Slagmoersleutels steeds meer gericht op werkcomfort
Slagmoersleutels zijn ideaal voor het losdraaien van te sterk aangedraaide of vastgeroeste moeren en bouten. Fabrikanten integreren in hun nieuwe modellen niet alleen meer kracht maar ook meer werkcomfort. In wat volgt zoomen we eerst in op het werkingsprincipe van slagmoersleutels en op de verschillende types, waarna we de schijnwerper richten op enkele trends. Ook geven we u nog wat tips en tricks mee.
Werkingsprincipe
Het slagmechanisme bestaat gewoonlijk uit enkele in elkaar passende, vrij zwaar uitgevoerde stalen onderdelen die de motor via een koppelstuk rechtstreeks aandrijft: aambeeld, hamer en vergrendeling.
Bij het starten en bij een geringe weerstand draaien de motor en het slagmechanisme als één geheel. Zodra de boutkop aansluiting vindt met een onderliggend vast geheel, zal er een bepaalde weerstand ontstaan, waar het slagmechanisme vrij brutaal tegen stoot. Dan komt het geheel heel even tot stilstand en veert het zelfs even terug. Daarbij komt de grendel even los en kan de motor weer een hele (of halve) omwenteling maken. Ondertussen is de vergrendeling tussen hamer en aambeeld weer actief om de volgende klap uit te delen. Dat proces herhaalt zich ettelijke keren per minuut.
Varianten
Het eenhamersysteem maakt één slag per rotatie aan één zijde van het aandrijfvierkant (zeer grote slagkracht). Deze slagmoersleutels zijn goedkoper en het meest geschikt voor demontage en bij sporadisch gebruik, niet voor continue toepassingen. Bij een tweehamersysteem maken twee hamers twee slagen per rotatie aan beide zijden van het aandrijfvierkant, wat een gelijkmatige belasting geeft en het systeem zeer geschikt maakt voor montage. Bij een twinhamersysteem maken twee hamers één slag per rotatie. Een drieklauwensysteem geeft per rotatie gelijktijdig een slag op de drie klauwen van het aandrijfvierkant (grote slagkracht). Het gebruik daarvan is uitsluitend toegelaten bij vastzittende verbindingen. Het zogeheten geslotenhamersysteem is gebaseerd op het eenhamersysteem, maar met een constructie zonder losse hamerpen, wat breuk voorkomt. Het Dynapact slagsysteem heeft twee pennen die op het aandrijfvierkant slaan - één slag per rotatie aan beide zijden van het aandrijfvierkant (hoog koppel, goede balans). De meeste duurdere modellen hebben een Dynapact slag- of twinhamersysteem.
AANDRIJVING
PNEUMATISCH
Als er een persluchtsysteem voorhanden is, verdient een pneumatische slagmoersleutel de voorkeur, en dan in het bijzonder bij een intens gebruik en/of bij toepassingen voor zware voertuigen die een aanzienlijke slagkracht vereisen die enkel pneumatische modellen kunnen leveren. Pneumatische slagmoersleutels zijn ideaal voor intensief gebruik. Ze halen een hoger maximaal koppel (tot 3.600 Nm) en hebben een grotere boutcapaciteit (tot M45). De meeste pneumatische toestellen hebben de vorm van een pistool. Gewoonlijk volstaan ze voor koppels tot 1.000 Nm. Voor hogere koppels nemen de rechte uitvoeringen over.
Dagelijks inoliën van de bewegende delen maximaliseert de levensduur. De meer krachtige toestellen voor het echt zware werk vragen bovendien na een vast aantal prestatie-uren een kleine hoeveelheid smeervet. Een eventuele herstelling is makkelijk uit te voeren op de werkvloer.
ELEKTRISCH
Bij gebrek aan perslucht zijn elektrische modellen het beste alternatief bij een intensief gebruik. Ze hebben wel een lagere boutcapaciteit en zijn moeilijk inzetbaar bij een hoge belasting en frequentie.
ACCU
Accumodellen zijn ideaal voor een depannage op locatie, maar worden bovendien ook steeds breder ingezet. Een elektronische controller doseert de rotatiesnelheid en beheerst de kracht. De meeste recente modellen maken gebruik van een (onderhoudsvrije) brushless motor voor een hoge efficiëntie. Momenteel zijn er versies op de markt met een motor op 12 tot 36 V met een maximaal koppel tot 1.800 Nm, maar dit evolueert snel. De batterijcapaciteit (Wh) kun je kiezen in functie van de benodigde autonomie, zodat met het lichtst mogelijke toestel te werken is. Een forward-reverseswitch maakt instellen van de draairichting mogelijk. Een reserveaccu is goed voor een ononderbroken gebruik.
Trends
Krachtiger dan ooit
Van tijd tot tijd zijn er fabrikanten die een nieuw model uitbrengen met nog meer vermogen en dus een potentieel hoger koppel, ondanks het feit dat de meeste bestaande modellen reeds voldoende krachtig zijn - mits ze afgestemd zijn op het type klus. Enkel bij een te overdreven hard aangedraaide of vastgeroeste bout of moer kan die extra kracht van pas komen.
Verhoogd werkcomfort
Voorts mikken alle fabrikanten op meer comfort voor de gebruiker door te werken aan factoren zoals gebruiksgemak en ergonomie en veiligheid. Modellen met leds garanderen een optimale zichtbaarheid in zones waar minder licht komt. Andere hebben een handgreep uit zacht materiaal die bij langdurig gebruik blaren voorkomt. Een ander pluspunt is een (goed toegankelijke) knop voor de draairichting.
Ook trillingen zijn een aandachtspunt. Bij een gelijktijdig gebruik van meerdere slagmoersleutels in de werkplaats kan er een aanzienlijke lawaaihinder ontstaan. Bovendien kan een langdurige blootstelling aan trillingen lage rugklachten, vergroeiingen en bloedsomloopstoornissen veroorzaken. De werkgever is verplicht om bij elk toestel te vermelden hoe hard het trilt, alsook de gebruikswijze. Dit in het kader van de Europese richtlijn 89/391/EEG, artikel 16, lid 1. Bij bepaalde toestellen zijn onderdelen vervaardigd van kunststof om trillingen te verminderen. Bij andere modellen zorgt een aangepast werkingsprincipe voor geluidsreductie. Bij elektrische en accumodellen blijft de geluidsoverlast relatief beperkt.
Met name bij elektrische en accumodellen beogen fabrikanten een zo laag mogelijk gewicht. Door het ontbreken van een motor of batterij zijn pneumatische slagmoersleutels in principe de lichtste apparaten. In de praktijk bepalen het benodigde koppel en de boutdiameter het gewicht. Sommige industriële toestellen wegen meer dan 15 kg, wat hen minder aangewezen maakt voor een intensief gebruik.
Nauw aansluitend op het gewicht zijn de afmetingen. Compactere modellen maken het mogelijk om moeilijker te bereiken bouten en moeren los te maken.
Bij pneumatische toestellen voorzien fabrikanten snelkoppelingen voor het aan- en loskoppelen van de persluchtslang, waarbij in één beweging de perslucht ontsnapt en de ontkoppeling gebeurt. Aansluiting en ontkoppeling gebeuren daarmee zelfs onder hoge druk met een minimale inspanning. Bovendien vermijdt de snelkoppeling dat de slang ongewenst loskomt (zweepslageffect).
Gericht op besparing
Fabrikanten van pneumatische modellen streven naar een minimaal luchtverbruik - perslucht genereren kost immers energie en is daarmee milieubelastend. Het luchtverbruik ligt hoger bij zware toepassingen en kan sterk verschillen per merk. Zo kan voor eenzelfde type toestel met een aandrijfvierkant van 1/2" het luchtverbruik zelfs dubbel zo hoog liggen - afhankelijk van het merk.
Een automatische stopfunctie maakt overdraaien van de bout onmogelijk - en daarmee ook een eventuele beschadiging van materiaal en bijhorende kosten.
TIPS EN TRICKS
Opgelet met aandraaien!
Gebruik een slagmoersleutel enkel voor het losdraaien, niet voor het aandraaien. Hoe langer de slagmoersleutel ratelt, hoe hoger het koppel wordt - zij het met steeds kleinere stappen. Door de hoge snelheid kunnen slagmoersleutels de bouten beschadigen of zelfs breken, wat ernstige gevolgen kan hebben voor de wettelijke productaansprakelijkheid en de ISO-certificering.
Bepaalde slagmoersleutels hebben een instelbaar koppel. Algemeen blijft het echter aanbevolen om het finale aandraaien van moeren en bouten handmatig te doen of - beter nog - met een impulsmoeraanzetter.
Gebruik enkel slagmoersleutels met een regelbaar koppel voor aandraaien
Kies juiste maximumkoppel
Hoe zwaarder het toestel, hoe hoger het vermogen en het haalbare koppel. Een vuistregel is dat het losdraaien van een bout bij het werken met het juiste maximumkoppel niet meer dan tien seconden mag duren, anders wordt het koppel te groot, wat zich op termijn wreekt in een kortere levensduur van het toestel.
KIES PASSENDE KRACHTDOP
Kies de exact passende krachtdop voor uw slagmoersleutel. Ingeslagen krachtdoppen veroorzaken vermogensverlies en een verhoogde slijtage aan het aandrijfvierkant. Gebruik nooit een dop voor handgebruik op een slagmoersleutel.
Met dank aan Desoutter GmbH, Makita nv, Snap-on Tools bv, Rami Yokota bv en Stanley Black & Decker Belgium bv
