Hoe kan je water besparen in de badkamer?

Strategieën en tips om verbruik te beperken

Belgen verbruiken gemiddeld 1.800.000 liter water per jaar, terwijl zoet water steeds schaarser en dus ook duurder wordt. Hierdoor is het zowel op ecologisch als financieel vlak belangrijk om zoveel mogelijk water uit te sparen. Kleine ingrepen in bestaande badkamers kunnen echter een groot verschil maken en bij nieuwbouw of renovaties kan een grootschalige herziening het verbruik aanzienlijk doen dalen. Welke producten en ingrepen zijn hierbij het belangrijkst en wat is hun bijdrage aan waterbesparing?

Planning

Buizen

Waterverbruik beperken begint bij een slimme planning van de badkamer. Bij nieuwbouw of een grondige renovatie is het cruciaal om de leidingen en de installatie af te stemmen op het specifieke verbruik van de inwoner(s), door te lussen en het meest frequent gebruikte toestel op het einde te plaatsen. Neem ook geen boiler van 300 liter als je eigenlijk maar 200 liter nodig hebt: dit bespaart heel wat energie. Probeer op voorhand het verbruik van de gekozen armaturen te bepalen – hier bestaat software voor (Viptool Engineering) – om zo het systeem te optimaliseren.

Ook de diameter van de buizen is belangrijk: probeer deze zo klein mogelijk te houden. Dit kan door fittingen te gebruiken met geoptimaliseerde Zeta-waarden. Dit zorgt niet alleen sneller voor warm water – wat verspilling tegengaat terwijl we wachten op de juiste temperatuur en koud water weggespoeld wordt – maar op deze manier moet er ook minder water gebruikt worden om bacteriën uit het systeem te krijgen. Water in de leidingen moet minstens één keer om de zeven dagen ververst worden. Koud water moet onder de 25 °C blijven en warm water boven de 45 °C, en daarnaast is een turbulente stroming noodzakelijk.

Warm water

Probeer in het algemeen het buizensysteem zo efficiënt en kort mogelijk aan te leggen door een rij- of ringleiding toe te passen. Warm water komt op deze manier sneller aan. Ook het correct isoleren van de leidingen is noodzakelijk. Daarnaast kan men ook kiezen voor een circulatieleiding, die vanaf de boiler langs de verschillende aftappunten en weer terug naar de boiler loopt. Het Inliner-systeem (binnenliggende retourleiding) reduceert de hoeveelheid water drastisch en levert een energiewinst tot 30% op. Zo is er een constante circulatie van warm water en dus minder verspilling wanneer we warm water willen.

Waterverbruik beperken begint bij een slimme planning van de badkamer

Dergelijke omloopleiding bracht vroeger hoge energiekosten met zich mee, maar vandaag werkt men met slimme pompen op delta T. In dit kader is een goede isolatie van de leidingen zeer belangrijk: hierdoor worden de verliezen kleiner en moet de pomp minder hard werken. Door gebruik te maken van een thermostatisch regelventiel, kan de pomp bovendien aan een lager toerental werken. Tel dit op met een buis-in-buissysteem en de energiekost van de pomp wordt verwaarloosbaar in vergelijking met de rest van de verbruikers.

Plaats de warmwaterleidingen bovenaan en de koudwaterleidingen onderaan: dit voorkomt het afkoelen van warm water en het opwarmen van koud water. Het BBT, het technisch rapport NBN CEN/TR 16355 en de Rehva Guidebook 30 vormen een goede leidraad voor een correcte en hygiënische installatie.

Drukreduceertoestel

Zeker in heuvelachtige gebieden kan het zijn dat er meer druk dan gewenst aanwezig is in de leidingen. Meer druk leidt tot meer water in de leidingen en dus ook meer slijtage, ook van de boiler. Een drukreduceertoestel zorgt ervoor dat de druk wordt beperkt tot zo'n 3 bar, wat ideaal is voor een woning. Behalve in heel vlakke regio's is een dergelijk systeem doorgaans standaard.

Nuttige ingrepen

• Beperk het debiet van de wastafelkraan tot 6 l/min
• Vind het geschikte type van wastafelkraan
• Integreer perlators in douche en wastafel(s)
• Kies een boilergrootte op maat
• Zorg voor korte leidingen met een beperkte diameter
• Installeer een spoelkeuzeknop voor het toilet en stel deze gepast af
• Ga voor een kleiner spoelreservoir voor het toilet (max. 6 l)

Toilet

Slokop

Het toilet is doorgaans de grootste waterverbruiker in het gehele huis, waarbij gemakkelijk meer dan een derde van het gebruikte drinkwater van een gemiddeld gezin wordt doorgespoeld. Veel oude woningen hebben namelijk nog een toilet met een spoelreservoir van 9 à 12 liter. Vandaag is de standaard zo'n 6 liter, terwijl er ook spoelbakken van slechts 4 liter bestaan. Je kan met een nieuwer toilet dus gemakkelijk 50 tot 66% uitsparen op waterverbruik.

Het is echter niet altijd zo eenvoudig om een dergelijk toilet te installeren in een bestaande badkamer: aangezien de meeste afvoerleidingen voorzien zijn op spoelvolumes van 6 à 9 liter, moeten deze toiletten voorzien worden van een stromingsvergroter. Dit is een vat dat onderaan het toilet of de standleiding wordt gemonteerd en waarin het afvalwater opgevangen wordt. Pas wanneer het vat vol is en er een nieuwe hoeveelheid water binnenstroomt, zal de volledige inhoud via een hevelleiding naar de riolering worden afgevoerd.

Spoelkeuzeknop

De spoelkeuzeknop is al vaak aanwezig in de Belgische badkamer. Deze knop geeft de keuze tussen een groot (ca. 4–7,5 liter) en een klein (ca. 2–4 liter) spoelvolume, afhankelijk van het gebruik. Er bestaan ook spoelonderbrekers, waarbij de gebruiker het spoelen zelf vroegtijdig kan afbreken. Het vervangen van een oude spoeling met één knop door een innovatieve variant kan al na een jaar renderen.

De moderne spoelkeuzeknop is vaak ook uitgerust met een manier om het debiet bij het spoelen zelf in te stellen. Bepaalde merken leveren hun inbouwspoelreservoirs met een klok die het debiet regelt. Deze klok bevat twee glijders, één voor het grote en één voor het kleine spoelvolume. Deze nieuwe klokken kunnen vaak op oudere modellen geïnstalleerd worden om zo toch water te besparen, al kan het zijn dat er ook dan een stromingsvergroter geplaatst moet worden.

Bad en douche

Types

Dit stuk beperkt zich tot douches, aangezien er weinig valt te besparen op water bij gebruik van een bad. Een bad moet sowieso vollopen, wat gemakkelijk zo'n 120 tot 150 liter vereist. De grootste factor hier is de vorm van het bad. Idealiter wil je zoveel mogelijk hoogte voor een zo klein mogelijk volume. Met andere woorden: koop geen breed bad om met twee in te zitten indien je altijd alleen baadt. Ook het materiaal van de badkuip speelt een rol: het best zo isolerend mogelijk, zodat het water niet regelmatig moet worden bijgevuld om op temperatuur te blijven.

Wat de douche betreft, is vooral het type van groot belang. Een gewone douchekop verbruikt al snel 13 tot 15 liter per minuut, terwijl dit bij een regendouche maar liefst 18 tot 30 liter is. Uiteraard heeft zo'n regendouche ook een boiler met bijpassend volume nodig, wat weer heel wat energie verbruikt.

Douchekoppen

Waterbesparende douchekoppen bestaan voor alle types douches en beperken de waterstroom. De koppen zijn voorzien van een inwendige debietbegrenzer die zich aanpast aan de waterdruk. Zo wordt het debiet constant gehouden: 6 à 8 liter per minuut bij een gewone douche, 9 à 12 bij een regendouche. Voor maximaal comfort wordt doorgaans ook een perlator geïnstalleerd. Deze voegt lucht toe aan de waterstraal – ongeveer 3 liter lucht per liter water – om zo een volle en aangename straal te creëren.

Temperatuurregeling

De juiste en snelle regeling van de watertemperatuur is uiteraard van belang voor het energieverbruik, maar ook om waterverspilling tegen te gaan. Er gaat immers heel wat water verloren bij het zoeken naar de juiste temperatuur; of bij het wachten totdat het water effectief opgewarmd is. De thermostatische kraan is op dit vlak de meest efficiënte oplossing en scoort aanzienlijk beter dan een een- of tweegreepsmengkraan. Zo'n thermostatische kraan heeft vaak waterbesparende technologie ingebouwd en nieuwe modellen houden de druk en dus ook de temperatuur stabiel, waardoor je niet telkens moet zoeken naar het perfecte evenwicht.

Wastafel

Verbruik

De wastafel verbruikt misschien relatief weinig in vergelijking met een douche, toch valt ook hier heel wat water te besparen. Een reguliere wastafelkraan verbruikt zo'n 10 à 12 liter per minuut, terwijl 5 liter eigenlijk volstaat om bijvoorbeeld de handen te wassen. Ook hier is slim gebruiken cruciaal: stop het water wanneer je je inzeept of je tanden poetst.

kraanaansluitingen

Een hoekstopkraan staat ofwel volledig gesloten ofwel volledig open, terwijl zo'n hoog debiet doorgaans onnodig is. Een hoekregelkraan laat echter toe om het debiet in te stellen en indien nodig te verhogen of verlagen. Daarnaast kan het ook beter om met kalk en vuiligheid, waardoor de kraan steeds makkelijk valt toe te draaien. Het verstandig gebruiken en instellen van een hoekregelkraan is een van de makkelijkste ingrepen om water te besparen.

Soorten kranen

Een verder verschil zit in eengreepsmengkranen, tweegreepsmengkranen, getemporiseerde kranen en elektronische kranen.

• De een- en tweegreepsmengkranen zijn het meest klassiek, maar verbruiken ook het meest. Zeker de variant met twee grepen kan voor veel verspilling zorgen indien er warmer water wordt gewenst, maar zijn vaak voordeliger als er enkel koud water nodig is. Er bestaan nu ook heel wat eengreepsmengkranen met een dynamische debietregeling. Deze kranen gaan standaard maar voor 50% open, wat voor een debiet van ongeveer 6 liter per minuut zorgt. Wie een hoger debiet wil, moet de hendel handmatig verder omhoogduwen.
• De getemporiseerde kranen kunnen manueel of elektronisch zijn en laten bij activatie het water stromen voor een bepaalde tijd. Hiermee kan al 55% bespaard worden tot opzichte van het eerste type.
• De elektronische kranen werken met een infraroodsensor die detecteert wanneer een object of handen dicht genoeg zijn. Bij detectie gaat het water stromen, totdat de sensor weer merkt dat de handen verdwenen zijn. Dit type werkt doorgaans op batterijen, maar kan ook op netstroom aangeschakeld worden indien hiermee rekening wordt gehouden bij nieuwbouw of renovatie. De elektronische kraan kan tot 62% water besparen.

Debietbegrenzers

Veel kranen zijn beschikbaar met een ingebouwde debietbegrenzer. Het principe lijkt op dat van een waterbesparende douchekop: een rubberen ring sluit zich, afhankelijk van de druk, meer of minder om zo de doorstroom te beperken. Zo wordt een constant debiet van 5 à 6 liter per minuut geleverd, wat dus een besparing van zo'n 50% oplevert ten opzichte van een klassieke kraan.

Perlators

Ook bij wastafelkranen speelt de perlator een grote rol. Het installeren van een zuinig exemplaar is een van de makkelijkste ingrepen die je in een bestaande badkamer kan uitvoeren om water te besparen. Er zijn twee voorname types. De eerste soort zuigt lucht aan en vermengt dit met het water voor een zachte straal. Dit type is veruit het populairst. De tweede soort geeft namelijk een hardere, doucheachtige straal, waarbij het water meer opspat. Beide zijn echter ongeveer even waterbesparend.

Het installeren van een perlator is een van de makkelijkste ingrepen

De meeste perlators hebben een behuizing. Hierbij is de perlator verder opgebouwd uit het deel waar het water doorstroomt en waar de lucht wordt aangezogen en een sluitring. Bij dit alles zijn er verschillende maten, geschikt voor een andere soort kraan en gebruik. Andere perlators hebben geen aparte behuizing, maar hebben een geïntegreerde schroefdraad om zo naadloos aan de kraan bevestigd te worden.

Besparing

De vraag is natuurlijk hoeveel al deze (financiële) inspanningen nu opbrengen. Dit hangt in de eerste plaats af van het specifieke gebruikspatroon en het aantal inwoners. De regel is dat er bij een gezin van vier personen door aangepast kraanwerk en het gebruik van regenwater jaarlijks zo'n 50.000 liter bespaard kan worden. Dit zou neerkomen op 215–230 euro per jaar. Met een efficiënte installatie moet er ook minder water verwarmd worden, waardoor er op energie wordt bespaard.

Veel fabrikanten bieden een online calculator om de exacte besparing te berekenen. Voorlopig is de opgeleverde winst vrij beperkt, maar deze zal enkel maar toenemen gedurende de komende jaren. Daarnaast mogen we niet het ecologische aspect uit het oog verliezen.

Met medewerking van Desco, Geberit, Grohe, Schell, Van Marcke en Viega Viptool Engineering