Soorten kALEIPRODUCTEN
Mortel en gevelverf met granulaat meest gebruikt
De definitie van kaleien zou verwoord kunnen worden als: een fijnkorrelige specie die met een blokborstel tegen de gevel wordt aangestreken.
FIJNKORRELIGE SPECIE
Mineraal granulaat
Binnen de wereld van het behandelen van de gevel heerst nog steeds een soort tweestrijd tussen het kaleien met een mortel met fijne korrel en het aanbrengen van een gevelverf die met een mineraal granulaat, bv. kwartszand, wordt aangevuld om tot een zanderige structuur te komen. De specie waarin het minerale materiaal als korrel aanwezig is, varieert meestal. Zo gaat het vaak om een kalk-cementmortel of pure kalkmortel wanneer men het over kaleien met een mortel heeft, en zijn het vaak minerale verven wanneer het over gevelverven met granulaat gaat, denk daarbij bijvoorbeeld aan silicaatverven. Siloxaan- en acrylaatverven worden gebruikt als niet-minerale, maar wel granulaatbevattende alternatieven. De definitie van kaleien zou dus verwoord kunnen worden als: een fijnkorrelige specie die met een blokborstel tegen de gevel wordt aangestreken.
HYDRAATKALK
Het verhaal van het kaleien begint eigenlijk bij de baksteen. Die had vroeger een zwakkere kwaliteit omdat die in primitieve veldovens gebakken werd. Stenen huizen hadden daardoor last van doorslaand vocht, waardoor de binnenmuren vochtig werden. Daarom werden alle huizen voorzien van een bezetting. De pleisters die hiervoor gebruikt werden, bestonden uit kalk. Men gebruikte hier uitsluitend hydraatkalk voor, die enkel gemaakt kon worden uit zuivere kalksteen. Bevatte deze kalksteen echter verontreinigingen, dan liet men, na het branden en het blussen, deze kalk jarenlang staan in de vorm van een natte kalkpasta (onder water hardt gebluste kalk immers nooit uit), zodat alle verontreinigingen konden reageren met het water en dan langzaam naar beneden zakken. Men paste over de jaren heen de technieken aan en bluste de kalk zodanig dat die in poedervorm achterbleef. Op die manier kwam men uit bij de hydraulische kalk die men vandaag gebruikt. Er zijn echter nog steeds vakmannen die trouw zweren aan de traditionele manier van werken, enkel werken met natuurlijke grondstoffen zoals hydraatkalk en tras, aangevuld met vulstoffen zoals zand, marmerpoeder, kalksteenmeel etc.
Puur optisch
Mensen vinden vooral de textuur van kalei mooi, maar minerale, poreuze producten zoals kalk zijn vocht-absorberend. Dat zorgt ervoor dat de kalei donkerder zal aankleuren en niet gelijkmatig zal uitdrogen wanneer het bijvoorbeeld geregend heeft. Die befaamde vlekvorming vindt niet iedereen even mooi, maar dat effect is gelukkig puur optisch en niet schadelijk voor de kalei zelf. Mensen die zoiets niet mooi vinden, komen dan ook meestal uit bij de gevelverven waar granulaat aan werd toegevoegd. Zo bekomen zij toch de structuur van een kalei, maar hebben ze geen last van die vlekvorming. Indien men de vlekvorming toch wenst te voorkomen, heeft men twee opties:
• Men kan de kalei behandelen met een kleurloze, waterwerende impregnering (hydrofuge). Zo zal de kalei geen water meer opnemen en ook niet meer verkleuren vanwege regen;
• Men kan de kalei een laagje verf geven, met name zeer matte verf. Zo blijft het authentieke karakter behouden. Hierdoor ontstaat er ook geen verkleuring meer door regen. Echter zal (gewenst of niet) de natuurlijke wolkvorming van een kalkkalei ook niet meer aanwezig zijn en ontstaat er één egale kleur.
PRODUCT ZELF
Hedendaagse kaleiproducten worden vooral gemaakt op basis van natuurlijke hydraulische kalk, daar worden ook organische toeslagen aan toegevoegd. Kalk hecht zich goed aan steenachtige ondergronden, maar zal na een bepaalde tijd vaak verkrijten of verpoederen. Bij de combinatie met of het gebruik van mineraalverven kan de duurzaamheid van het gekozen systeem verbeterd worden.
Dampdoorlatend
Binnen het kaleiassortiment bestaan allerlei kant-en-klare mengsels. Ofwel komen die in de vorm van een pasta, ofwel in zakken poeder waar water aan toegevoegd moet worden. Die verschillen onderling van elkaar qua samenstelling. Zo zijn er systemen die bestaan uit zuivere, natuurlijke, hydraulische kalk die als voordeel hebben dat ze dampopen zijn en een erg goede vochtuitwisseling kennen met de omgeving. Er zijn dus echter ook systemen waar stoffen aan toegevoegd worden, denk daarbij aan roggemeel, cement, minerale toeslagstoffen, marmerpoeder of zelfs wit zand. Samen bepalen zij de technische specificaties van het product. Kaleiverven op basis van silicaat gaan, dankzij hun samenstelling, tijdens de droging dan weer een verstening aan met de ondergrond. Silicaat-, siloxaan en silaan-hybrideverven zijn vaak heel dampdoorlatend, wat het drooggedrag van het metselwerk gunstig beïnvloedt. Acrylaatverven zijn dan weer minder dampdoorlatend.
Kleur
Veel van de materialen die gebruikt worden, danken hun kleur aan de gekozen pigmenten die toegevoegd worden aan de bindmiddelen. Die bindmiddelen kunnen een beperkt aantal pigmenten opnemen, waardoor minerale producten, bijvoorbeeld een silicaatverf of kalkmortel, vaak in zachte tinten gebruikt worden. Een acrylaatgebonden product, siloxaan- en silaan-hybrideverven kunnen dan bijvoorbeeld weer meer pigmenten capteren, waardoor intensere en donkerdere kleuren mogelijk zijn. Bij het gebruik van een donkere kleur wordt het best rekening gehouden met de ondergrond en oriëntatie van die ondergrond ten opzichte van de zon. Wanneer de temperaturen zich gelijkmatig op- en afbouwen, kan er op zich weinig misgaan, maar in het geval van drastische veranderingen of thermoshocks kan dat nefast zijn voor de ondergrond. Daarnaast zal de mate waarin de kalei wordt aangezogen door de ondergrond, ook de intensiteit en nuances van de kleur bepalen. Zo zullen sterk zuigende ondergronden een donkerdere kleur hebben in vergelijking met minder zuigende ondergronden.
WANNEER WELK SYSTEEM?
Het kiezen van een gevelsysteem is een subjectief gegeven. Zeker wanneer het enkel gaat over het beschermen van de gevel tegen regen. Dan is er technisch gezien geen onderscheid te maken, qua keuze, tussen een kaleisysteem en een verfsysteem. Indien het echter gaat om het renoveren en vooral camoufleren van een gevel met behulp van een kalei- of verfsysteem, dan opteert men het best voor een kaleisysteem. Bij verfsystemen is er namelijk het risico dat vlekken en defecten zichtbaar blijven en misschien ook versterkt worden. Bij een kalei zorgen de laagdikte, de korrel en de structuur er echter voor dat defecten beter gecamoufleerd kunnen worden.
