Van grond tot fundering: zo begin je aan een nieuwbouwwoning

Een nieuwbouwwoning zetten begint lang voor de eerste steen wordt gelegd. Een goede voorbereiding bepaalt niet alleen de snelheid van het bouwproces, maar ook de kwaliteit en duurzaamheid van het eindresultaat. We overlopen de belangrijkste voorbereidende stappen en wat ze inhouden.

 

Opmeting van het perceel

Alles start met een nauwkeurige opmeting van het perceel door een landmeter. Hiermee krijg je een exact beeld van de perceelsgrenzen, hoogteverschillen en de beschikbare bouwzone. Normaal is dit al gebeurd voor je de bouwgrond hebt aangekocht, maar het kan voorvallen bij bestaande woonzones dat de perceelgrenzen niet helemaal duidelijk zijn. In dat geval moet zo'n opmeting nogmaals gebeuren om discussies achteraf te voorkomen.

Voer voor de architect

Die informatie van een opmeting wordt altijd samengebracht in een topografisch plan. De architect gebruikt deze gegevens om vervolgens een correct ontwerp te maken dat voldoet aan de stedenbouwkundige voorschriften.

 

Grondsondering

Meet de maten en een bouwplan kan je in principe beginnen bouwen, maar het is ten zeerste aangeraden om toch eens de grondkwaliteit van de bouwgrond waarop je bouwt na te gaan middels een grondsondering, een onderzoek waarbij experts de samenstelling (zand, klei, leem ...) van de grond nagaan, en de draagkracht en het risico op verzakkingen evalueren. Ook naar het grondwaterniveau wordt gepeild.

Tip
Bepaalde planten verraden veel over de bodemgesteldheid. Zie je riet, wilgen, elsen, populieren of andere vochtminnende soorten, dan is de kans groot dat de ondergrond zompig is of dat het grondwater hoog staat. Zulke natuurlijke signalen zijn geen exacte wetenschap, maar ze geven wel een eerste indicatie dat extra aandacht voor drainage, fundering en grondwaterbeheer aangewezen is. Daarnaast kan een woord in de straatnaam ("-beek", "-ven" ...) ook al iets verraden over de staat van de grond.

Bepalend voor de fundering

Een grondsondering is niet verplicht, maar je wil uiteraard zeker zijn dat de grond waarop je bouwt draagkrachtig genoeg is. Dit helpt overigens de architect (en de stabiliteitsingenieur) om het soort fundering te bepalen dat nodig is om de woning te ondersteunen, en of bijvoorbeeld een kelder tot de mogelijkheden behoort.

Soorten funderingen

• Strookfunderingen: In het gunstigste geval, wanneer de ondergrond voldoende draagkrachtig is op beperkte diepte, worden strookfunderingen toegepast. Dit zijn betonnen stroken die onder de dragende muren worden geplaatst en het gewicht van de woning rechtstreeks overbrengen op de draagkrachtige bodem.
• Funderingsplaat: Wanneer de bodemkwaliteit minder optimaal is of wanneer bredere funderingsstroken nodig zouden zijn om het gewicht goed te verdelen, kiest men vaak voor een funderingsplaat. Deze massieve betonnen plaat verdeelt de belasting over een groter oppervlak. Ook bij woningen zonder kelder of kruipkelder gaat de keuze vaak naar een funderingsplaat, omdat die een stabiele en uniforme basis vormt.
• Kelder of kruipkelder: Een kelder of kruipkelder is op zich geen “fundering”, maar wordt meestal gecombineerd met strookfunderingen. De keuze ervoor kan wél worden ingegeven door stabiliteitsredenen. Als de ondergrond pas op grotere diepte voldoende draagkrachtig is, kan het zinvol zijn een kelder of kruipruimte te voorzien: door dieper uit te graven rust de constructie immers op een stabielere laag.
• Paalfunderingen: Bevindt de draagkrachtige bodem zich te diep voor strookfunderingen of een funderingsplaat, dan worden paalfunderingen toegepast. Hierbij dringt men geprefabriceerde betonnen palen (of soms schroef- of boorpalen) in de grond tot ze een draagkrachtige laag bereiken. Op die palen wordt later de fundering geplaatst.
• Funderingsputten: Een tussenoplossing tussen een funderingsplaat en paalfunderingen, is het creëren van funderingsputten. Deze worden toegepast wanneer de draagkrachtige laag zich op een diepte van ongeveer 4 tot 8 m bevindt. Op strategische plaatsen worden diepe putten gegraven tot aan de draagkrachtige grond en vervolgens gevuld met beton of grof zand.

Hoe verloopt een grondsondering?

Een mechanische sondering gebeurt met een sondeermachine. Dat is in de meeste gevallen een compact rupsvoertuig dat voldoende druk kan uitoefenen om de sonde in de grond te drukken. Dit voertuig meet continu de weerstand van de bodem. Aanvullend daarop kunnen er boringen gedaan worden om stalen te nemen en gedetailleerde bodemanalyses uit te voeren. De resultaten bepalen samen met de architect welk type fundering het meest geschikt is.

Wanneer een terrein te smal, te steil of te moeilijk toegankelijk is voor een sondeermachine, wordt de grondsondering manueel uitgevoerd. Daarbij gebruiken techniekers een toestel waarmee ze de sonde stap voor stap in de bodem drukken en de weerstand meten. Deze methode vraagt meer tijd en fysieke inspanning, maar levert wel dezelfde noodzakelijke informatie op voor een correcte funderingskeuze.

 

De eigenlijke grondwerken

Zodra de bodemsituatie in kaart is gebracht, en het bouwplan (met het op de bodem afgesteld type fundering) op punt staat en goedgekeurd is, kunnen de eigenlijke voorbereidende werken op de werf beginnen.

Bouwput uitgraven

Eerst wordt de bouwput uitgegraven op de juiste diepte en worden eventuele niveauverschillen weggewerkt. Hoe diep de bouwput is, hangt af van het gekozen type fundering, maar ook van een eventuele (kruip)kelder en of er al dan niet een funderingsplaat wordt voorzien. Ook wordt bekeken of drainage nodig is om overtollig water af te voeren, en worden ook tijdelijke toegangswegen of werkzones ingericht.

Bij doorsnee woningen wordt meestal uitgegaan van een funderingsdiepte die onder de vorstgrens ligt - doorgaans rond de 80 tot 100 cm onder het maaiveld. In ideale omstandigheden op goede draagkrachtige grond is een fundering van circa 60 tot 80 cm al voldoende. Zodra de bodem minder stabiel is, het grondwater hoog staat of de woning extra belast is, moet de fundering vaak dieper, of wordt gekozen voor alternatieven zoals paalfundering of funderingsplaat.

Regenwatertank en infiltratievoorzieningen voorzien

Tijdens het uitgraven van de bouwput worden meestal ook meteen de regenwatertank en eventuele infiltratievoorzieningen geplaatst. Deze voorzieningen moeten immers vrij diep in de grond komen en het graafmateriaal op dat moment wordt toch al weggevoerd. Door dit in dezelfde fase te doen, vermijd je dubbele graafwerken, bespaar je tijd en blijft het terrein overzichtelijk. Daarnaast kan de aannemer de juiste hoogtes en aansluitingen meteen mee bepalen in functie van de funderingen en de toekomstige rioleringswerken.

En de afvoerleidingen ...

In de praktijk worden de afvoerleidingen (riolering binnen het perceel) ook meestal aangelegd in dezelfde fase als de funderingen, zodra de bouwput is uitgegraven en vóór de funderingen volledig worden uitgevoerd. Dat komt omdat de leidingen op de juiste diepte en helling moeten liggen, en vaak (gedeeltelijk) onder vloerplaat of fundering door lopen.

De aansluiting op het rioolnet gebeurt dan weer door de rioolbeheerder, en pas in een latere fase, wanneer de woning voldoende ver afgewerkt is (vaak vanaf wanneer er dakgoten zijn) en het terrein stabiel is, zodat de aansluiting veilig kan worden uitgevoerd 

De funderingen aanleggen

Na het uitgraven worden de funderingen aangelegd volgens het stabiliteitsplan. Dit kan gaan van klassieke strookfunderingen tot een volledige funderingsplaat, afhankelijk van de ondergrond en het type woning. Lees hier hoe je zelf je steentje kan bijdragen bij de aanleg van strookfunderingen.

Wat met afgegraven grond?

Al die graafwerken... Die grond moet ter plekke kunnen hergebruikt worden, óf worden afgevoerd en verwerkt. Hergebruik op het perceel kan bijvoorbeeld door de grond te gebruiken voor ophogingen, het aanvullen rondom de woning of het aanleggen van tuinelementen, maar enkel wanneer de kwaliteit van de uitgegraven grond daarvoor geschikt is.

In Vlaanderen valt alle uitgegraven bodem onder de bodembeheersregelgeving, wat betekent dat grond pas mag worden vervoerd of verwerkt als er een technisch verslag of comformverklaring beschikbaar is. Zo wordt gegarandeerd dat grond geen verontreiniging bevat.

Wanneer hergebruik niet mogelijk is, moet de aannemer de grond afvoeren naar een erkend verwerkingscentrum of gecertificeerde tijdelijke opslagplaats, waar de bodem volgens wettelijke normen wordt gekeurd, gescheiden en opnieuw ingezet of verwerkt. 

 

De nutsvoorzieningen ... voorzien

Vóór de ruwbouw kan starten, moeten ook de aansluitingen op nutsleidingen (elektriciteit, water, riolering en telecom) voorbereid worden. Dit gebeurt deels parallel met de funderingswerken. Er moet op voorhand een duidelijke infrastructuur voorzien worden.

Aardingslus voorzien

Nog voor de funderingen worden gegoten, wordt eigenlijk al de aardingslus voorzien op de bodem, onder de buitenmuren. Dit is een koperen kabel die dient om elektriciteit veilig naar de grond af te voeren. In een latere fase wordt deze dan op de zekeringkast van de elektrische installatie aangesloten.

De energiebocht

De energiebocht is de verplichte invoerbocht, die toelaat dat de nutsvoorzieningen (water, elektriciteit en telecom, en gas - hoewel gasaansluitingen in Vlaanderen niet meer mogen bij nieuwbouw) veilig in de woning kunnen binnenkomen. De energiebocht wordt meestal in de funderingsfase ingewerkt met droog beton. De put waarin de bocht gemaakt wordt moet 1 m x 1 m x 1 m zijn.

De energiebocht moet voldoende diep in de grond liggen, doorgaans op vorstvrije diepte, en worden omringd door een beschermend zandbed zodat de buis niet kan knikken of beschadigd raken.

Voor de toegang van de nutsleidingen naar de energiebocht moet je als bouwheer zelf een sleuf (laten) uitgraven van de rooilijn tot bij de energiebocht. In die sleuf komen dan de buizen voor water en elektriciteit (en gas). Telecomkabels kunnen samen met de stroomkabel in één buis toekomen.

Tijdelijke installaties

Om te kunnen beginnen aan de bouwwerken van de woning zelf, moet er wel een tijdelijke stroom- en wateraansluiting worden voorzien.

Stroomvoorziening

Voor elektriciteit wordt doorgaans een werfkast geplaatst. Deze bevat een gekeurde verdeelkast met differentieelschakelaars, zekeringen en één of meerdere stopcontacten. Voor de meeste werven volstaat een eenfasige 230 V-aansluiting, maar voor grotere werken of zware machines kan driefasige voeding nodig zijn. In dat geval, of wanneer de woning ver van de rooilijn staat, moet er vooraf een technische studie gebeuren. Wanneer de tijdelijke stroomvoorziening wordt geïnstalleerd, wordt vaak ook al de definitieve stroomkabel gelegd.

De werfkast moet door een erkend keuringsorganisme gekeurd worden, en dat is iets waar je zelf voor instaat. Ook moet je hiervoor een nieuw energiecontract aangaan met een energieleverancier. Wanneer dat in orde is, kan er aan de slag gegaan worden op de werf.

Watervoorziening

Voor water wordt bij de start van de werken door de watermaatschappij een eentapsaansluiting geïnstalleerd: een eenvoudige voorlopige watermeter met kraan. Hiervoor moet net achter de rooilijn een meterput worden voorzien van een meter lang en een meter diep. Deze tijdelijke aftakking moet ook vorstvrij geïnstalleerd worden om bevriezing en beschadiging te voorkomen. Deze installatie moet ook gekeurd worden voor ingebruikname. Het is ook belangrijk dat er een goede afvoer of drainage voorzien is rond de tap, want rondspattend water kan anders modder creëren op de werf.