MET DEZE REGELS IN ACHT VOORKOMT U BEKNELLING DOOR HOOGWERKERS

VEILIGHEID BEGINT NOG VOOR U DE GROND VERLAAT

Alles moet tegenwoordig sneller en efficiënter, zo ook in de bouw. Daarom is de hoogwerker in al haar vormen vandaag een onmisbaar hulpmiddel geworden op de werf. Met de hoogwerker kan de operator snel en op de veiligste manier aan hoogtes die hij met een simpele ladder onmogelijk kan bereiken. Veilig wordt het echter pas mits de juiste planning, voorbereiding en kennis – in meer dan 80% van de gevallen is onoplettendheid of onjuist gebruik de oorzaak van ongevallen. Wie daar dus geen rekening mee houdt, vergroot het risico op omkantelen, vallen, elektrocutie, katapulteffect en beknelling met soms fatale gevolgen.

DE RISICO’S VAN WERKEN MET EEN HOOGWERKER

In 2017 werden wereldwijd 83 dodelijke ongevallen met hoogwerkers gemeld bij de International Powered Acces Federation (IPAF), een opmerkelijke stijging in vergelijking met de resultaten uit 2016. Toen werden er 66 ongevallen met fatale afloop gemeld. De ver­klaring voor deze stijging valt eerder te zoeken in het feit dat de bewustwording in de sector sterk gegroeid is dan in het feit dat er zich meer ongevallen hebben voorgedaan. Vanuit die gegroeide bewustwording volgen er logischerwijs meer meldingen.

Positief is dat de totale hoogwerkerverhuurvloot en het aantal verhuurdagen aanzienlijk blijft stijgen. Dat betekent relatief nog minder ongevallen – één dodelijk ongeval voor elke 3,8 miljoen werkdagen om precies te zijn. De hoofdoorzaken van de 83 gemelde dodelijke ongevallen met hoogwerkers waren vallen van hoogte, elektrocutie, omvallen van machines en beknelling. Volgens het ijsbergmodel of de piramide van Heinrich zijn er voor ieder ernstig letsel 29 ongevallen met licht letsel en 300 ongevallen zonder letsel.

Veiligste manier van werken

Niet alleen de financiële kosten van dergelijke voorvallen zijn groot, ook het menselijk leed is enorm. Daarom levert de industrie al jarenlang – en nog steeds – heel wat inspanningen om het aantal ernstige en dodelijke ongevallen te verminderen en te voorkomen. Zo zijn er al heel wat maatregelen getroffen, beveiligingen geïnstalleerd en handleidingen uitgeschreven. Indien die toegepast, correct gebruikt en nageleefd worden, is de hoogwerker de veiligste manier om van op hoogte te werken.

BEKNELLINGSRISICO

Het gevaar op beknelling is een minder gekend risico van hoogwerkers en houdt in dat de bediener tussen machinedelen en andere obstakels wordt ingeklemd terwijl er gemanoeuvreerd wordt naar het werkbereik of tijdens het werken op hoogte in de buurt van hindernissen of obstakels. Vooral bij telescoophoogwerkers is het risico groot. Een gevolg van inklemming kan zijn dat het lichaam van de operator tegen het bedieningspaneel wordt gedrukt waardoor de bediening wordt in­geschakeld en het slachtoffer nog meer in­geklemd geraakt. Hij kan hierdoor ernstig letsel oplopen en zelfs overlijden. Zeker als de activiteiten uitgevoerd worden weg van toezicht of collega’s in de buurt, kan de redding te laat zijn.

Oorzaken van beknelling

Een ongeval met beknelling als gevolg wordt meestal veroorzaakt tijdens het bedienen van de hoogwerker wanneer de machinist zich in de omgeving van bovenhoofdse obstakels bevindt. Verschillende factoren kunnen het risico op beknelling verhogen. Zo kan onvoldoende kennis leiden tot een foute bediening van de hoogwerker. Maar ook het gebrek aan een LMRA, TRA en RIE, een beperkt overzicht van de omliggende gevaren, het leunen over de leuning van het platform, voorwerpen die op het bedieningspaneel slingeren en een onstabiele of oneffen ondergrond kunnen allemaal factoren zijn die de kans op een on­ge­val in de hand werken. Om veilig van de grond te gaan, is er met andere woorden een goed uitgekiende planning en risicoanalyse nodig.

Wat belemmert een redding?

Eenmaal ingeklemd kan het gebeuren dat de luchtwegen worden afgesloten door de uit­wendige druk waardoor het slachtoffer niet meer kan ademen. In dat geval is het voor zij die zich op de grond bevinden van immens belang om onmiddellijk te reageren. Enkele minuten kunnen het verschil maken tussen leven en dood. Een redding wordt vertraagd of compleet belemmerd wanneer niemand weet dat het slachtoffer is ingeklemd of wan­neer er geen reddingsplan voor noodgevallen voorhanden is. Een ontbrekende sleutel bij de bedieningen op de begane grond kan de mogelijkheden om in noodgevallen de grondbediening te gebruiken, beperken. Operators die niet vertrouwd zijn met de grondbediening of nooddaalregelingen zullen het werkplatform niet veilig kunnen laten dalen. Ook wanneer de noodstop is geactiveerd, kan men kostbare tijd verliezen.

Belang van scholing

Werken met hoogwerkers staat geregistreerd in het register van risicovolle taken van het VCA. Om een VCA-certificaat te krijgen, moeten bedrijven voldoen aan de gestelde opleidings- en ervaringseisen. Om met een hoogwerker aan de slag te mogen, moet de persoon in kwestie een opleiding volgen en een examen afleggen in een erkend centrum. De toelatingsvoorwaarden houden in dat men daarvoor minimaal 18 jaar moet zijn, geen hoogtevrees mag hebben en dat men beschikt over een verklaring van medische geschiktheid. De geldigheidsduur van het diploma bedraagt vijf jaar. Naast scholing kunnen de competenties van bedieners verbeterd worden door hun bewustwording rond deze hele pro­blematiek te vergroten. De bestaande trainingsprogramma’s moet men blijven promoten en verbeteren.

TECHNISCHE OPLOSSINGEN

Niet alleen de bestuurder maar ook de fabrikant moet zijn verantwoordelijkheid hierin nemen. Verplichtingen of wettelijke kaders omtrent beveiligingssystemen zijn er nog niet (tenzij met risicoanalyses die her en der in de regelgeving zijn opgenomen) waardoor er bij­gevolg ook nog geen consensus is rond wat dit systeem moet doen of kunnen. De bewustwording onder de fabrikanten is daarentegen wel al sterk gegroeid en heel wat van hen begrijpen dat er maatregelen genomen moe­ten worden om beknelling tegen te gaan.

Beveiliging tegen knelgevaar

Heel wat hoogwerkers zijn tegenwoordig standaard uitgerust met een beveiliging tegen knelgevaar. Die beveiligingen komen er in vele vormen maar hebben allemaal als doel de beweging van de hoogwerker bij beklemmingsgevaar onmiddellijk stop te zetten. Zo zijn er drukgevoelige strips die een zichtbaar en hoorbaar signaal activeren wanneer de bediener tegen het bedieningspaneel wordt gedrukt. De machine valt dan onmiddellijk stil.

Nog andere fabrikanten werken met drukbalken of pressure switches. Onder druk stoppen die de machine onmiddellijk, wat ook meteen weer ongedaan gemaakt kan worden door de voet weg te halen van de dodemansknop. Sommige systemen keren de genomen stappen die de beknelling veroorzaakten ook weer om indien de druk langer duurt dan een seconde. Ook dit kan ongedaan gemaakt worden met de dodemansknop. 

Extra inrichtingen voor bedieningspanelen

Op het bedieningspaneel kunnen enkele extra’s toegevoegd worden die voorkomen dat de operator de hoogwerker onopzettelijk nog meer stuurt richting het obstakel wanneer hij met de borstkas tegen het paneel geduwd wordt. Zo kunnen er tussen de knoppen en hendels opstaande randen aangebracht wor­den die de borstkas tegenhouden. Maar ook een beschermingsrand of een opstaande beu­gel rond het paneel voorkomen dergelijke scenario’s.

Bovenhoofdse bescherming

Een extra bescherming rond het werkplatform is een weloverwogen optie die al heel wat fabrikanten toepassen. Kooiconstructies of vei­ligheidsbeugels worden ofwel meegebouwd op het werkplatform of kunnen er optioneel aan bevestigd worden. Ze creëren een buffer waardoor de bediener niet in onmiddellijk contact met bovenhoofdse obstakels kan komen.

Persoonlijk badges

Sommige bedrijven maken gebruik van een persoonlijke badge die wordt toegekend na­dat de aannemer een opleiding heeft ge­volgd. Bijgevolg kunnen enkel de personen die de opleiding hebben gekregen met hun gepersonaliseerde badge toegang verkrijgen tot een specifieke hoogwerker. Wie dus niet opgeleid is om een bepaalde hoogwerker te besturen, krijgt zonder badge dan ook geen toegang.

De juiste PBM’s

Ten slotte is het dragen van PBM’s vaak al een eerste stap in de bescherming van de ope­rator. Een helm en harnas kunnen bij een eventuele beknelling het leven redden, net als de positiegordel die voorkomt dat men uit de werkbak wordt gekatapulteerd. Ook een com­municatiemiddel zoals een walkietalkie of een smartphone kan handig zijn zodat er altijd ge­communiceerd kan worden bij problemen.

CODE VAN GOEDE PRAKTIJK

De code van goede praktijk houdt tien manieren in om het risico op beklemming zo klein mogelijk te houden. Voor iemand een hoogwerker betreedt, zou de code punt per punt behandeld moeten zijn.

1. Plan de route van de hoogwerker zorgvuldig

De route moet zo gepland worden dat er altijd een afstand behouden blijft tussen het platform en mogelijke hindernissen op hoofdhoogte. Wanneer hindernissen onvermijdbaar zijn, is het vooral bij telescoophoogwerkers aangeraden om enkel de fijninstelling te ge­bruiken. Rijd ook nooit wanneer de bediener zich in de hoogte bevindt, tenzij dat de optie met het kleinste risico inhoudt. In dat geval moet de hoogwerker met de laagst mogelijke snelheid verplaatst worden.

2. Kies de hoogwerker zorgvuldig

De gekozen hoogwerker moet geschikt zijn voor het nodige manoeuvre bij werkzaamheden nabij een hindernis op hoofdhoogte. Houd hierbij rekening met de reikwijdte van de machine en de vrije ruimte.

3. Zorg voor vertrouwdmaking

Operators moeten vertrouwd geraken met de specifieke hoogwerker die gebruikt zal worden. Dit moet geoefend worden in een bereik met weinig risico’s of obstakels. Personeel op de grond moet vertrouwd zijn met de noodregelingen en grondbediening en moe­ten regelmatig de nooddaalprocedures oefe­nen.

4. Goede toestand van de bodem

De bodem moet zo vlak mogelijk zijn – hindernissen, greppels, gaten en putten moe­ten afgeschermd worden. Let wel op voor verborgen of afgedekte putten, het gewicht van een hoogwerker mag niet onderschat worden. Bij het breken van de afdekking kan de hoogwerker alsnog kantelen. Gebruik ook geen hoogwerker op een slechte bodem.

5. Zorg voor goed zicht op hoogte

Bij weinig daglicht moet adequate verlichting voorzien worden of het werk opgeschort.

6. Minimaliseer afleidingen

Enige vorm van afleiding op het werkplatform moet vermeden worden. Losse voorwerpen dienen opgeborgen te worden in gekeurde opbergkisten. Ook afleiding op de grond moet zoveel mogelijk uitgesloten worden.

7. Belemmer hoogwerkerbedieningen niet

De hand- en voetbedieningen op het platform mogen niet belemmerd worden door gereedschap of materiaal. Die dienen opgeborgen te worden in opbergkisten of vastgemaakt met materiaalbevestigingen. Overweeg, eenmaal in werkpositie, om de stroomtoevoer uit te schakelen. Zo schakelt u het risico op onbedoeld bedienen uit. De nooddaalbediening moet altijd bereikbaar zijn.

8. Vertraag en kijk

Rijsnelheden moeten laag zijn, vooral bij achteruitrijden. Leun niet over het bedieningspaneel of over de railingen en onderzoek het terrein ook op hindernissen, zowel voor als tijdens het gebruik van de hoogwerker.

9. Gebruik geen defecte hoogwerkers

Check het keuringscertificaat van de hoogwerker, voer dagelijks controles uit en meld elk defect. Defecten moeten verholpen worden voor de hoogwerker opnieuw gebruikt wordt.

10. Oefen de reddingsprocedure in

Bij werkzaamheden waar herhaaldelijk dicht bij een hindernis gewerkt moet worden, is een voorafgaande controle op de werksituatie geen overbodige luxe. Controleer of een sleutel op de begane grond onmiddellijk beschikbaar is en benoem een persoon op de begane grond als verantwoordelijke voor de reddingsactie. Die dient vertrouwd te zijn met de reddingsprocedure en de gebruikte hoogwerker. Indien het slachtoffer zichzelf niet kan bevrijden en nooddalen niet lukt, kan men als allerlaatste redmiddel gebruikmaken van een tweede hoogwerker of een reddings- en afdalingsapparaat om het slachtoffer te bevrijden.

IPAF

De volledige gids met richtlijnen kan online geraadpleegd worden via de website www.ipaf.org/nl. Daarnaast kunt u via de website ook melding maken van ernstige of dodelijke ongevallen ten gevolge van werken van op een hoogwerker. De informatie die u doorstuurt is strikt vertrouwelijk en wordt uitsluitend gebruikt ter analyse om de veiligheid op de werf te verhogen en de regelgeving, richtlijnen en training verder te ontwikkelen. 

Met dank aan BeSWIC, IPAF, TVH Group, Manitou Benelux en Riwal Hoogwerkers