STARTEN MET KNX IN DRIE VRAGEN

INVESTEREN IN OPLEIDING IS BESTE ADVIES!

De voordelen van KNX voor gebouwen- en woningautomatisering zijn stilaan bekend. In ons land zijn er intussen 1.500 erkende KNX-installateurs die werken met deze open standaard, eventueel aangevuld met een of meerdere gesloten systemen. Heeft u zelf ook interesse in KNX, maar weet u niet goed hoe of waar te beginnen? In dit artikel helpen we u op weg aan de hand van drie vragen.

WAT IS KNX?

Uitgangspunt

KNX is een internationale standaard voor gebouwenautomatisering. Het protocol beschrijft hoe sensoren en actuatoren of actoren met elkaar communiceren via vier mogelijke transmissiemedia (meestal de bekende buskabel). Omdat de sensoren en actoren op de meest uiteenlopende manieren ingevuld kunnen worden, is met KNX nagenoeg alles mogelijk. Sensoren zijn bijvoorbeeld lichtschakelaars, temperatuur- of bewegingssensors, drukknoppen … Actoren zijn onder meer een relais, een dimmer, een zoneventiel van de verwarming, een toegangspoort tot de oprit … KNX integreert alle technieken in één overkoepelend systeem, van elektriciteit en verlichting naar verwarming en koeling tot zonwering en toegangscontrole. Het succes van KNX valt toe te schrijven aan de volgende voordelen.

Open en gestandaardiseerd protocol

KNX is een internationaal gestandaardiseerd protocol dat de interoperabiliteit van producten van een vierhonderdtal fabrikanten garandeert. Fabrikanten die zich aansluiten bij de KNX Association verbinden zich ertoe producten te ontwikkelen die compatibel zijn met de standaard. Bovendien gaat het om gestandaardiseerde technologie. Zo kunnen installateurs bijvoorbeeld zonder problemen nieuwe componenten inbouwen in installaties van twintig jaar oud. Dat biedt zekerheid voor de installateur. Maar ook voor de klant. Want die heeft de garantie dat hij altijd verder geholpen kan worden.

Een enkele configuratietool

Met de Engineering Tool Software (ETS) kan de volledige installatie worden ontworpen, geconfigureerd en uitgebreid. De koppeling van de KNX-standaard met een specifieke software heeft vier voordelen. Ten eerste: er is een optimale compatibiliteit tussen de software en de installatie. Ten tweede laat ETS toe om data van alle gecertificeerde KNX-producten te importeren. Ten derde zijn nieuwe versies van ETS compatibel met oudere uitgaves. En ten vierde: overal ter wereld gebruikt iedereen dezelfde software. Een garantie voor de betrouwbare uitwisseling van data.

De KNX Association, die waakt over de KNX-standaard, beheert en ontwikkelt ook ETS. Vorig jaar werd ETS5 gelanceerd. In deze vijfde versie kunnen projecten gemaakt met oudere versies verder bewerkt worden.

Vier verschillende transmissiemedia

Voor de opbouw van KNX-installatie zijn vier methodes voor data-overdracht beschikbaar.

• Twisted pair (KNX TP): twisted pair of de bekende buskabel is goed voor zowat 95% van de KNX-toepassingen. De buskabel verbindt alle sensoren en actoren en combineert datatransmissie van hoge kwaliteit met de mogelijkheid om de geconnecteerde componenten van voeding te voorzien.
• Powerline (KNX PL): dit communicatiesignaal (tussen 95 en 125 kHz, 1.200 bps) maakt gebruik van het bestaande netwerk en is daarom vooral interessant in bestaande gebouwen.
• KNXnet/IP: het internetprotocol KNXnet/IP is ideaal voor telecommunicatie en multimedia en laat toe om met de KNX-installatie te communiceren vanop een externe locatie.
• KNX RF: het draadloze KNX RF-protocol
• is handig om iets toe te voegen aan een
• bestaande installatie, zonder veel kap- en breekwerk.
• Ook interessant voor moeilijk toegankelijke locaties.

HOE BEGIN JE MET KNX?

Videomateriaal

Via de site www.knx.org kunt u zich inschrijven voor allerhande online lessen of 'webinars'. Over de KNX-basics bijvoorbeeld, waar u leert wat KNX juist is en hoe het wordt geïnstalleerd. Of over ETS. Deze gratis lessen, van dertig minuten tot drie kwartier, richten zich tot iedereen met interesse voor KNX.

Brochures en cursussen

Wie graag op eigen tempo leest en op zoek is naar diepgaandere informatie, kan met brochures en trainingshandboeken aan de slag. Er zijn drie instapniveaus:

• Brochure KNX Basics: legt in heldere bewoordingen uit wat KNX is. Na het lezen van deze brochure zul je nog niet meteen met KNX aan de slag gaan, maar weet je wél hoe de vork technisch in de steel zit.
• KNX handboek voor woning- en gebouwautomatisering: hierin wordt de techniek gedetailleerd beschreven. Het is de theoretische basis om met KNX aan de slag te gaan. De gedrukte versie is verkrijgbaar via de KNX-website, de e-versie via Amazon.
• Officiële trainingsdocumentatie: die ook gebruikt wordt bij gecertificeerde KNX-cursussen bij onder andere VDAB, de Thomas More hogeschool en Syntra. Zowel in gedrukte versie als digitaal.

Ecampus: online cursus

Sinds de release van ETS4 in 2010 kunnen elektriciens en integratoren een gratis webgebaseerde cursus volgen van een viertal uren. Het enige wat u moet doen, is een account aanmaken op my.knx.org, om de cursus op uw eigen tempo af te werken.Volgens de KNX Association is de eCampus een ideale manier om met KNX te starten. Daarom krijgt u na het volgen van de inleidingscursus 140 euro korting op de lightversie van ETS5. Deze kost normaal 200 euro (excl. btw). Let wel: de lightversie is beperkt tot twintig toestellen. Voor een modale woning is dat ruimschoots voldoende, aangezien één toestel meerdere kanalen kan hebben. Ter info: ETS Professional kost 1.000 euro (excl. btw) en is geschikt voor installaties tot 65.000 toestellen.

Erkende opleidingen

Voor complexe vragen van klanten, of installaties waar verschillende technieken samenkomen, is een cursus aan een erkend opleidingsinstituut aangewezen. Bij ons zijn onder meer de opleidingen van VDAB, de Thomas More hogeschool en Syntra erkend. De basisopleiding 'KNX-Basiscursus' omvat dertig lesuren (theorie en praktijk) en gaat veel verder dan de eCampus. U leert onder andere lichtscènes programmeren, rolluiken automatiseren en lijnkoppelaars gebruiken. Voor nog complexere projecten - bijvoorbeeld combinaties van lichtsturing, verwarming en koeling, logische functies, visualisatie, multimedia … - is er de 'KNX-Gevorderde Cursus'.

Startpakketten

Om de sprong naar de praktijk te maken, bieden fabrikanten ook KNX-starterkits aan. Daarmee kunt u thuis experimenteren met KNX. Een startpakket bestaat uit een sensor en een actor, bijvoorbeeld een drukknop en een lichtpunt, en een USB-interface om u uw pc te verbinden met de KNX-installatie.

WAT ZIJN DE AANDACHTSPUNTEN VOOR INSTALLATEURS?

Hou rekening met complexiteit

Met KNX kun je meer dan met gesloten domoticasystemen. Daardoor zijn de installaties onvermijdelijk complexer in vergelijking met gesloten systemen. Naast een basiskennis elektriciteit, moet u ook beschikken over een basiskennis van alle technieken die in de installatie geïntegreerd worden. En dat is niet altijd even evident. Als elektricien bent u waarschijnlijk zeer goed op de hoogte van alles wat met elektriciteit en verlichting te maken heeft. Maar kent u ook iets van ventilatie, verwarming, warmtepompen, zonwering of toegangscontrolesystemen? Afhankelijk van uw persoonlijke ambitie op het gebied van KNX, en uiteraard de verwachting van uw klanten, zult u zich moeten bijscholen in een of meerdere technieken.

Schenk aandacht aan het configuratiewerk

In de praktijk blijkt dat het installeren van de hardware (de buskabels met de verschillende sensoren en actoren) voor elektriciens geen probleem vormt.

Als het misgaat, is dat meestal op het niveau van de software. Met andere woorden: het configureren. Alles mag dan nog zo goed geïnstalleerd zijn, als de configuratie niet klopt, doet het systeem nooit wat de klant ervan verwacht.

Een typische KNX-fout is volgens de KNX Association het niet laden van lijnkoppelaars. Een KNX-installatie bestaat uit lijnen (de groene buskabel) met sensoren en actoren. Aan één lijn kun je tot 256 toestellen hangen.

Voor grotere installaties is een tweede lijn nodig. Maar wat als een sensor in de ene lijn een actor in de andere lijn moet bedienen? Welnu, daarvoor dient een lijnkoppelaar. De ETS zal ervoor zorgen dat die melding van de sensor naar de actor via de lijnkoppelaar gebeurt en enkel meldingen van de ene lijn die daadwerkelijk nodig zijn in de andere lijn doorgestuurd worden. Maar dan moet de lijnkoppelaar niet alleen geïnstalleerd, maar ook correct ingeladen worden door de software. En dat gebeurt vaak niet. Gevolg: de lijnkoppelaar is ongeladen en de ene buslijn wordt belast met alle informatie van de andere lijn. Dat zorgt voor onnodige buslast en soms voor storingen.

Communicatie met de klant

Naast het technische aspect, is ook de communicatie met de klant cruciaal. Goede afspraken op voorhand zorgen ervoor dat de klant goed weet wat hij mag verwachten. Zonder verrassingen. Daarom gebruiken installateurs het best de officiële KNX-checklist om de behoeften van de klant in kaart te brengen. Het is verkeerd om zomaar aan de klant te vragen wat hij graag wil. U moet als installateur het gesprek in de hand houden ende goede richting uitsturen. De checklist helpt om geen zaken over het hoofd te zien. Bijvoorbeeld: vraag niet aan uw klant of hij automatische lichtsturing wil, maar wel hoe de verschillende ruimtes in huis eruit gaan zien. En wat voor hem de belangrijkste eigenschappen zijn van een aangename woning. In functie daarvan kunt u mogelijke KNX-oplossingen voorstellen. De achterliggende idee is dat u geen product verkoopt, maar een oplossing op maat.

Checklist bij oplevering

Voor de oplevering bestaat een checklist met vier aandachtspunten.

• Ten eerste gebeurt er een volledige visuele controle van het systeem. Zijn bijvoorbeeld alle componenten aanwezig?
• Ten tweede is er de functionele controle, waarbij wordt nagegaan of alles naar behoren werkt.
• Ten derde is er de communicatie met de klant. De installateur moet de klant zo goed mogelijk informeren over de werking van de installatie.
• Ten vierde: de overdracht van het systeem. Het gaat dan niet alleen over praktische zaken, zoals het telefoonnummer van de klantenservice en het onderhoudscontract, maar ook om de overdracht van het softwareproject en de systeemdocumentatie. Wat als de installateur iets overkomt? Of als de klant met een andere installateur verder wil? Het voordeel van KNX is dat de installatie dan gemakkelijk door iemand anders kan worden opgevolgd. Dat kan echter alleen als de overdracht goed is verlopen, en de klant over het originele softwarebestand beschikt.