‘Gepersonaliseerde’ lastafel wint terrein

Op maat gemaakte onderdelen en accessoires maken het verschil

Een lastafel in zijn eenvoudigste vorm is een stabiele, vlakke tafel waarop een lasser de verschillende onderdelen van zijn werkstuk kan vastzetten waardoor hij/zij de handen vrij heeft. De huidige generatie lastafels omvat multifunctionele systemen met een hoge mate van precisie en duurzaamheid die door steeds meer bedrijfstakken worden ‘ontdekt’. Omdat de kwaliteit van de lastafels zelf tegenwoordig veelal gelijkwaardig is, zetten fabrikanten steeds vaker in op extra kwaliteitskenmerken, een veelheid aan accessoires en op maatwerk.

Basismodel

Een lastafel is in de eenvoudigste vorm een stabiele, vlakke tafel waarop een lasser de verschillende onderdelen van zijn werkstuk kan vastzetten, zodat hij of zij de handen vrij heeft om te lassen. Om die reden zijn het blad en de zijkanten van de tafel voorzien van een rooster – om de positie van de verschillende onderdelen eenvoudiger te kunnen uitmeten – en van boorgaten of van sleuvenklemming om de verschillende accessoires die het werkstuk vasthouden/klemmen te kunnen bevestigen. Door de grote variëteit aan modulaire klemsystemen (3D-klemsysteem) kan de tafel worden ingezet voor uiteenlopende toepassingen. Ook de tafels zelf zijn modulair en in combinatie met de bijbehorende accessoires een effectief hulpmiddel om constructies of werkstukken zo optimaal mogelijk te kunnen spannen. Dit maakt ze geschikt voor uiteenlopende toepassingen variërend van plaatbewerking en machine- en installatiebouw tot automatiserings-, transport-, verwarmings- en automatiseringstechniek. Vanwege het feit dat lastafels steeds vaker ook voor andere werkzaamheden worden gebruikt – onder meer frezen, assembleren en meten – is de naam opspantafel aan een opmars bezig.

Uitvoeringskenmerken

De afmeting van een lastafel varieert van 500 x 1.000 tot 2.000 x 4.000 mm, de staaldikte ligt tussen de 15 en 25 mm en de vlakheid is recht evenredig met de hardheid van het gebruikte staal. De zijwanden zijn doorgaans 50, 100 of 200 mm hoog. Er zijn in principe drie boorgatsystemen. Het 16 mm-systeem wordt gebruikt voor licht constructie- en hechtwerk, het 22 mm-systeem voor middelzware projecten, terwijl de 28 mm-tafels zijn toegerust voor het zware werk. De tafels hebben een boringspatroon van 50 of 100 mm, met de boring midden in het lijnraster of op de snijpunten; een diagonaal patroon levert een verdubbeling op van het aantal boringen. In het oppervlak van de tafel wordt een raster gefreesd. Dat kan een eenvoudig kruisraster zijn, maar ook een uitgebreid(er) raster met meerdere opstaande rasterplaten teneinde vervorming bij belasting tegen te gaan. Een dergelijke constructie zorgt voor een extreme stijfheid van de tafel, ideaal wanneer wordt gekozen voor het flexibel werken met een tafelstructuur op wielen.

Multifunctioneel

De lastafels van tegenwoordig zijn niet langer simpele, ‘kale’ tafels, maar multifunctionele systemen die worden gekenmerkt door een hoge mate van precisie en duurzaamheid. De gebruiksvoordelen zijn legio:

• korte insteltijden;
• 30 tot 50% tijdwinst wat betreft de productietijd;
• geen lasvervorming;
• 100% herhaalbaarheid, ideaal voor stuk- en met name seriewerk;
• minder nabewerking nodig;
• lage foutpercentages, dus minder afval.

Dankzij allerlei modules die de mogelijkheden van de standaard lastafel aanvullen, zijn de zogeheten lasmallen feitelijk overbodig geworden. In de praktijk betekent dit dat profielen haaks kunnen worden opgespannen op de lastafel, bijvoorbeeld met behulp van opspantangen en losse nokken. Voor een serie geldt hetzelfde, maar in dat geval worden aanslagblokken ingezet, zodat er een soort mal wordt verkregen. Dit biedt de mogelijkheid snel en efficiënt alle typen werkstukken te maken.

Materiaaleigenschappen

Lastafels worden, afhankelijk van de beoogde toepassing, gemaakt van staal van diverse kwaliteiten. Voor lichte werkzaamheden volstaat ongelegeerd staal; voor het honderd procent corrosievrij lassen van metalen verdient een roestvrijstalen tafel de voorkeur. Omdat dit zeker niet de goedkoopste oplossing is, is een genitreerde tafel dan een werkbaar alternatief. Voor de zwaardere klussen heeft plasmagenitreerd gereedschapsstaal de voorkeur aangezien het geharde oppervlak hiervan beter bestand is tegen roest, lasspetters en krassen en tegen de impact van het werkstuk (zie ook het kader ‘Gasgenitreerde versus plasmagenitreerde tafels’). In extreme gevallen, bijvoorbeeld wanneer het gaat om het lassen van zware bouwdelen met bovendien een grotere kans op impact, zijn er daarnaast tegenwoordig plasmagenitreerde tafels verkrijgbaar gemaakt van gereedschapsstaal. Deze volledig in de massa geharde lastafels zijn behalve uitzonderlijk vlak ook nog eens bijzonder duurzaam. Ze kunnen ook worden gebruikt om zaken haaks en 3D op te spannen, om onderdelen te richten, te assembleren, te fixeren enzovoort; de mogelijkheden zijn nagenoeg onbegrensd, een van de redenen waarom lastafels ook en in toenemende mate worden ingezet in andere takken van industrie.

Equipment

Als het gaat om de opstelling van de tafels zijn er diverse mogelijkheden: een tafel kan mobiel worden gemaakt met transportwielen en in hoogte worden versteld met een hydraulische schaarlift. Daarnaast zijn er railsystemen voor het opspannen van lange onderdelen waarbij rails op de grond worden ingebed of geïnstalleerd. Dergelijke systemen zijn dus zowel mobiel als in steady state toepasbaar. Verbindingsframes maken van de opstelling een geheel. Platformsystemen zijn tafels met een aan specifieke eisen aangepaste hoogte die onbeperkt kunnen worden uitgebreid.

Voor het positioneren van een object op de tafel zijn er verschillende hulpmiddelen voorhanden. Voorbeelden daarvan zijn:

• aanslagen, deze dienen om een onderdeel tegen te leggen, teneinde het elders te kunnen aanspannen;
• spanhaken, aanslagen waaraan het werkstuk ook in de hoogte kan worden aangebracht en die vanwege hun flexibiliteit een centrale rol vervullen binnen het systeem;
• spanbouten, waarmee plaatmateriaal snel kan worden vastgemaakt;
• spanklemmen, deze dienen om een onderdeel snel en krachtig vast te klemmen;
• prisma’s, om buizen en assen op de juiste wijze te positioneren;
• uitgaven, om een onderdeel in de hoogte te positioneren;
• snelspanners, waarmee mallen snel kunnen worden ge(de)monteerd.

Extra’s

Omdat de kwaliteit van de lastafels zelf tegenwoordig veelal gelijkwaardig is, zetten fabrikanten in toenemende mate in op (extra) kwaliteitskenmerken. Denk daarbij onder meer aan de ergonomie van de lastafel en de optie de bewerkingsprocessen van de klant zoveel mogelijk te integreren in een automatiseringssysteem. Ook bieden veel fabrikanten de mogelijkheid lastafels te ontwikkelen op basis van klantenspecificatie: de lastafel wordt ‘gepersonaliseerd’ door middel van al dan niet op maat gemaakte onderdelen en accessoires, en niet zelden worden deze bij gebleken succes een vast onderdeel van het assortiment. Voorbeelden daarvan zijn lastafels die bevestigd kunnen worden aan lasmanipulatoren en platformsystemen die gebruikt worden om grotere stukken te lassen.

Daarnaast zetten fabrikanten in op uitbreiding van hun gamma aan accessoires en extra tafeldelen. Laatstgenoemden zijn tegenwoordig – gelukkig − doorgaans uitwisselbaar, voor zover ze in de verschillende verkrijgbare boringdiameters passen. Door de verschillende formaten van de tafels en het grote gamma accessoires is het mogelijk zowel kleine als grote installaties samen te stellen of de kleine(re) gaandeweg uit te bouwen.

Gasgenitreerde versus plasmagenitreerde tafels

Voor het gasnitratieproces wordt doorgaans ammoniak (NH₃) gebruikt dat in aanraking komend met de verhitte tafel splitst in stikstof en waterstof; de stikstof vormt dan een nitratielaag op het tafeloppervlak. Plasmanitreren is een thermochemische hardingstechniek, bij uitstek geschikt voor hooggelegeerde staalsoorten. Een gecreëerde hoogspanningslading brengt een chemische reactie teweeg tussen het materiaaloppervlak en het aangevoerde N₂-nitreergas. De nitriden gaan daarbij een verbinding aan met de legering van het metaaloppervlak, resulterend in een schone en harde oppervlaktelaag met een dikte van enkele microns.

Zowel gas- als plasmagenitreerde tafels kunnen worden voorzien van een zogeheten BAR-coating waarbij de letters BAR staan voor Black Anti Rust. Deze coating zorgt voor een nog betere bescherming tegen corrosievorming en geeft de tafel een robuuste uitstraling.

Aankoopcriteria

De mogelijkheden om verschillende modules te combineren zijn zo goed als onbeperkt. Elke eerste tafel, hoe eenvoudig ook, zal altijd inzetbaar blijven wanneer er sprake is van een uitbreiding van de werkplaats. Om te (kunnen) komen tot de juiste keuze is het zaak de volgende aspecten te laten meewegen: 

• Welke constructie wordt gelast en welk systeem wordt daarbij gebruikt? Zie ook het kader ‘Uitvoeringskenmerken’ 
• Welk formaat moet de las- en opspantafel hebben? Met andere woorden: hoe groot is het constructiewerk dat opgespannen dient te worden? 
• Welke hardheid moet de las-/opspantafel hebben?
• Welke accessoires zijn er nodig? 

Duurzaamheid in kwaliteit én concept zorgen ervoor dat een lastafel zich al heel snel terugverdient, zowel letterlijk als figuurlijk. Zo is de tijdwinst al onmiddellijk merkbaar: de korte(re) insteltijd en de opspanmogelijkheden hebben vrijwel direct een positief effect op de rendabiliteit.

Met dank aan Lastafelshop, Unimex-Formdrill en Welda