Wanneer is natuurverf een slimme keuze?

Innovatie maakt ecologische verf toegankelijker dan ooit

De vraag naar ecologische afwerkingsmaterialen neemt toe, ook in de interieurvormgeving en decoratie. Natuurverf, op basis van natuurlijke en hernieuwbare grondstoffen, vormt een gezond en milieuvriendelijk alternatief voor synthetische verven. Toch is er nog veel onduidelijkheid over wat natuurverf precies is en waar en hoe je ze het best gebruikt. De natuurlijke uitstraling van natuurverf sluit perfect aan bij de huidige interieurtrends, en dankzij tal van innovaties is het aanbod vandaag veelzijdiger dan ooit. 

Wat is natuurverf?

Natuurverf is een verfsoort die hoofdzakelijk uit natuurlijke, hernieuwbare grondstoffen is samengesteld. Denk aan plantaardige oliën, harsen, leem, kalk of mineralen zoals silicaat. In tegenstelling tot synthetische verven, die vaak gebaseerd zijn op aardolieproducten en chemicaliën, bevat natuurverf geen of nauwelijks vluchtige organische stoffen (VOS), weekmakers of microplastics. Ze zijn dampopen, mild van geur, biologisch afbreekbaar en hebben vaak een langere open tijd.

Natuurverf is dus niet per definitie watergedragen, en omgekeerd is niet elke watergedragen verf een natuurverf. We spreken pas van natuurverf als het bindmiddel, de pigmenten én de oplosmiddelen van natuurlijke oorsprong zijn.

Verschil tussen natuur-, ecologische en bio-based verf

De termen natuurverf, ecologische verf en bio-based verf worden regelmatig door elkaar gebruikt, maar er zijn wel degelijk een aantal belangrijke verschillen.

Natuurverf

Natuurverf bestaat zo goed als volledig uit natuurlijke, vaak lokaal beschikbare grondstoffen, en is biologisch afbreekbaar. Ze vermijdt zoveel mogelijk petrochemische ingrediënten en is in sommige gevallen volledig VOC-vrij.

Ecologische verf

Ecologische verf streeft naar een minimale milieu-impact, maar kan nog synthetische componenten bevatten met een lage VOS-uitstoot. Ze beoordeelt het volledige milieuprofiel over de levenscyclus.

Bio-based verf

Bio-based verf bevat deels natuurlijke grondstoffen, zoals een plantaardig bindmiddel, maar kan alsnog synthetische polymeren of oplosmiddelen bevatten. De bron is natuurlijk, maar het eindproduct is dat niet altijd.

Natuurverf is niet per definitie watergedragen, en omgekeerd is niet elke watergedragen verf een natuurverf

Voor wie ecologisch en gezond wil (ver)bouwen en decoreren, is natuurverf dus de meest pure keuze, mits correct toegepast.

De samenstelling van natuurverf

Hoewel de exacte samenstelling verschilt naargelang het type natuurverf, zijn de basisingrediënten doorgaans de volgende:

• Bindmiddelen: zoals kalk, caseïne, lijnolie, waterglas (kaliumsilicaat) of natuurlijke harsen. Het bindmiddel speelt een centrale rol in het verwerkingsproces, de hechting en het uiteindelijke resultaat.
• Pigmenten: minerale of aardpigmenten zorgen voor kleur.
• Oplosmiddelen/dragers: meestal water, plantaardige oplosmiddelen of citrusverdunners.
• Vulstoffen/additieven: zoals krijt, marmermeel, kaolien of talk, voor structuur en hechting.

Bijvoorbeeld: traditionele kalkverf wordt gemaakt van vette kalk, marmerpoeder en pH-bestendige pigmenten. Silicaatverf bestaat uit geliquifieerde silicaten met minerale pigmenten, terwijl olieverven zorgvuldig samengestelde mengsels van plantaardige oliën bevatten.

De belangrijkste soorten natuurverf

Kalkverf

Kalkverf is een matte verf op basis van kalk en water. Ze geeft een levendig kleurspel en wordt vaak gebruikt op minerale ondergronden. Kalkverf vergt wat meer technische vakkennis: je brengt ze meestal in meerdere, verdunde lagen aan.

Leemverf

Leemverf is samengesteld uit klei, cellulose en zetmeel, en is ideaal voor binnenmuren met een natuurlijke uitstraling. Leemverf is ademend, vochtregulerend en makkelijk en zonder veel risico op fouten aan te brengen. Dit type verf is ook mogelijk als leemstucco voor een pleisterachtig effect.

Silicaatverf

Silicaatverf is gebaseerd op kaliumsilicaat en anorganische pigmenten. Ze vormt een chemische verbinding met de ondergrond (‘verstening’) en is uiterst geschikt voor binnen- en buitengebruik. Dit type natuurverf is zeer duurzaam, dampopen en volledig kleurvast.

Ecologische dispersieverf

Ecologische dispersieverf is een natuurverf die gebruiksvriendelijkheid koppelt aan een hoge ecologische waarde. Ze bevat natuurlijke harsen of oliën en laat zich verwerken als een conventionele muurverf.

De voordelen van natuurverf

Het gebruik van natuurverf in interieurprojecten brengt een reeks voordelen met zich mee. Allereerst draagt het bij aan een gezonder binnenklimaat: bij het aanbrengen van natuurverf komen geen schadelijke dampen of chemische stoffen vrij, wat het niet alleen gezonder maakt voor bewoners, maar ook aangenamer en veiliger voor de schilder zelf.

Daarnaast is natuurverf milieuvriendelijk; ze is biologisch afbreekbaar en heeft doorgaans een lagere CO₂-voetafdruk. Sommige kalkverven gaan zelfs nog een stap verder en nemen actief CO₂ op tijdens het uithardingsproces.

Een ander belangrijk voordeel is het dampopen karakter van natuurverf. Deze eigenschap voorkomt vochtproblemen en ondersteunt een natuurlijke vochtregulatie in muren en plafonds. Op esthetisch vlak biedt natuurverf een warme, zachte uitstraling met diepe matte kleuren. Eventuele beschadigingen kunnen bovendien vaak lokaal worden bijgewerkt zonder dat er kleurverschillen zichtbaar blijven. Tot slot staat natuurverf, met name silicaatverf en kalkverf, bekend om haar lange levensduur, waardoor ze ook op de lange termijn een duurzame keuze vormt.

Beperkingen en aandachtspunten

Naast de vele voordelen moet je ook rekening houden met enkele beperkingen en aandachtspunten wanneer je werkt met natuurverf/

• Verwerking: Sommige types natuurverf, zoals kalkverf of leemverf, vergen een specifieke techniek en voorbereiding. Zo hebben ze doorgaans een langere open tijd en een langere droogtijd;
• Toepassing: Niet alle ondergronden zijn geschikt voor natuurverf. Silicaatverf hecht bijvoorbeeld heel goed op diverse ondergronden, terwijl je bij chemisch behandelde ondergronden een aangepaste primer nodig hebt;
• Beperkt kleuraanbod: Natuurlijke pigmenten bieden een breed kleurenpalet, maar bepaalde tinten (bv. fluorescerende kleuren) zijn technisch niet mogelijk;
• Glansgraad: Natuurverven zijn vrijwel altijd mat. Glanzende afwerkingen zijn zeldzaam.

Toepassing en voorbereiding

Een goede voorbereiding is essentieel voor een mooi en duurzaam eindresultaat bij het gebruik van natuurverf. Het begint bij de ondergrond, die droog, schoon en stevig moet zijn. Idealiter is deze ook licht poreus, zodat de verf goed kan hechten. Afhankelijk van het soort ondergrond is het gebruik van een primer al dan niet nodig. Bij sterk absorberende of moeilijke ondergronden wordt een natuurlijke primer aanbevolen. Op minerale ondergronden kan die stap vaak worden overgeslagen, terwijl ze op chemische ondergronden juist wel noodzakelijk is.

Het aantal verflagen dat nodig is, varieert naargelang het type verf. Bij krijtverf of dispersieverf volstaat meestal één laag, terwijl kalk- en leemverven doorgaans in meerdere lagen worden aangebracht voor een optimaal resultaat. Ook de verwerkingstechniek speelt een belangrijke rol. Het is aangewezen om ‘nat-in-nat’ te schilderen en gebruik te maken van de juiste rollers. Werk in banen van ongeveer 60 centimeter breed om een egaal resultaat te bekomen. Eventuele spatten kunnen eenvoudig worden verwijderd met water en een zachte zeep, zoals Marseillezeep. In veel gevallen is verspuiten ook mogelijk, op voorwaarde dat je over het juiste materiaal beschikt.

Afwerking is bij natuurverf meestal niet nodig. Toch kan het in bepaalde situaties – zoals bij meubels of oppervlakken die intensief gebruikt worden – nuttig zijn om een beschermende laag aan te brengen in de vorm van een wax of een natuurlijke vernis.

Natuurverf en duurzaam bouwen

Natuurverf past perfect in de visie van circulair bouwen, die tegenwoordig in opmars is. De gebruikte grondstoffen zijn hernieuwbaar, niet-toxisch en lokaal beschikbaar. Doordat de verf dampopen blijft, versterkt ze het ademend vermogen van muren, wat schimmelvorming voorkomt en het binnenklimaat ten goede komt.

Bovendien zijn veel natuurverven volledig recycleerbaar of biologisch afbreekbaar. Hun lange levensduur zorgt bovendien voor minder onderhoud en lagere totale kosten over de jaren.

Innovatie in natuurverven

De markt voor natuurverf evolueert snel. Zo komen er steeds meer verspuitbare varianten op de markt en worden er verfsoorten ontwikkeld die zonder chemische toevoegingen toch schimmelwerend zijn.

Er zijn ook nieuwe formules zonder titaanwit maar met sterke dekking, en kleurmengsystemen die aansluiten bij NCS- of RAL-standaarden. Producenten testen daarnaast plantaardige bindmiddelen en natuurlijke hulpstoffen die de verwerking verbeteren.

Interessant is ook de herontdekking van oude recepten, die verrassend goed standhouden in moderne toepassingen. Al deze innovaties maken natuurverf toegankelijker, praktischer en veelzijdiger dan ooit.

Met medewerking van Amazona BV, Arte Constructo, Atelier Wolf, KEIM Nederland en Tintelijn