Kansen voor alle jongeren in het secundair onderwijs versterken

Actieplan over duaal leren, de aanloopfase en het groeitraject

In zijn laatste advies over duaal leren vroeg de Vlaamse Onderwijsraad om een gepast flexibel opleidingstraject op maat te voorzien voor de doelgroep van leerlingen die niet arbeidsrijp en niet arbeidsbereid zijn en vastlopen in het secundair onderwijs. "We hebben een actieplan uitgewerkt met drie krachtlijnen om de groei- en kwalificatiekansen van jongeren in het secundair onderwijs te versterken."

Leerlingenbegeleiding en preventie

"We willen in de eerste plaats zorgen dat de groep van jongeren die niet klaar is om te leren, op school of op de werkplek, zo klein mogelijk wordt. Daarvoor is een goede onderwijsloopbaanbegeleiding en een zorgende ondersteuning van jongeren cruciaal om een al te geaccidenteerd parcours met veel faalervaringen te voorkomen. Wij zien leerlingenbegeleiding en preventie als deel van het primaire onderwijsproces en dus als een prioritaire opdracht voor het hele Vlaamse onderwijs. Daarom is er nood aan een omvattend en gedragen actieplan tegen vroegtijdig schoolverlaten vanuit de verschillende beleidsdomeinen. Onze voorstellen kunnen daar een belangrijk onderdeel van uitmaken."

Kwalificatiemogelijkheden aanloopfase en duaal leren versterken

De Vlor wil voorzien in een flexibel en breed onderwijs- en ondersteuningsaanbod voor alle leerlingen die nog competenties missen om te leren en te participeren op de werkvloer en die vastgelopen zijn in het secundair onderwijs. Leerlingen die gemotiveerd zijn om te leren en te participeren op de werkvloer, maar daar nog niet klaar voor zijn, kunnen terecht in de aanloopfase naar duaal leren. "We vrezen echter dat niet alle jongeren die in de aanloopfase starten ook de overstap naar een betaalde duale leerovereenkomst zullen maken. Hun schoolloopbaan is vaak getekend door niet-lineaire trajecten. Zij moeten erkenning krijgen voor hun verworven competenties in de vorm van een kwalificatie en hun overgang naar duaal leren moet vergemakkelijkt worden."

Een passend aanbod voor de meest kwetsbare leerlingen: het groeitraject

Schoolmoeheid aanpakken

Voor jongeren die niet gemotiveerd of klaar zijn om te leren op school (school- en/of leermoe) en ook nog helemaal niet gemotiveerd of klaar zijn om te leren en participeren op de werkvloer, is er nu geen gepast opleidingstraject voorzien. Deze jongeren komen tot op heden vaak in het deeltijds beroepssecundair onderwijs terecht na een of meerdere faalervaringen in het voltijdse niet-duale onderwijs. Dit is een poging om hun schoolmoeheid aan te pakken door de combinatie met leren op de werkvloer. 

Groeitraject om leergoesting, schoolbinding en basisattitudes te kunnen opbouwen

Wanneer uit de screening blijkt dat zij niet voldoen aan de voorwaarden voor duaal leren of de aanloopfase (arbeidsrijp/arbeidsbereid) zouden zij in theorie moeten terugkeren naar een voltijdse niet-duale opleiding. Maar dat is vaak een context die zij juist met reden verlaten hebben en daarbovenop hebben deze jongeren net behoefte aan verhoogde zorg en individuele begeleiding. Deze groep leerlingen heeft nood aan een ‘groeitraject’ waarin zij via kleine succeservaringen leergoesting, schoolbinding en basisattitudes kunnen opbouwen om weer in te schakelen in de bestaande brede waaier aan opleidingen. Alle scholen moeten in staat zijn dit groeitraject aan te bieden.

Het groeitraject biedt een voltijdse invulling van minimum 28 uur, op maat van de leerling, met ruimte voor algemene en eventueel beroepsgerichte vorming. Die 28 uur kunnen deels op school en deels buitenschools gevolgd worden. De primaire focus van het traject ligt op persoonsontwikkeling, vertrouwen, motivatie en de opbouw van een loopbaan. De jongeren krijgen in het groeitraject de nodige begeleiding om hun capaciteiten, hun leernoden en hun loopbaanwensen in kaart te brengen. 

Daarnaast biedt het groeitraject ook vorming die gericht is op de latere loopbaan.  Naast vaktechnische competenties, denken we aan generieke competenties die noodzakelijk zijn om te kunnen leren en participeren op school of op een werkplek. Voorbeelden hiervan zijn samenwerken, op tijd komen, werken onder gezag … Ook een begeleide leerervaring op een reële werkplek is een mogelijkheid, net als een aanvullend welzijnstraject.

Beleidsvoorstellen op korte en middellange termijn

De urgentie van de problematiek vraagt om een actieplan dat op korte termijn kan uitgerold worden, namelijk voor 1 september 2025, het moment waarop de ‘inkanteling’ van leren en werken in duaal leren helemaal voltooid is. "We hebben onze beleidsvoorstellen opgedeeld in zeven dringende wijzigingen die volgend jaar moeten doorgevoerd worden en drie voorstellen om in de volgende jaren verder uit te werken."

De voorstellen

De invoering van het groeitraject zou een kwetsbare groep leerlingen meer kansen geven om een succesvol traject af te leggen en zo een verdere toename van vroegtijdig schoolverlaten tegengaan. Wanneer daarnaast de kwalificatiemogelijkheden in de aanloopfase en het duaal leren versterkt worden, zullen deze wijzigingen ook een boost kunnen betekenen voor het duaal leren als een sterke en aantrekkelijke leerweg. "We vragen dan ook om deze wijzigingen door te voeren voor 1 september 2025":

1. Faciliteer kwalificatie in de tweede graad van de aanloopfase door de verwijzing naar bewijslast en de onderwijsinspectie uit de regelgeving en de omzendbrief te schrappen. Respecteer zo de autonomie van de klassenraad. 
2. Maak het mogelijk om ook voor duale opleidingen in de derde graad van de arbeidsmarktfinaliteit een SAO af te sluiten. Geef de opdracht aan het Vlaams Partnerschap Duaal Leren om hiervoor de voorwaarden te formuleren.
3. Voorzie bijkomende middelen om langere en voldoende NAFT te voorzien, zeker op piekmomenten. 
4. Maak het mogelijk voor alle scholen om een groeitraject aan te bieden. Dat groeitraject is gericht op jongeren die niet arbeidsrijp en arbeidsbereid zijn en vastgelopen zijn in de tweede of derde graad. Bouw hiervoor verder op de regelgeving van de brede aanloopfase, met de nodige aanpassingen. 
5. Voorzie voldoende structurele middelen voor voltijdse trajecten in kleine groepen en op maat van de leerling, zowel in de aanloopfase als het groeitraject. 
6. Veranker in de regelgeving dat scholen middelen bij een externe aanbieder kunnen inzetten om specifieke ondersteuning/expertise binnen te halen. 
7. Voorzie bijkomende middelen voor professionalisering om leerlingen een goed onderwijsloopbaanplan te kunnen bieden.

"Naar analogie met het actieplan dat wij nu voorleggen, moet er ook nagedacht worden over leerlingen die in de eerste graad vastlopen. We vragen om de onderwijsloopbaan van de meest kwetsbare leerlingen in de volgende legislatuur als een beleidsprioriteit te behandelen. Een werkgroep van de Vlor buigt zich op dat vlak alvast over de specifieke uitdagingen van de B-stroom in de eerste graad, in functie van verdere visieontwikkeling. We vragen in de volgende legislatuur deze concrete acties te ondernemen": 

1. Volg de evolutie van de zorgnoden nauw op in alle onderwijsniveaus- en vormen. 
2. Werk een omvattend en gedragen actieplan tegen vroegtijdig schoolverlaten uit vanuit de verschillende beleidsdomeinen.
3. Onderzoek het opzetten van een aanbod van evidence informed verbetercultuurtrajecten om te werken aan professionalisering en cultuurverandering in scholen. Voorzie voldoende financiering voor de pedagogische begeleidingsdiensten om dit op te nemen als onderdeel van hun kerntaken.

Lees het volledige advies.