het Belgisch Staatsblad. Hierdoor is de aanvaardingsplicht in voege getreden in dit Gewest op 1 januari 2020 en vanaf 1 juli 2020 wordt ook de milieubijdrage pv van € 2 aangerekend. In het Waalse Gewest heeft de omzetting van de Europese Richtlijn 2012/19/ EU wel plaatsgevonden, maar de praktische uitvoering is nog niet afgerond in dit Gewest. Naar verwachting zal dit vanaf 2021 in voege treden. Er zijn op dit moment wel al ophaalpunten in Wallonië.
Hoe verloopt de recyclage?
Lempkowicz: “Alle op silicium gebaseerde panelen worden in België verwerkt, de uitvoeringen met CdTe en CiGs in Duitsland omdat er hiervoor geen installaties in ons land geschikt zijn. Volgens schattingen van PV Cycle kan bijna 95% van het gewicht van de aangevoerde zonnepanelen gerecycleerd worden. In België draait dat cijfer rond de 93,5%. Dat is een zeer mooi resultaat, te wijten aan de aard van de producten en bestanddelen van een zonnepaneel: fracties als aluminium, glas, plastiek, koper, zilver en silicium laten zich relatief makkelijk recycleren en bovendien is er ook een markt voor het gerecycleerde product. Dat wordt wel eens vergeten: er moet ook een afneemmarkt zijn voor de gerecycleerde stoffen én ze moeten betaalbaar blijven.”
“De resterende percentages betreffen onder meer het stof die in de filters achterblijft. Dat kan in theorie ook worden hergebruikt als toevoeging aan stoffen voor de bouwsector. Een ander bestanddeel dat niet gerecycleerd wordt, is de backsheet. Die bestaat veelal uit EVA (ethyl vinyl acetate) of tedlar. Die stof zou in principe in verfstoffen kunnen dienen, maar daarvoor zou het eerst moeten worden gezuiverd. Omdat daar enorme hoeveelheden water voor nodig zijn, is het momenteel milieuvriendelijker om die stof te verbranden en de lucht achteraf te filteren. Daarom moeten we ons ook niet blindstaren op die hoge percentages. We moeten altijd het complete plaatje bekijken. Stel dat we in plaats van 85% in België, 95% zouden kunnen bereiken in een ander recyclagebedrijf in pakweg Polen, dan moeten we ook het extra transport meenemen in de berekening van de milieubelasting.”
Wat met BIPV en flexibele PV?
“Voor recyclagebedrijven is een zonnepaneel relatief makkelijk te recycleren: het aluminium kader wordt gesmolten, het glas en de zonnecellen worden vermalen en vervolgens worden daar de verschillende fracties uit gesorteerd. Bij de CdTe panelen wordt het cadmium via een chemisch proces geïsoleerd en geneutraliseerd. Omdat de cadmiumniveaus extreem laag zijn en bovendien geïncapsuleerd zijn, is er geen gevaar voor het milieu. De verwerking verloopt compleet volgens de plaatselijke milieurichtlijnen. CdTe en CGIS panelen worden niet in België maar in Duitsland verwerkt.”
“BIPV (building integrated PV) en de flexibele panelen vallen niet onder ons ophaalsysteem, maar onder het gewone stelsel van bouwafval. Die zaken vallen moeilijker te recycleren. Die flexibele panelen bevatten bijvoorbeeld niks anders dan plastic en zonnecellen. De enige oplossing daarvoor is het te verbranden en de warmte te gebruiken als energiebron voor elektriciteitsproductie."
