Energie besparen met ventilatie
Wie bouwt of een ingrijpende energetische renovatie uitvoert, kan er niet omheen: een mechanisch ventilatiesysteem van het type C(+) of D is een must voor een goed geïsoleerde woning. Een ventilatiesysteem zorgt immers voor gezonde en aangename binnenlucht. Tegenwoordig worden ventilatiesystemen steeds stiller én zuiniger, voornamelijk door slimme en steeds nauwkeurigere sturing. Maar wat houdt dat precies in?
Mechanisch ventileren
Je kan ramen en deuren openzetten en/of ventilatieroosters plaatsen om verse lucht binnen te trekken en vervuilde lucht af te voeren. Een mechanisch ventilatiesysteem is echter efficiënter.
Met welke systemen?
Natuurlijk ventileren met een C-systeem
Bij een C-systeem komt verse lucht binnen via raamverluchting in de droge ruimtes, en wordt vuile lucht via ventilatiekanalen mechanisch afgevoerd uit de natte ruimtes (keuken, badkamer, toilet, berging, enz.). De ventilatie-unit heeft een centrale afvoerventilator met motor. De verbinding tussen de unit en de ruimtes gebeurt met een leidingsysteem dat vertakt kan worden. Daarnaast is er één afvoerkanaal naar buiten. Een C-systeem ventileert automatisch en gecontroleerd in alle ruimtes, onafhankelijk van waar vervuilde lucht wordt gedetecteerd.
C+: vraaggestuurd ventileren
C+-systemen ventileren op een minimaal ventilatieniveau en verhogen het niveau alleen als er vervuilde lucht wordt gedetecteerd. Door de vraagsturing toe te passen met een regelmodule/klep per ruimte wordt de luchtkwaliteit per ruimte geregeld.
De grote voordelen van vraaggestuurd ventileren zijn de energiebesparing (lager verbruik en minder verlies van warme lucht), beter comfort en een stillere werking. Bovendien kan in nieuwbouwwoningen ook afvoer van vervuilde lucht worden voorzien in droge ruimtes voor een extra E-peilwinst.
Balansventilatie met een D-systeem
Bij ventilatiesysteem D gebeurt zowel de aanvoer van verse lucht als de afvoer van vervuilde lucht mechanisch (dus zonder raamverluchting). Via het kanalensysteem wordt evenveel verse gefilterde buitenlucht het huis ingeblazen als er vervuilde lucht uit de woning wordt afgevoerd.
Er is op de unit geen aansluiting per zone voorzien, maar er komt er één kanaal voor extractie en één kanaal voor pulsie in de unit toe. Er zitten bij D-ventilatie geen regelkleppen in de unit zelf, buiten een eventuele 2-zoneklep die de woning opdeelt in een dag/leefzone en nacht/slaapzone.
Twee ventilatoren, met elk een motor, zuigen de luchtstromen aan en af. Een filter vangt verontreiniging op. Een warmtewisselaar zorgt voor warmte-uitwisseling tussen de binnen- en buitenlucht. De warmte uit de afgevoerde lucht kan worden gebruikt om de verse lucht voor te verwarmen. Wanneer het buiten warmer is dan binnen, kan de binnenlucht de buitenlucht afkoelen.
Voor nachtkoeling wordt de aangevoerde lucht via een bypass afgeleid en wordt er dus niet aan warmteoverdracht gedaan. De koelere buitenlucht wordt integraal gebruikt om de temperatuur in huis te doen dalen.
D+: vraaggestuurd ventileren
Ook bij D-systemen is er een plusvariant. Met een D+-ventilatiesysteem gebeurt de mechanische aan- en afvoer vraaggestuurd aan de hand van continue monitoring van de luchtkwaliteit in huis. Net als bij C-systemen, kan je hier stellen dat de plusvariant dankzij de monitoring energiezuiniger is.
Wat zijn de sturingsmogelijkheden?
De juiste stand
Een systeem bevat meestal vijf standen: een automatische stand, een timerfunctie en drie handmatige standen. Sommige toestellen beschikken ook over een nachtkoelfunctie. Vanaf een bepaalde binnentemperatuur en wanneer de buitentemperatuur ‘s nachts lager ligt dan die binnen, wordt er geventileerd waardoor er overdag minder koeling nodig is.
Standaard is automatisch de préféré. Het systeem bewaakt zelf de luchtkwaliteit op basis van sensormetingen. Zo kan het ventilatiedebiet nauwkeurig worden bepaald en gebeurt de ventilatie op een zo energiezuinige en (akoestisch) comfortabel mogelijke manier.
Een ventilatiesysteem staat overigens nooit volledig uit. Bij C-ventilatie is er minimaal 10% luchtverplaatsing nodig om te kunnen meten wat het CO2- of vochtgehalte in de vuile lucht is. Zo kan de voeler meten of het toestel moet optoeren of niet. Voor D-systemen zonder vraagsturing wordt altijd een minimumhoeveelheid geventileerd.
Vraaggestuurd ventileren
Bij C+-systemen kan er vraaggestuurd per ruimte worden geventileerd. Bij D-systemen is het niveau overal hetzelfde en wordt geventileerd wanneer nodig (bv. bij een overschreden CO2-waarde). Wel kan de woning bij een D-systeem worden opgedeeld in een dagzone en nachtzone, en wordt de ventilatie afgestemd op de activiteit.
Het belang van sensoren
Sensorloze systemen kunnen niet vraaggestuurd ventileren en worden meestal permanent op laagstand gezet. Voor comfortabele ventilatie zijn sensoren echter zeer belangrijk. Het gaat om sensoren die het CO2-gehalte, de luchtvochtigheid, de temperatuur en geurtjes (VOC’s) in een ruimte meten. Die zitten ter hoogte van de unit, in de kanalen of in de ruimte zelf. Ruimtesensoren communiceren draadloos met de sturing van de unit en regelkleppen, om het af- en aanvoerdebiet automatisch te regelen.
Doorgaans wordt in droge ruimtes een CO2-gehalte van minder dan 800 ppm beoogd. Boven die drempelwaarde wordt het debiet opgedreven. Voor vochtige ruimtes wordt het debiet bepaald op basis van het relatieve vochtgehalte (bij voorkeur tussen 30-70%). Zo werkt het systeem zo accuraat én energiezuinig als mogelijk.
Soms kan er ook voor gekozen worden om de regelklep rechtstreeks te verbinden met een schakelaar of sensor in een ruimte, zodat het ventilatiesysteem wordt geactiveerd als bv. het licht aangaat.
Gecontroleerde aanvoer bij C
Om het energieverlies bij een C-systeem door ongecontroleerde aanvoer te beperken, is er geautomatiseerde raamverluchting: elektronisch gestuurde roosters, gekoppeld aan de sensoren. Op basis daarvan opent en sluit het ventilatierooster zich automatisch.
Geconnecteerde units
De bediening gebeurt overigens ook makkelijk via een app. Je krijgt inzage in de luchtkwaliteit en je kan ventilatievoorkeuren instellen. Je kan ook handmatig ingrijpen, bijvoorbeeld wanneer er veel mensen op bezoek komen en je van tevoren wilt inspelen door het debiet tijdelijk te verhogen.
Welk mechanisch ventilatiesysteem kiezen?
Kies je voor C of D?
Die keuze voor een C- of D-ventilatiesysteem is afhankelijk van verschillende factoren. Wat is het budget? Wat is de beschikbare ruimte? Wil je zo min mogelijk onderhoud? Wat is de gewenste energiescore van de woning? Beide systemen laten een diversiteit aan configuraties toe om het gewenste E-peil te behalen.
Met een systeem C kan je hoogstens eenzelfde score halen als een systeem D met een driestandenschakelaar. Een systeem D met vraagsturing haalt een betere score dan een systeem C. Vraaggestuurde systemen zijn sowieso altijd de beste optie.
Grote of kleine renovatie?
Bij de keuze van een ventilatiesysteem is in het algemeen ook de aard van je verbouwing belangrijk. Een mechanisch ventilatiesysteem plaats je veelal niet zomaar zonder andere ingrepen, en al zeker niet in een bestaande woning. Zit je in een nieuwbouwsituatie, een totaalrenovatie of een ingrijpende energetische renovatie waarbij je al je technieken gaat vervangen? Dan is een volledig mechanisch C- of D-systeem een goede optie.
Een compacte unit
Voor kleinere renovaties, of renovaties waar het praktisch onhaalbaar is om een installatie te plaatsen die de volledige woning covert, zijn er tegenwoordig echter ook oplossingen om centraal alle vervuilde binnenlucht op een gecontroleerde en vraaggestuurde manier afvoeren.
Het gaat om een compacte unit die vraaggestuurd kan ventileren op woningniveau. De binnenluchtkwaliteit in de woning wordt hier gemonitord dankzij drie sensoren (een voor de luchtvochtigheid, een voor het CO2-gehalte en een voor geurtjes). Net als bij traditionele vraaggestuurde systemen, wordt er geventileerd wanneer er een drempelwaarde wordt overschreden Zijn de waardes weer allemaal goed, dan keert de ventilatie-unit automatisch terug naar het basisniveau.. Het verschil is echter dat er geen sensorgestuurde regekleppen per kamer zijn, waardoor je de luchtkwaliteit niet op kamerniveau kan monitoren.
Zo'n compacte unit is overigens haalbaar om zelf te installeren (al dan niet begeleid), al kan je de plaatsing ook volledig door een vakman laten uitvoeren. Vergeet uiteraard niet om raamverluchting te voorzien boven op je (vernieuwde) ramen voor de toevoer van verse buitenlucht.
