Waarom kiezen voor een energiebeheersysteem?

De klassieke elektriciteits- en gasmeters worden vervangen door digitale varianten. Die kunnen informatie verzenden en ontvangen. Daardoor krijg je een beter zicht op je verbruik én gebeurt de meteropname volledig automatisch. Om een nog gedetailleerdere inzage te hebben in je verbruik en om energie te besparen, kan je een beroep doen op een energiebeheersysteem. Maar hoe zit dat precies? Je leest het hier.

 

Wat is een energiebeheersysteem?

In een notendop

Een energiebeheersysteem is eigenlijk een uitbreiding op je digitale elektriciteitsmeter. Een centrale of zogenaamde 'hub' wordt aangesloten op de gebruikerspoort van je digitale meter. Daarnaar worden de verbruiksgegevens van de elektrische toestellen in je woning gecommuniceerd, bijvoorbeeld via slimme stopcontacten waarop de toestellen zijn aangesloten.

Via een app kan je die data vervolgens raadplegen op je smartphone. In deze apps wordt ingezet op overzichtelijke visualisatietools om een gedetailleerdere inzage te hebben in je elektriciteits- en/ of gasverbruik.

Heb je zonnepanelen? Er bestaan ook systemen die, naast het verbruik, bijhouden hoeveel elektriciteit je opwekt en injecteert op het net.

Van monitoring naar sturing

Bij heel wat systemen kan je je verbruik ook binnen zelf opgestelde grenzen houden middels slimme en geautomatiseerde sturing van elektrische apparaten. Voor prosumenten kunnen beheersystemen ook een hulpmiddel zijn om het zelfverbruik te maximaliseren. Zo kan eenieder zijn energieverbruik optimaliseren. Bij de meeste energiebeheersystemen is die slimme sturing overigens de primaire focus aan het worden, eerder dan monitoring en visualisatie die vooral bij de eerste generatie beheersystemen de 'selling points' waren.

Het uitgangspunt van een hedendaags energiebeheersysteem is alle tools in handen hebben om je energiefactuur zo laag mogelijk houden. Wie een digitale meter heeft, kan immers voor visualisatie en monitoring van zijn energieverbruik reeds terecht op het portaal van de netbeheerder.

 

Langs de grote poort ...

Elke digitale elektriciteitsmeter is voorzien van twee gebruikerspoorten, een P1-poort en een S1-poort, waar je een energiebeheersysteem op kan aansluiten. Deze bevinden zich onder de gele klep links onderaan de meter. Via beide poorten is het mogelijk om verbruiksdata uit te lezen via een app of een desktop en om elektrische apparatuur aan te sturen.

Let op: om de gebruikerspoorten te openen voor gebruik of terug af te sluiten, moet je een aanvraag indienen bij de netbeheerder

P1-poort

Een P1-poort is stekkeraansluiting die aanwezig is op elke digitale elektriciteitsmeter. Deze kan verbruiksdata uitsturen en ter beschikking stellen op een gestandaardiseerde, overzichtelijke manier. Bij elektriciteitsdata kan dat per seconde gebeuren, bij data over het gasverbruik per 5 minuten. Gasdata wordt daarvoor gestuurd naar de elektriciteitsmeter.

S1-poort

Een S1-poort kan, in tegenstelling tot de P1-poort, enkel feedback en informatie leveren van het elektriciteitsverbruik. Het verschil met een P1-poort is dat een S1-poort ruwe en meer gedetailleerde data aan een hogere frequentie kan uitsturen naar een energiebeheersysteem. Via het systeem kan de data dan verder verwerkt worden om aan gedetailleerdere feedback en sturing te doen. De S1-poort maakt complexere toepassingen mogelijk.

De meerderheid van energiebeheersystemen maken gebruik van de P1-poort. 

TIP
De data en gegevens uit deze verbruikerspoorten zijn enkel voor jou als netgebruiker en degene die je zelf toegang verleent, zoals voor de aansluiting van een energiebeheersysteem.

 

Functies van een energiebeheersysteem

Energiebeheersystemen bieden haast standaard de mogelijkheid om je energieverbruik te monitoren en te visualiseren. Tegenwoordig zetten de meeste fabrikanten van deze systemen in op slimme aansturing van elektrische apparaten. We werpen even een blik op de vaakst voorkomende functionaliteiten van een energiebeheersysteem.

Inzage in verbruik

Een energiebeheersysteem kan je dus met een geschikte kabel koppelen aan de digitale meter via de P1- of de S1-gebruikerspoort.

Meestal is het energiebeheertoestel gekoppeld aan een app waarin je alle informatie kan raadplegen in real-time of voor een zelf gekozen periode – hetzij op je smartphone of op een desktop of tablet. Ontwikkelaars zorgen hier voor een heldere structuur waarbinnen de gegevens worden weergegeven met de nodige tabellen en grafieken als visuele ondersteuning.

Zo krijg je op een overzichtelijke manier verschillende gegevens te zien. Meestal gaat het standaard om hoeveel energie je precies verbruikt en opwekt, wat de piekmomenten zijn van je verbruik, welke toestellen de grootste verbruikers zijn, wat het standby-verbruik is van bijvoorbeeld je televisie ... Sommige systemen kunnen ook aangeven waar verborgen gebruik en sluimerverbruik zich situeren. Aan de hand van de verkregen data kan je vervolgens je energieverbruik aanpassen en optimaliseren.

Hoe gedetailleerd de weergegeven data is, hangt uiteraard af van hoe gedetailleerd je wil meten. Om bijvoorbeeld op toestelniveau data te kunnen aflezen, ga je de stopcontacten in je woning moeten vervangen door 'slimme' stopcontacten die kunnen communiceren met de centrale van je energiebeheersysteem.

Er bestaan ook energiebeheersystemen waarmee je effectief kan nagaan hoeveel van de zelf opgewekte energie je zelf verbruikt.

Tips en advies

Verschillende apps zullen je ook adviezen en tips aanreiken om je verbruik (zowel van het net als van je eigen opgewekte energie) te optimaliseren, of je zelfs sturen naar een voordeligere energieleverancier dan degene waarbij je nu zit.

 

Slimme sturing van je toestellen

Zelf opgewekte energie gebruiken

Zonder actieve sturing gebruikt een gezin gemiddeld slechts tot 30% van de eigen opgewekte elektriciteit op het moment dat het wordt opgewekt, de rest gaat naar het net. Met een energiebeheersysteem dat apparaten kan aansturen en processen kan automatiseren, kan je dat percentage aanzienlijk verhogen om zo een optimaal verbruik van zelf opgewekte energie, en dus ook een goedkopere energiefactuur te hebben.

Met een beheersysteem kan je bijvoorbeeld zware verbruikstoestellen, zoals een warmtepomp, accumulatieverwarming, droogkast of zelfs een laadpaal aansturen via de app, eens je die geconnecteerd hebt. Zo kan je de productie en consumptie van elektriciteit op elkaar afstemmen.

Compatibiliteit: een heikel punt?

Om slimme sturing mogelijk te maken en vlot te kunnen communiceren, horen energiebeheersystemen compatibel te zijn met de verbruikstoestellen in de woning. Dit is tegenwoordig vaak nog een heikel punt, gezien er geen geüniformiseerde standaard is voor fabrikanten van elektrische toestellen en energiebeheersystemen. Er zijn verschillende protocollen in omloop. Het ene systeem zal kunnen communiceren met toestellen van één fabrikant, maar niet noodzakelijk die van de andere.

Het is alvast iets om indachtig te houden als je voor een energiebeheersysteem wil gaan: met welke aanwezige toestellen kan je die connecteren? Hetzelfde geldt voor de aanschaf van een nieuwe wasmachine of vaatwas: als je een energiebeheersysteem hebt of op het oog hebt, kies je beter voor een machine die ermee kan of zal kunnen communiceren.

Het is geen makkelijke opgave, net door het ontbreken van die algemene standaard. Aan die compatibiliteit wordt echter door fabrikanten van zowel apparaten (vooral bij zware verbruikers, zoals verwarmingstoestellen en laadpalen) als beheersystemen gesleuteld. 

Opvangen met slimme stopcontacten

Verschillende aanbieders van energiebeheersystemen bieden slimme stopcontacten aan die kunnen communiceren met de centrale van het energiebeheersysteem. Hiermee kan het compatibiliteitsprobleem ook al voor een groot deel worden opgevangen. Als het verbruik niet kan gecommuniceerd worden naar je systeem via het toestel, dan kan het wel nog via het stopcontact waar het toestel op is aangesloten.

Via de app kan je het energieverbruik op dat stopcontact in kWh aflezen en, afhankelijk van het systeem, vanop afstand bedienen. Bij grote afwijkingen kunnen sommige systemen je dan op de hoogte houden met een alert op je smartphone. Dergelijke slimme stopcontacten zijn voorts handig om sluimerverbruik efficiënt op te sporen en uit te schakelen.

Slimme schakelaars

Er zijn beheersystemen die naast slimme stopcontacten ook beschikken over slimme schakelaars en dimmers. Die kan je eveneens connecteren aan het beheersysteem en bedienen vanop afstand. Bij sommige systemen kan je de schakelaar nog extra uitrusten met een (draadloze) bewegingsmelder. Handig voor plaatsen waar je al eens durft vergeten om het licht uit schakelen, zoals het toilet.

Verbruikslimiet

Om je verbruikspieken zoveel mogelijk af te vlakken – in Vlaanderen geen overbodige luxe sinds de invoering van het capaciteitstarief – kan je via sommige energiebeheersystemen ook een verbruikslimiet instellen. Er zijn nu al systemen op de markt die toestellen afschakelen bij nakend overschrijden van een ingestelde grootte van maandpiek.

De elektrificatie van verwarming (met warmtepompen, en mobiliteit (met elektrische wagens)) vergt immers een nog grotere aandacht om de maandpieken zoveel mogelijk af te vlakken. Een prosument met warmtepomp en elektrische wagen zal via een beheersysteem niet enkel het zelfgebruik kunnen maximaliseren maar ook de maandpiek minimaliseren. Manuele sturing hiervan is moeilijk haalbaar, dus is een energiebeheersysteem aangewezen.

Rekening houden met energiemarkt

Er zijn ook al energiebeheersystemen op de markt die rekening houden met de actuele energieprijzen. De digitale meter kan de elektriciteit die je van het net gebruikt per kwartier registeren. Dat maakt het mogelijk om te kiezen voor een dynamisch elektriciteitscontract, waarbij de energieprijs per uur wordt bepaald op basis van de prijzen op de energiebeurzen. De elektriciteitsafname wordt dus per uur afgerekend aan de prijs van dat uur.

Dergelijke contracten worden op dit moment in België nog beperkt aangeboden, maar er zijn nu al energiesystemen die daar rekening mee kunnen houden.

In een smarthomesysteem

In sommige smarthomesystemen zit een energiebeheersysteem eigenlijk al volledig geïntegreerd. Daarmee kunnen alle elektrische componenten in een woning geautomatiseerd worden, en wordt er meteen rekening gehouden met de energie-efficiëntie van het volledige plaatje.

De installatie van een dergelijk systeem is vooral interessant in een nieuwbouwsituatie. Bij een renovatie of update van een bestaand systeem, is een energiebeheersysteem dat je enkel aansluit op je digitale meter, zonder bekabeling, evidenter.

Al bestaan er tegenwoordig ook bijna volledige smarthomesystemen waarbij je enkel de schakelaars en stopcontacten dient aan te passen, zonder aanpassingen te moeten doen in je zekeringkast of nieuwe kabels te steken.

SMARTHOME OF DOMOTICA?
De termen 'smarthome' en 'domotica' worden vaak door elkaar gebruikt, maar betekenen niet volledig hetzelfde. Waar domotica slaat op het automatiseren van de bediening van elektrische apparaten in huis, gaat het smarthome-principe nog een stapje verder naar een volledig universele bediening waarbij alles met elkaar verbonden kan worden.

De markt voor energiebeheersystemen is in volle bloei en evolueert snel naar compatibiliteit met verschillend soorten toestellen en protocollen toe. Ben je van plan om een dergelijk systeem aan te schaffen? Neem een kijkje op Maakjemeterslim.

Met medewerking van Engie, Fluvius, Flux50, June, NIKO