Maar twee opties voor residentiële verwarming
Nathalie Devriendt (ODE): "Het toekomstige traject is gedefinieerd, het komt nu aan op de juiste implementatie"
“We hebben het kantelpunt bereikt waarop hernieuwbare energie het overneemt van fossiele energie.” Vanuit de overtuiging om dat momentum in de energietransitie aan te grijpen, en het pad te effenen richting 100% hernieuwbare energie, werd Nathalie Devriendt op 1 september 2024 de nieuwe directeur van de Organisatie voor Duurzame Energie (ODE) in Vlaanderen. “Voor huishoudelijke verwarming zijn warmtepompen en warmtenetten de enige aanvaardbare opties.”
Bio-energie als stokpaardje
Nathalie Devriendt is bio-ingenieur en kan terugblikken op een rijkgevulde carrière. Haar loopbaan ging van start bij Seghers Solids and Air, waar ze werkte aan het ontwerp en de constructie van bio-energiecentrales. Daarna dook ze 14 jaar de onderzoekswereld in bij het VITO, waar ze zich verder verdiepte in energie-efficiëntie en hernieuwbare energie.
In 2017 koos Nathalie Devriendt ervoor om haar eigen weg te gaan als zelfstandig consultant. Vijf jaar later, in 2022, maakte ze haar intrede bij ODE Vlaanderen waar ze als beleidsmedewerker Bio-Energie aan de slag ging.
ODE is de sectorfederatie voor duurzame energie in Vlaanderen en vertegenwoordigt meer dan 300 leden binnen vijf hernieuwbare energietechnieken: warmtepompen, pv, warmtenetten, bio-energie en windenergie. Vandaag staat ze als nieuwbakken directeur aan het hoofd van ODE, als opvolger van Dirk Van Evercooren. “Ik heb mooie dingen gerealiseerd binnen het domein van bio-energie”, aldus Nathalie Devriendt, “maar ik wil een nog grotere impact hebben en actief bijdragen aan een toekomst met 100% hernieuwbare energie.”
“Voor residentiële verwarming zijn er twee opties: warmtepompen en warmtenetten, al dan niet gecombineerd"
De afgelopen jaren werd er binnen ODE hard gewerkt om alle leden op dezelfde lijn te krijgen. Voor elk van de vijf energieplatformen werd er een duidelijke visietekst opgesteld. “We verwijten de overheid er soms van geen keuzes te kunnen maken, en wilden als federatie niet dezelfde fout maken. Vandaag staan we sterk doordat we een duidelijke boodschap kunnen uitdragen, waar we allemaal achter staan.”
Al gedurende haar gehele carrière is bio-energie Nathalie Devriendt haar stokpaardje. “Als individuele huishoudelijke verwarming is er voor biomassa op lange termijn geen toekomst meer weggelegd. Biomassa zal wel nodig zijn voor de verdere defossilisering van de industrie, bijvoorbeeld voor de productie van plaatmateriaal, isolatiemateriaal ... Ook waterstof is te duur om zomaar te verbranden voor residentiële toepassingen. Industrie die geen alternatieven heeft, moet uiteraard wel nog groene waterstof kunnen gebruiken”, aldus Nathalie Devriendt.
Twee opties: warmtepompen en warmtenetten
“Voor residentiële verwarming zijn er twee opties: warmtepompen en warmtenetten, al dan niet gecombineerd. De boodschap is duidelijk. Voor al wie de ketel aan vervanging toe is, is er maar één advies: vervang die door een van beide.”
ODE is ook een sterke voorstander van collectieve verwarmingssystemen. “Verwarm collectief als het kan, en individueel waar nodig”, aldus Nathalie Devriendt. “Collectieve warmteproductie heeft belangrijke troeven op het vlak van kosten- en energie-efficiëntie. En installateurs zullen er nog sneller mee in aanraking komen dan gedacht. Vooral met de kleinere warmtenetten. Ik denk bijvoorbeeld aan een warmtenet voor een appartementsblok dat gevoed wordt door een beo-veld met bijhorende warmtepomp onder de parking van dat appartementsgebouw.”
Inzetten op collectieve systemen en systeemintegratie
“Een erg belangrijk voordeel van collectieve systemen is dat er meer aandacht is voor een correcte systeemintegratie en slimme sturing. Vaak wordt er voor collectieve projecten een studiebureau op gezet, dat ervoor zorgt dat de technieken optimaal op elkaar worden afgestemd. Op individueel niveau, daarentegen, zijn de kosten van systeemintegratie vaak moeilijker te verantwoorden. Het is wel nog haalbaar om de pv-panelen en warmtepomp op elkaar af te stemmen, maar van zodra de installatie complexer wordt, bijvoorbeeld bij de aanwezigheid van een warmwatervat, wordt hiervan afgezien.”
"Installateurs zullen sneller dan gedacht in aanraking komen met collectieve verwarmingssystemen. Vooral dan met de kleinere warmtenetten"
“Nochtans is systeemintegratie de sleutel voor een hernieuwbare toekomst. Zowel op kleine als op grote schaal. Hier ligt een belangrijke taak voor ODE weggelegd. De technologie is er, nu moeten we mee op zoek naar een manier om de verschillende hernieuwbare energie-oplossingen slim te combineren.”
“We stemmen onze organisatie hier ook op af. Doordat de technieken meer en meer verweven geraken, verandert ook onze interne aanpak en gaan we ook meer overkoepelend nadenken en onze verschillende expertises bundelen. Dat gebeurt door bijvoorbeeld overkoepelende studiedagen te organiseren over bepaalde topics. Die samenwerking over platformen en sectoren heen zal in de toekomst alleen maar toenemen.”
Hernieuwbare energie neemt het over
ODE heeft sowieso een hele evolutie ondergaan sinds haar oprichting in 1996. “Vroeger bestond ons ledenbestand vooral uit pioniers. Vandaag zijn ook de klassieke spelers, ik denk bijvoorbeeld aan energieleveranciers, netbeheerders, studiebureaus, toeleveranciers lid van ODE, kortom de volledige waardeketen.”
“We zijn voorbij het kantelpunt waarop hernieuwbare energie het overneemt van fossiele energie. Dat momentum was voor mij een grote motivator om de functie van directrice bij ODE op te nemen. Ik wil niet toekijken aan de zijlijn, maar ik wil de energietransitie mee vormgeven”, aldus Nathalie Devriendt.
“Door het verminderen van renovatievereisten worden kopers die wel willen renoveren benadeeld tegenover kopers die dat niet van plan zijn”
“We bevinden ons op het punt waarop de stijgende curve van hernieuwbare energie, de dalende curve van fossiele energie snijdt. Hernieuwbare energie wint aan belang, ten koste van de conventionele markt die marktaandeel verliest. Uiteraard is zo’n verandering geen makkelijke stap en gaat die gepaard met obstakels en hindernissen. Maar ze is wel noodzakelijk: daar is iedereen nu ondertussen wel van overtuigd. Bedrijven, gezinnen, … we moeten hier allemaal onze schouders onder zetten. En deze hindernissen juist veranderen in opportuniteiten.”
Eerlijk speelveld is nodig
“Al zien we stilaan dat alle neuzen in dezelfde richting draaien. Bij de wetenschap is er al consensus. Nu is het zaak om ook de burger volledig mee te krijgen in het verhaal. Hier is een belangrijke taak weggelegd voor de politiek. Een aan-uit beleid is nefast. Er is een langetermijnvisie nodig waaraan men vasthoudt. Dat zal duidelijkheid scheppen en creëert een eerlijk speelveld.”
“Het terugschroeven van de renovatievereisten zorgt er vandaag voor dat een jong koppel dat een huis koopt en in hun budget de nodige renovatiekosten incalculeert, benadeeld wordt ten opzichte van een koppel dat geen renovaties plant en dus een hoger bod kan doen.”
Doorbraak warmtepompen komt er sowieso
“Maar al blijft het politieke kader in ons land achter, de doorbraak van warmtepompen komt er sowieso. De Vlaamse regering heeft een taxshift in het regeerakkoord opgenomen, en er is de Europese wetgeving ETS2 die in 2027 al in voege treedt en de gasprijs zal doen stijgen ten opzichte van de elektriciteitsprijs, en de warmtepomp dus interessanter zal maken. Het pad is immers al uitgestippeld op Europees niveau en België moet dat volgen.”
“Gelukkig zijn er al grote verbeteringen geboekt. Vroeger waren onze huizen energieverslinders. We verbruikten in absolute kWh meer energie dan in Scandinavië. Vandaag zijn 2 op de 3 woningen in Vlaanderen warmtepompklaar. Daarenboven zien we dat de technologieën alsmaar doorontwikkelen.”
“Neem nu pv-panelen. De efficiëntie van de panelen is zo veel verbeterd, dat ze ook een prima rendement leveren als ze niet zuidgeoriënteerd zijn opgesteld. We raden zelfs aan om zoveel mogelijk panelen te leggen, in meerdere richtingen zodat je ook de ochtend- en avondzon capteert. Dat betekent dat daken die voorheen niet geschikt waren, vandaag wel prima kunnen dienen voor zonnepanelen.”
Nog veel werk aan de winkel
“Natuurlijk is de energietransitie meer dan streven naar zoveel mogelijk warmtepompen, warmtenetten, zonnepanelen ... Er is een multidisciplinaire aanpak nodig, want het conventionele energiesysteem is verankerd in alle lagen van onze samenleving en ons bestuur. Denk bijvoorbeeld aan juridische of vergunningstechnische kwesties. Weet de gemeente-ambtenaar raad met een boringsaanvraag bijvoorbeeld? Wordt er in de akte van een nieuwbouwappartement een clausule voorzien over collectieve verwarmingssystemen? Studeert een leerling zevende jaar installatietechniek af met de nodige warmtepompcompetenties, of zitten die nog niet vervat in het leerplan?”
“Met andere woorden, er is nog veel werk aan de winkel. En ook al naderen de deadlines die Europa oplegt snel, we beschikken over veel veerkracht en bij ODE zijn we ervan overtuigd dat deze transitie niet alleen noodzakelijk is, maar zeker ook haalbaar en betaalbaar is.”
