voedingsindustrie wint bij waterhergebruik

Fevia Vlaanderen ontwikkelde samen met enkele partners, waaronder Vlakwa (Vlaams Kenniscentrum Water), een brochure en een uitgebreide leidraad met tips rond waterhergebruik. In de context van een wereldwijd toenemende waterschaarste, stijgende kosten en allerlei wettelijke bepalingen, bieden die voor voedingsbedrijven een handig instrument bij het doorvoeren van duurzaamheidsmaatregelen.

Dringend actie nodig

Het aardoppervlak mag dan wel voor ongeveer 70% uit water bestaan, zolang we niet beschikken over een technologie om zoutwater grootschalig en betaalbaar om te zetten naar drinkwater, geraakt het probleem waterschaarste geenszins opgelost. Die schaarste is in de eerste plaats te wijten aan de groeiende wereldbevolking. Als we inzoomen op België, zien we dat het probleem algemeen schuilt in een te hoge bevolkingsdichtheid, en ook onze industrie- en landbouwbedrijven zitten op vele plaatsen te dicht opeengepakt. De aardopwarming werkt het probleem van waterschaarste bovendien al jaren in de hand.

Zowel de overheid, particulieren als bedrijven kunnen maatregelen treffen om de waterschaarste op te vangen. Voor de voedingsindustrie liggen er heel wat kansen op het vlak van waterhergebruik.

Productwater wordt drinkwater bij zuivelproducent
Ruben Puype, Corporate Sustainability Officer bij Milcobel: "Wij halen al ons circulair water uit onze melk. Tien liter melk levert circa één kilo kaas of poeder op. De overige fractie is vooral water, dat we recupereren en opzuiveren tot drinkwaterkwaliteit. Wat we momenteel nog niet doen is ons afvalwater opzuiveren tot drinkwater voor intern gebruik. Er zijn wel plannen om dat te doen op de Langemark-site, vanaf 2027. Met dat extra waterhergebruik zullen we zelfs een netto wateroverschot hebben. Dat water verkopen als drinkwater zullen we niet doen, dat is immers een voorrecht van de drinkwatermaatschappijen" 

 

Circulair watergebruik wordt de regel

"Voedingsbedrijven moeten in hun waterbeleid rekening houden met allerlei regelgevingen, opgelegd vanuit de verschillende overheidsniveaus", weet Liesje De Schamphelaire, adviseur binnen het Departement Milieu en Energie van Fevia, de Federatie van de Belgische voedingsindustrie. Zij is verantwoordelijk voor de dossiers rond milieuaspecten van watergebruik in die sector. "Federaal speelt het thema voedselveiligheid, dat gecontroleerd wordt door het FAVV. De gewesten leggen regels op rond het lozen van afvalwater, oppompen van grondwater ... Die zorgen er mede voor dat we de globale doelstellingen van de Europese Kaderrichtlijn Water kunnen behalen, namelijk een goede toestand bereiken van alle rivieren, grondwater ... Specifiek rond waterhergebruik is er vanuit het Europese niveau ook nog een verordening rond hergebruik van water uit de publieke rioolwaterzuiveringsinstallaties in de landbouw, een regelgeving die er kwam naar aanleiding van de toenemende waterschaarste."

Steeds meer bedrijven stellen zich de vraag wat waterhergebruik voor hen kan betekenen. Fevia was betrokken bij het project CARVE (Chemicaliënvrije Afvalwater Recuperatie in de VoEdingsindustrie), dat liep onder het Vito-Vlakwa open call kader en waarbij installaties voor waterhergebruik werden getest bij kmo’s. Daarbij bundelden de partners heel wat info die de basis kon vormen voor een leidraad rond een waterhergebruikproject. "We bekwamen echter een nogal technische document", geeft De Schamphelaire aan, "dus leek het ons interessant om de materie ook in een meer toegankelijke brochure te gieten. Die brengt op een bevattelijke wijze de voordelen en belangrijkste punten van waterhergebruik voor voedingsbedrijven in kaart."

"Tijdens het opstellen van de documenten kwam het thema ook op de agenda van de Vlaamse Regering, in de vorm van de Blue Deal tegen waterschaarste. Die schuift circulair water als regel naar voren voor prioritaire sectoren. Ook Wallonië zet in op waterhergebruik, via haar strategie Circular Wallonia." 

"Om de impact van waterschaarste en de droogtemaatregelen op te vangen, is het voor voedingsbedrijven interessant om te bekijken of ze in en rond hun productie technieken voor waterhergebruik kunnen integreren."

Vijf voordelen van waterhergebruik
Door water te hergebruiken:
- kan een bedrijf gemiddeld 50 tot 80 % gezuiverd afvalwater hergebruiken
- is een bedrijf minder kwetsbaar voor langdurige droogte, afschakelplannen ...
- heeft een bedrijf minder kosten voor aankoop of oppompen van water en is proceswaterzuivering goedkoper (minder energie en chemische producten)
- voldoet een bedrijf aan de toekomstige wetgeving, aangezien de Vlaamse Regering volop inzet op circulair watergebruik
- kan een bedrijf dat zonder hergebruik zijn lozingslimiet heeft bereikt, mogelijk tóch nog uitbreiden.

besparen op verschillende vlakken 

"Water kost geld. Bovenop de waterprijs komen heffingen, de kosten voor oppompen, zuivering enz. Dus hoe meer water een bedrijf hergebruikt, hoe minder vers water het moet binnenhalen, en dus hoe lager de bijhorende kosten zullen zijn. Als een bedrijf minder water moet binnenhalen, moet het ook minder voorbehandelen, want het circulair water heeft al een voorbehandeling gekregen. Ten slotte houdt een bedrijf aan het einde van het proces ook minder afvalwater over, wat ook de kosten voor lozing kan drukken."

“Hergebruik helpt de impact van schaarste en droogtemaatregelen te beperken”

capaciteitsuitbreiding 

"Bepaalde bedrijven hebben hun lozingslimiet qua vuilvracht in het afvalwater bereikt en hebben daardoor moeilijkheden om een verdere uitbreiding te realiseren, want ze krijgen hun lozingssituatie niet meer vergund. VMM wijst erop dat waterhergebruik bij die bedrijven alsnog een uitbreiding mogelijk kan maken. Bij hergebruik moet er immers minder grond- of leidingwater worden onthard, wat de zoutvracht in het afvalwater doet dalen."

"Anderzijds is het volume afvalwater bij hergebruik wel beperkter, maar de concentratie hoger, wat mogelijk tot problemen leidt op het vlak van de lozingsvergunning. Concreet is het voor elk bedrijf en elke situatie nodig om de impact van de lozing ten opzichte van het ontvangende water te bekijken op de plaats van de lozing. De mogelijkheden qua lozing bekijken bedrijven best in overleg met VMM."

Circulair afvalwater is voedselveilig

Een voedingsbedrijf moet voor de meeste processen water van drinkwaterkwaliteit gebruiken: voor alle water dat direct of indirect in contact komt of kan komen met het product. Velen vragen zich af of opgezuiverd afvalwater die kwaliteit wel kan bieden. In feite komt het erop aan om zodanig technieken in te zetten dát drinkwaterkwaliteit garandeerd is. In dat geval staat FAVV gebruik van opgezuiverd afvalwater toe voor alle mogelijke toepassingen. 

"Denk bijvoorbeeld aan het water dat een voedingsbedrijf gebruikt om muren of vloeren te kuisen. Tijdens dat kuisen kunnen er waterspatten op de installaties terechtkomen, dus moet dat water van drinkwaterkwaliteit zijn. In de praktijk dient wie een uitzondering wil op de regel van de drinkwaterkwaliteit, een aanvraag met gevarenanalyse in te dienen bij FAVV, het orgaan dat daarover beslist. Een lagere kwaliteit dan drinkwater kan bijvoorbeeld als het water gegarandeerd in een volledig afgesloten proces circuleert."

Afvalwater wordt drinkwater bij brouwerij
Jan Adriaensens, Directeur Productie bij Brouwerij der Trappisten van Westmalle: "In 2017 plaatsten we een RO-installatie, waarmee we het afvalwater dat langs onze MBR-zuivering passeert verder opzuiveren tot drinkwaterkwaliteit. Terwijl we vroeger per liter eindproduct tot 12 liter afvalwater hadden, was dat in 2020 nog slechts 5,5 liter. Dankzij de RO kunnen we het bovendien stellen met heel wat minder opgepompt grondwater, omdat we een aanzienlijk deel nu als circulair water meermaals kunnen hergebruiken. Met dat water spoelen we ketels, tanks en leidingen, en we gebruiken het ook voor de reinigings- en desinfectie-oplossingen in de CIP-installaties. We mogen met dat drinkwater in principe ook brouwen, maar dat doen we niet. Een eerste reden is procestechnisch. Het RO-proces onttrekt mineralen die belangrijk zijn voor de smaak én voor een vlot brouwproces. De andere reden is de wijdverbreide - maar weliswaar onterechte - gedachte dat het gebruik van gerecycleerd afvalwater in voedingsprocessen onveilig is.”

Ook andere brouwers kennen het probleem. Johan Frooninckx, Process & Project Engineer Utilities (Brouwerij AB InBev): "Wij hebben met AB InBev Global een akkoord om het circulaire water enkel te gebruiken waar het niet rechtstreeks in contact komt of kan komen met het product. Wel werken we samen met De Watergroep aan een certificering die drinkwaterkwaliteit garandeert. Als één vestiging zo kan aantonen dat het veilig is, kunnen we de technologie makkelijker 'enten' naar onze vele andere brouwerijen. Zo verbruiken we niet alleen op grotere schaal veel minder; we bewijzen wereldwijd dat het hergebruik van afvalwater wel degelijk veilig is."  

HOEVEEL KOST WATERHERGEBRUIK?

De opstart van een waterhergebruikproject brengt wel bepaalde kosten met zich mee, zoals die van de installatie en die van de haalbaarheids- en impactstudie. Toch houden bedrijven volgens De Schamphelaire best het totaalplaatje in het achterhoofd. "Er liggen heel wat besparingskansen te wachten op wie durft inzetten op waterhergebruik", besluit ze.

Zelf aan de slag gaan met waterhergebruik?
Via de site van Fevia kun je zowel een beknopte brochure over waterhergebruik downloaden als een meer uitgebreide versie aanvragen.