Verwarmen met speksteenkachels en finovens

Efficiënt en zuinig verwarmen is tegenwoordig een hot topic. Door de stijgende energieprijzen zoeken steeds meer mensen hun heil in de vertrouwde houtkachel. Wie echter het neusje van de zalm wil, kan dan opteren voor een speksteenkachel of een finoven. Deze kachels optimaliseren het verbrandingsproces en de afgifte van gegenereerde warmte. Een maximum aan gezelligheid en comfort voor een minimum aan input dus. Hoe dat precies in mekaar zit, of alles wel ecologisch is, wat de verschillen tussen beide types zijn en hoe je ze in huis haalt, lees je in dit artikel. 

 

Het principe

Werking

Dit type kachel werkt volgens het tegenstroomprincipe. Hierbij worden de verbrandingsgassen uit de stookkamer vóór ze via de schoorsteen afgevoerd worden, eerst via tegenstroomkanalen naar beneden gestuurd. Door dit proces wordt de warmte afgegeven aan het omliggende materiaal.

De warmte-accumulerende buitenmantel van bijvoorbeeld speksteen of leem, geeft de opgeslagen warmte heel traag weer af waardoor de ruimte langdurig verwarmd wordt. Bovendien gaat het om stralingswarmte, wat zeer aangenaam aanvoelt. De horizontaal gerichte stralingsgolven doordringen allerhande materialen, zodat ook je muren, vloeren en plafond opwarmen.

Het tegenstroomprincipe draagt daarenboven bij tot een hoge druk in de kachel, waardoor er een optimale naverbranding van de rookgassen gegarandeerd is.

 

Rendement

Door de hoge verbrandingstemperatuur (800–1.000 °C), de uitgekiende luchttoevoer en het relatief korte stookproces, krijg je een optimale én schone verbranding van het hout. Er is dus weinig tot geen roet, geringe rookontwikkeling en een efficiënt gebruik van brandstof. Afhankelijk van de grootte van de kachel en de ruimte die je wil verwarmen, verbruik je zo'n 10 tot 20 kg hout per dag. Heb je een zware kachel met veel massa, dan kan die tot 24 uur lang warmte blijven afgeven na slechts een twee- à drietal uren stoken. Het rendement van een speksteenkachel of finoven ligt dan ook tussen 75 en 95%.

Tot slot zorgt de hoge verbrandingstemperatuur er ook voor dat je diverse soorten hout kan verbranden. Zo ook snelgroeiende soorten die je in je eigen tuin kan beheren of harshoudend hout zoals spar, den, populier ...

TIP
Zorg ervoor dat het hout dat je wil verbranden zeker kurkdroog is. Bevat je hout nog vocht, dan ontstaat er meer roetvorming en verloopt de verbranding minder efficiënt. En dat zorgt dan weer voor rendementsverlies alsook meer fijnstofproductie.

Ecologisch

Het optimale verbrandingsproces zorgt ervoor dat je minder hout moet gebruiken om de ruimte toch comfortabel warm te houden. Je verbruikt dus veel minder hout dan bij bijvoorbeeld een klassieke open haard. Bovendien is het een hernieuwbare brandstof. 

De verbranding is ook schoner, waardoor je minder uitstoot van fijnstof hebt. Dit merk je aan de trage en geringe rookontwikkeling bij finovens en speksteenkachels. Tot slot zijn dergelijke kachels een lang leven beschoren, wat ze ook als duurzame keuze bestempelt.

 

Soorten

Finovens, leemkachels, speksteenkachels en tegelkachels zijn verwarmingsbronnen die over het algemeen allemaal volgens het tegenstroomprincipe werken en omkast zijn met warmte-accumulerend materiaal.  Het verschil zit hem vooral in de afwerking en de omkasting zelf. 

Leem

Leem wordt toegepast bij finovens en leemkachels. Het is een natuurlijk materiaal dat opgeslagen warmte traag weer afgeeft. Door de vochtregulerende eigenschappen is het een extra troef bij het creëren van een ideaal binnenklimaat. Daarnaast laat leem zich bij het verwerken goed vervormen, dus je kan er erg creatieve designs mee maken.

Speksteen

Deze natuursteen is een stollingsgesteente dat door zijn samenstelling (hoge concentraties van kalk en magnesiet)  ideaal is als bouwsteen of bekleding van een kachel. De kalk zorgt voor de gemakkelijke bewerkbaarheid én een zijdezacht aanvoelend oppervlak. Magnesiet ligt aan de basis van de snelle warmteopname, goede warmtegeleiding en vuurbestendigheid van speksteen. Vaak wordt een marmerachtige look bekomen door speksteen toe te passen. 

Chamotte en tegels

Kachels die opgebouwd zijn uit chamotte (vuurvast keramiek of beton) worden vervolgens bekleed met keramische tegels. De afwerkingsmogelijkheden zijn daardoor praktisch eindeloos. Hoewel de warmte-accumulerende eigenschappen wat minder zijn dan bij bijvoorbeeld speksteen, is het vaak een wat goedkopere optie waarbij je nog steeds kan genieten van stralingswarmte. 

MIX AND MATCH
Het is mogelijk om onderling materialen uit te wisselen. Zo kan een finoven bijvoorbeeld ook bekleed worden met een dunne laag speksteen. Daarenboven kan je bestaande haarden en kachels met warmte-accumulerende materialen omkasten, al maak je dan geen gebruik van het tegenstroomprincipe. Wie het groots ziet, kan de kachel bijvoorbeeld ook laten aansluiten op een warmwaterboiler, koppelen aan een cv-systeem of uitrusten met een warmtewisselaar. 

 

In je woning

We weten nu dat dergelijke kachels een goeie keuze zijn als je op zoek bent naar een zuinige, ecologische en efficiënte verwarming. Maar hoe pas je ze nu toe in je eigen huis? En zijn ze wel voor elke woning geschikt?

Bepalend voor je keuze

Hoofd- of bijverwarming?

Eerst en vooral zal je moeten bepalen of je een finoven, speksteenkachel of tegelkachel wil als bijverwarming of als hoofdverwarming. Daarbij moet je al zeker noteren dat hoofdverwarming moeilijk wordt als je woning niet geïsoleerd is of koudebruggen heeft. En hoe meer ruimtes je wil verwarmen, hoe groter de kachel en dus ook het vermogen moet zijn, én hoe technischer het netwerk van kanalen wordt.

Maten en gewichten

Er zijn een aantal technische criteria waar de te verwarmen ruimte aan moet voldoen. Zo kan het gewicht van een kachel met warmte-accumulerende omkasting behoorlijk oplopen. Denk aan getallen tussen 300 en 4.000 kg!

En hoe meer materiaal, hoe meer stralingswarmte maar ook hoe meer gewicht (en hoe hoger de prijs). Ga dus zeker na of je vloer een dergelijke kachel kan dragen!

Qua afmetingen hangt veel af van de te verwarmen ruimte. Logischerwijze zal je kachel steeds groter moeten worden naargelang er meer ruimte verwarmd moet worden.

Het ideale plekje

Uiteraard plaats je een kachel beter centraal in de te verwarmen ruimte. Zo kan de stralingswarmte ook ten volle haar werk doen. Maar uiteraard moet het haalbaar zijn om op die plek de juiste fundering te voorzien, alsook een rookgasafvoerkanaal.

Installeer je je kachel tussen twee kamers in, of onder een trap, dan geraakt er meer stralingswarmte in de omliggende ruimtes. 

Budget

Qua budget volgt de prijs van dergelijke kachels gewoon de logica. Hoe meer je wil verwarmen, hoe groter je kachel moet zijn en hoe meer materiaal je nodig hebt. Dat stuwt de prijs natuurlijk omhoog. Ook de installatiekost wordt dan hoger. Dergelijke kachels zijn echter wel zeer duurzaam en gaan heel lang mee.

Qua brandstof is de regel 'hoe groter de kachel, hoe meer hout je moet stoken'. De kanttekening die je daarbij wel moet maken is dat het rendement van een finoven, speksteenkachel of tegelkachel erg hoog is. Je verbrandt veel minder hout dan bijvoorbeeld in een open haard én je kan er meer diverse (en goedkopere) houtsoorten in verbranden. 

TIP
Wie een grondige kennis heeft van de technische werking van dergelijke kachels, kan opteren om er zelf één te bouwen. Er zijn ook DIY-bouwpakketten verkrijgbaar, of je kan je laten assisteren door een vakman. 

 

Design en afwerking

Het leuke aan kachels met warmte-accumulerende omkasting is dat je er heel veel kanten mee uit kan. Heb je een modern of landelijk interieur, dan kan je zeker aan de slag met speksteen of tegels. Mag het allemaal wat organischer, dan is een leemkachel jouw ideale keuze.

Heel vaak worden deze installaties verfraaid met gezellige zitbankjes of geüpgraded met bijvoorbeeld een pizzaoven. En wat dacht je van een hoekmodel of een kachel als scheidingswand?

Wanneer je een groter model kiest, zorg er dan wel voor dat het ontwerp mooi aansluit bij de rest van de woning. Dat kan door speksteen of tegels te kiezen in een tint die correspondeert met de kleuren van je muren. Ook leem kan je perfect pigmenteren met een kleur naar keuze.  

 

Onderhoud

Vooreerst is het in België verplicht om een functionerende schoorsteen elk jaar te laten reinigen. Daarnaast vragen accumulerende kachels relatief weinig onderhoud. 

Afhankelijk van wat je stookt, kan je vóór elk gebruik de aslade legen of dit toch zeker wekelijks op de agenda zetten. Ook de ruimtes errond houd je het best goed proper. Als er zich as opstapelt onder de lade, kan dat problemen geven. Het rooster borstel je ook geregeld af en laat je ongeveer om de 7 jaar vervangen.

Wanneer je de assen weghaalt (met de hand of met een stofzuiger die hiervoor geschikt is), wacht je uiteraard tot die zijn afgekoeld.

TIP
Wie zaken als behandeld hout, kranten, vuilnis e.d. in het vuur gooit, zal daar uiteraard gevolgen als roet, rookschade, een vroegtijdig kapotte kachel, etc. moeten bijnemen. Hou het dus proper en leg enkel onbehandeld brandhout in de stookruimte.

De deur en stookruimte kan je ook af en toe een wasbeurt geven maar gebruik zeker geen agressieve schoonmaakproducten.

Tot slot zorg je ervoor dat ook de omkasting spik en span blijft. Speksteen kan je schoonmaken met een lauw sopje. Hardnekkige vlekken kan je te lijf gaan met een middel voor natuursteen. Wees altijd voorzichtig en schrob niet te hard.

Keramische omkasting kan je dan weer met een schoonmaakmiddel voor tegels afnemen. Let op met leemstuc, hier moet je voorzichtig te werk gaan! Vlekken van bijvoorbeeld kaarsvet of voedsel moet je meteen voorzichtig wegdeppen met een doekje dat niet té nat is. Het is altijd mogelijk om preventief een beschermingslaag aan te brengen op vuilgevoelige plaatsen van het leemstucwerk.

Fabrikanten en leveranciers raden wel aan om om de 2 à 3 jaar een onderhoud te laten uitvoeren door een vakman. 

 

VOOR- EN NADELEN SAMENGEVAT
+ Hoog rendement (75–95%)
+ Schone verbranding, dus weinig rook- en roetvorming
+ Zuinig
+ Ecologisch en duurzaam
+ Gezonde, aangename stralingswarmte
+ Goed binnenklimaat
+ Zeer veel mogelijkheden qua design
- Minder geschikt als hoofdverwarming bij niet-geïsoleerde woningen
- Minder makkelijk te regelen
- Technische vereisten zoals sterke fundering, rookgasafvoerkanaal, etc.
- Massieve modellen zijn niet verplaatsbaar
- Aankoopprijs kan behoorlijk oplopen

 

Met dank aan: Econova, Haarden & Kachels Vercruysse