Waarom kiezen voor een biozwembad?

Waterratten die een frisse duik dichter bij huis willen én chemicaliën zoals chloor liever links laten liggen, kunnen een biozwembad in de tuin overwegen. We bespreken de voor- en nadelen, schetsen de aanleg en duiden de verschillen met een gewoon zwembad of een zwemvijver. 

Opbouw en werking

Wat is een biozwembad?

Een biozwembad, ook wel natuurlijk of biologisch zwembad genoemd, wordt gefilterd zonder chemische producten zoals chloor. In plaats van chemische waterbehandeling gebruikt een biozwembad een biologisch filtersysteem op basis van hydrolyse, micro-organismen, mechanische filters en/of natuurlijke filtratie om het water zacht en zuiver te houden. Doel is om een zo biologisch mogelijke waterbalans te hebben tot op een niveau waarbij het water helder, zacht en veilig is om in te zwemmen – zonder de inzet van chemische desinfectie.

Qua look kan je ofwel helemaal voor een natuurlijke oase gaan ofwel opteren voor strak en modern. Er zijn modellen met een aparte filterzone die zichtbaar is - zoals een substraat- of plantenfilter -  ofwel weggewerkt is in een pomphuis. 

De filter wordt meestal toegepast in combinatie met een circulatiepomp en voorfilter of met uv-lampen. Elke fabrikant heeft wel zijn eigen methode en het komt er op neer er één te kiezen die het meeste aansluit bij jouw budget, de mogelijkheden in je tuin en je eigen wensen. 

Hybride zwembaden
Een hybride zwembad combineert kenmerken van een zwemvijver en een zwembad. Er ontstaat een ontwerp waarbij je het natuurlijke uitzicht en filtering van een zwemvijver of biozwembad combineert met de controleerbaarheid en techniek van een klassiek zwembad. Je kan m.a.w. biologisch filteren, maar hebt de optie om in te grijpen met techniek (bv. bij veelvuldig gebruik of tuinfeestjes).

 

Vaak toegepaste filtersystemen

Hydrolyse

Filtratie via hydrolyse volgt een specifiek proces waarbij watermoleculen elektrisch worden gesplitst om desinfecterende stoffen te genereren. De elementen die vrij komen zijn hydroxylradicalen, waterstofperoxide, dissolved oxygen en eventueel koper- of zilverionen (als het systeem dat ondersteunt). Deze actieve zuurstofverbindingen zijn krachtige oxidanten die bacteriën, virussen en algen doden, zonder chloor of zout.

Let wel, de filtering gebeurt op moleculair niveau en je hebt nog een filter nodig die grover vuil zoals bladafval elimineert. Bovendien moet je ook regelmatig de pH (zuurtegraad) en ORP (Oxidation Reduction Potential) controleren.

Helofytenfilter (plantenfilter)

Een helofytenfilter is een filterbekken gevuld met substraat (zoals lavasteen, grind of zand) waarin moerasplanten (helofyten) groeien. Typische planten zijn bijvoorbeeld gele lis, wateriris, beekpunge en kalmoes. Het zwemwater wordt door de filter gepompt of geleid. De plantenwortels en het substraat vormen een ideale habitat voor aërobe bacteriën, die organische stoffen afbreken. Bovendien gebruiken de plantjes voedingsstoffen zoals stikstof en fosfor, die anders algen zouden voeden. 

Het is een onderhoudsvriendelijk systeem dat een esthetische rol kan spelen in het tuinontwerp en bovendien goed is voor de biodiversiteit in je tuin. Bedenk wel dat een plantenfilter voor kraakhelder water behoorlijk groot moet zijn. 

Phytozone filter

De Phytozone is een commercieel ontwikkeld concept dat natuurlijke filtering combineert met gescheiden technologische filtering, vaak ontworpen door gespecialiseerde (bio)zwembadbouwers. Planten zorgen voor de biologische opname van voedingsstoffen maar het water passeert ook langs technische modules zoals uv-lampen of bioreactoren en mechanische filters (zoals een trommelfilter, kralenfilter etc.) voor extra desinfectie.

Een dergelijk systeem is erg stabiel en tegelijk geschikt voor intensief gebruik. Uiteraard is de kostprijs hoger door de integratie en onderhoud van de toegepaste technologie 

Grind- of lavabedfilter (biologisch substraatfilter)

Dit systeem omvat een filterbed gevuld met poreus materiaal zoals lava, zeoliet of grind, waarin biofilm met nuttige bacteriën groeit. Het water stroomt langzaam door het substraat en micro-organismen zetten organische verontreiniging om in stikstofgas en andere onschadelijke stoffen via nitrificatie. Hoe meer poreuze steentjes, hoe meer oppervlakte waar nuttige bacteriën op kunnen groeien en hoe meer bacteriën, hoe meer organisch vuil gebruikt wordt. Let wel, het filterbed kan na x aantal jaar verstopt geraken. Periodiek spoelen of verversen is bijgevolg nodig.

Trommelfilter of zeefbochtfilter (mechanische voorfiltering)

Een trommel- of zeefbochtfilter is een mechanisch systeem dat grove vuildeeltjes zoals bladeren, insecten en zwevend vuil uit het water haalt voordat het de biologische filterzone bereikt. Het voorkomt slibophoping in de biologische zone. Om deze filter te doen draaien heb je uiteraard stroom nodig en is periodiek onderhoud aan de orde. 

Deze voorfilters houden grof vuil tegen zodat biologische filterzones optimaal blijven functioneren, maar ze vervangen geen biologische zuivering

Wat met zout?

Een zoutwaterzwembad bevat geen klassiek chloor, maar maakt chloor aan uit zout via elektrolyse. Men voegt zout toe aan het water en een elektrolyse-unit splitst dit zout in natrium en hypochloorzuur. Hypochloorzuur werkt als desinfectiemiddel en doodt bacteriën, virussen en algen. Hoewel het aangenamer is dan een klassiek chloorbad (minder geur, minder huidirritatie), is het nog steeds een chemisch desinfectieproces.

Zout beschadigt planten en nuttige bacteriën in een filterbed of helofytenfilter waardoor het microbiologische evenwicht in dat systeem verstoord geraakt. Daarnaast kan zoutopbouw in de bodem de filterwerking afremmen.

Zoutwaterbehandeling is dus wel een alternatief voor mensen die een onderhoudsvriendelijker zwembad willen zonder klassieke chloorbehandeling, maar het is niet compatibel met biozwembaden.

 

Voor- en nadelen van een natuurlijk zwembad

Pluspunten

• Het ontbreken van chemicaliën is uiteraard gezonder voor mens en natuur. Huidirritatie of ontstoken ogen is verleden tijd en er hangt geen storende chloorgeur in de lucht.
• Omdat je minder chemische producten nodig hebt, zijn er lagere operationele kosten aan een biozwembad.
• Esthetisch is een natuurzwembad erg aantrekkelijk, het blendt namelijk mooi in met de tuin.
• Een dergelijk zwembad is een meerwaarde voor de biodiversiteit in de tuin. Biologisch evenwichtig water trekt insecten, vogels en amfibieën aan.

Minpunten natuurzwembad

• Natuurzwembaden vragen vaak een hogere initiële kostprijs, vooral door een meer gecompliceerde aanleg.
• Je hebt bij veel systemen een grotere oppervlakte nodig want de filterzones nemen meer plaats in.
• Er is meer kennis vereist bij het ontwerp en onderhoud.
• Een zwembad dat water zuiver houdt door een goed biologisch evenwicht is kwetsbaarder voor kleine schommelingen waardoor je sneller troebel water kan krijgen bij een onbalans. 

 

In de praktijk

Je zwembad transformeren

Je kan een klassiek zwembad ombouwen naar een biozwembad. Dat gaat echter niet zonder slag of stoot. Allereerst worden de chemische systemen stopgezet. Alle chloor- en pH-doseringen worden dus buiten werking gesteld. Dan kan gekozen worden om de aanwezige watercirculatie (bv. skimmer, pomp en zandfilter) in gebruik te houden en aan te vullen met bijkomende waterbehandeling of filtratie zonder chemicaliën. Moet de watercirculatie gewijzigd worden, dan zijn er werken vereist om bijvoorbeeld leidingen opnieuw aan te leggen. 

Is er mogelijkheid om de structuur van en rond het zwembad aan te passen, dan kan een extra bassin of compartiment aangelegd worden met planten en substraat. Omdat water continu tussen het zwemdeel en de filterzone moet bewegen, moet de watercirculatie onder de loep genomen worden en indien nodig ook herzien.

Tot slot kan ook de afwerking anders aangepakt worden. Zo kan er meer beplanting voorzien worden rond het zwemwater, kan je voor natuurlijkere randafwerking opteren, een zachtere kleur voor de betegeling of folie in de zwemzone, verlichting die de beplanting complementeert etc. 

Tip
Let op met oude liner en cementstructuren: als deze met chloor doordrenkt zijn, kunnen ze nog sporen afgeven. Soms moet dus ook de wandbekleding worden vervangen.

Hoe onderhoud je een biozwembad?

Uiteraard zal het onderhoud van je natuurlijk zwembad variëren naargelang de seizoenen. Tijdens de zomer wordt zwemwater vaker gebruikt, heb je veel meer zonlicht, krijg je vaker bezoek van fauna, heb je meer plantresidu dat ronddrijft, verdampt het water sneller door hogere temperaturen ...  Je steekt op dat moment dus beter een tandje bij. 

Controleer in de zomer dagelijks de skimmers en filters op grof vuil en maak ze schoon indien nodig. Vis ook zoveel mogelijk drijvende vervuiling weg met een net of schep. De pomp moet 's zomers continu draaien (of met timer) om de watercirculatie en filtering te blijven garanderen. Controleer op algen of overmatige plantengroei in de filterzone. Verwijder algen meteen en zorg ervoor dat er geen overwoekering van bepaalde planten is in de plantenfilter. Zorg voor voldoende zuurstof in het water via beluchting of een fontein.

Algen

Er zijn verschillende maatregelen die je kan nemen om algen te voorkomen of te verminderen:

• Regelmatig onderhoud: skimmen, vuil wegscheppen, bodem stofzuigen met een zwembadstofzuiger, planten controleren.
• Schaduw creëren (bv. waterlelie, schaduwdoek) om overmatige zon te beperken.
• Controleer het waterniveau en vul enkel aan met schoon water (liefst regenwater). Verschoon een klein deel van het water (bv. 10%) bij hardnekkige onbalans.
• Monitor helderheid en reuk want troebel water is meestal de eerste waarschuwing.

Periodiek onderhoud

Enkele keren per jaar de grote kuis in je biozwembad houden is geen overbodige luxe. De zwemzone houd je proper door regelmatig slib te verwijderen van de wanden en de bodem met een zwembadstofzuiger. 

Een plantenfilter snoei je regelmatig bij of voorzie je van nieuwe planten. Bekijk ook het substraat. Als je ziet dat er algen rond je plantjes gewikkeld zitten of grote klonters organisch afval op de bodem liggen, dan haal je dat weg. Het substraat van tijd tot tijd spoelen voorkomt verstopping. Ook mechanische filters verdragen een goeie spoelbeurt!

Check tot slot ook je pomp jaarlijks op haperingen in de werking, vervuiling of slijtage. Zo zie je meteen ook of de watercirculatie nog optimaal verloopt of als er verstoppingen te bespeuren zijn.