Wat microplastics doen met onze longen

Barbro Melgert, hoogleraar Respiratoire Immunologie, bestudeert de effecten van microplastics op onze longen. "Ik dacht dat de plastics niets zouden doen. Maar dat was dus wel zo." Melgert heeft ontdekt hoe microplastics de longen aantasten en kan uitleggen hoe we onze blootstelling kunnen verkleinen.

Onzichtbare dreiging

In haar onderzoek bestudeert Melgert hoe onze longen reageren op stoffen die we inademen. In 2018 kreeg ze een subsidie om het effect van microplastics op de longen te onderzoeken. "Ik wist destijds maar heel weinig over microplastics. Ze zijn in 2004 voor het eerst beschreven, toen vanwege de effecten op zeeleven, maar ik werd me er relatief laat van bewust."

Tegenwoordig weten we dat microplastics ook in onze huizen aanwezig zijn, vooral in de goed geïsoleerde moderne woningen. Microplastics zijn kleine deeltjes, van een paar millimeter tot microscopisch klein. Het kunnen bijvoorbeeld fragmenten zijn van de synthetische vezels waarmee onze kleding is gemaakt, of van het polyester tapijt. Maar microplastics kunnen ook in cosmetica zitten, zoals in een gezichtsscrub.

Microplastics in mini-longen

Melgert heeft de effecten van microplastics bestudeerd in mini-longetjes die zij in het lab kweekt uit stamcellen. "Ik deed dat voor microplastics van polyester en nylon, omdat die veel voorkomen in woningen." Zij verwachtte niet veel van deze experimenten: "Ik dacht dat de plastics niets zouden doen. Maar dat was dus wel zo."

De resultaten waren overduidelijk: nylon had een zichtbaar effect op de ontwikkeling van de luchtwegen, maar veel minder op de longblaasjes die zuurstof opnemen en kooldioxide uitstoten.  

De proeven lijken erop te wijzen dat een giftige stof uit het nylon is gekomen. "Maar de producenten ontkenden dat er iets aan was toegevoegd." Er zijn verschillende manieren waarop het nylon kan zijn vervuild, bijvoorbeeld tijdens het productieproces, of door iets op te pikken tijdens gebruik. "En als het plastic is gerecycled is het onmogelijk om er achter te komen waar het oorspronkelijke nylon vandaan kwam."

Het meeste onderzoek bij microplastics is er op gericht te kijken waar ze precies aanwezig zijn en niet wat ze daar dan doen

Melgert en haar team hebben inmiddels wel ontdekt hoe de nog onbekende vervuiling de ontwikkeling van de longen verstoort: dat gaat via het activeren van de zogeheten retinezuur-receptor in celkernen. "Maar het is heel lastig om te achterhalen welke stof dat precies doet. Dan moet je alle stoffen in microplastics testen, en dat is zoeken naar een naald in een hooiberg."

Wat het nog ingewikkelder maakt is dat het veel tijd kost om de mini-longetjes te kweken, en dat dit nogal kostbaar is. "We werken daarom aan een snellere en goedkopere manier om stoffen te screenen."

Te veel plastics

Om een idee te geven van de klus die Melgert en haar collega’s moeten klaren: er zijn inmiddels zo’n 13.000 verschillende additieven beschreven die in plastics worden gebruikt. Bij ongeveer de helft daarvan is er een vermoeden dat ze slecht zijn voor de gezondheid. "Maar het meeste onderzoek bij microplastics is er op gericht te kijken waar ze precies aanwezig zijn en niet wat ze daar dan doen, of nog belangrijker, via welk mechanisme ze iets doen."

Wat het nog lastiger maakt is dat onderzoeken naar microplastics slecht met elkaar te vergelijken zijn: zoals gezegd zijn er veel verschillende plastic soorten, waar dan ook nog eens verschillende additieven aan zijn toegevoegd.

Koop geen goedkope plastic rommel die niet herbruikbaar is, en ook geen fast fashion kleding

Om meer zicht op de effecten van plastics te krijgen heeft de Nederlandse overheid via ZonMW (een financieringsorganisatie voor gezondheidsonderzoek) een nationaal onderzoeksprogramma opgezet met de naam MOMENTUM. Hierin bestuderen Nederlandse wetenschappers allemaal dezelfde plastics, waarvan we bovendien weten dat die aanwezig zijn in het milieu én dat ze effecten hebben op onze gezondheid. Het gaat dan om polyvinylchloride (PVC), polyethyleen (PE), polyethyleen terephthalaat (PETG) en nylon.

Melgert: "Bovendien gebruiken we allemaal dezelfde microplastic-deeltjes voor ons onderzoek." Dit project ging van start in 2021 en is inmiddels in de afrondende fase. De resultaten zullen later dit jaar gepubliceerd worden en laten dan hopelijk zien via welke mechanismen microplastics onze gezondheid aantasten. Bij het project zijn ook milieu-psychologen betrokken, om te bepalen wat mensen weten over microplastics en hoe we het gedrag van mensen kunnen veranderen om het ontstaan van microplastics en de blootstelling daaraan te verminderen.

Microplastics in huis

Uiteindelijk is blootstelling aan microplastics een probleem dat we zelf veroorzaken, ook door ons consumptiepatroon. "Ik ben gestopt met het gebruik van plastic magnetronbakjes voor het bewaren en opwarmen van voedsel, om mijn blootstelling te verminderen", zegt Melgert. Ze geeft ook het advies om regelmatig te stofzuigen, en je huis goed te luchten. "En koop geen goedkope plastic rommel die niet herbruikbaar is, en ook geen fast fashion kleding, die doorgaans veel meer pluist." Een algemeen advies is gewoon minder plastic te gebruiken. "Daarnaast zouden er wetten moeten komen waardoor we kunnen zien wat er is gebruikt bij de productie van plastics."

Lees ook: 
Zonnepanelen van gras en groene polymeren
PVC recyclen met behulp van superkritisch kooldioxide
Plastic recycling met dank aan bacteriën

Bron: RUG