Illegale sigarettenmarkt groeit verder
Consument bevoorraadt zich in het buitenland of zoekt alternatieven, al dan niet legaal
De Belgische sigarettenmarkt heeft vorig jaar een aanzienlijke verandering ondergaan, grotendeels te wijten aan de strengere regelgeving en met name de verhoogde accijnzen die in 2024 werden ingevoerd. Het legale marktvolume toont een forse daling van 14% tot 17%, afhankelijk van de bron, ten opzichte van 2023. De illegale markt floreert.
Marktevolutie
Deze evolutie van de legale markt is een gevolg van de verdere prijsstijgingen en de lagere verkopen aan de grenzen. Vergeleken met hulzentabak is de daling van het sigarettenvolume minder sterk door het grotere belang van de binnenlandse markt.
Binnen België is het volume van sigaretten aan de grenzen sterker gedaald dan in de binnenlandse markt. Gunstigere prijzen in de buurlanden Luxemburg en Duitsland hebben ervoor gezorgd dat minder buitenlandse consumenten hun sigaretten in België hebben gekocht.
In de binnenlandse markt zien we geen grote verschillen in de daling over de verschillende verkoopkanalen heen. Desalniettemin is in het 'grocery-kanaal' de daling iets minder sterk dan in het tabaksspeciaalzakenkanaal (waaronder we krantenwinkels rekenen).
Veranderend consumentengedrag
Door de voortdurend stijgende prijzen zijn consumenten steeds vaker op zoek naar goedkopere alternatieven. Enerzijds schakelen zij over naar 'goedkopere' sigarettenmerken en daalt het aandeel van het premium segment. Daarnaast stappen consumenten opnieuw vaker over naar de 20-stuks verpakking of naar de allergrootste verpakking, die doorgaans de goedkoopste is.
De consument zoekt echter niet alleen een goedkopere oplossing in eigen land. Uit onderzoek blijkt een alarmerende toename van producten die uit het buitenland komen, naar schatting zullen deze in 2024 al ongeveer een derde van de totale consumptie vertegenwoordigen.
Uit de laatste empty pack survey, een onderzoek door onderzoeksbureau WSPM Group naar de sigarettenpakjes die in het zwerfvuil gevonden worden, zou 35,5% van de gevonden pakjes in het laatste semester van 2024 uit het buitenland komen, waarvan 18,9% afkomstig uit Bulgarije. In Luxemburg komt slechts 20% uit het buitenland.
De Nederlandse douane heeft in een onderzoek hetzelfde vastgesteld; het probleem is duidelijk niet beperkt tot België. Niet alleen steken meer rokers de grens over naar Duitsland en Luxemburg, waar sigaretten goedkoper zijn, maar ook komen steeds meer sigaretten uit Oost-Europese landen waar de prijzen aanzienlijk lager zijn.
Door de hoge accijnzen en prijzen is ons land (samen met Frankrijk en Nederland) duidelijk een aantrekkelijke eindbestemming geworden voor smokkel (en namaak).
Verbod op wegwerp e-sigaret
Het gebruik van e-sigaretten heeft natuurlijk ook een impact op de tabaksmarkt. Het valt nu af te wachten hoe de consument zal reageren op het verbod op wegwerp e-sigaretten, van kracht sinds 1 januari 2025. "Hopelijk schakelt deze over op de herbruikbare varianten die beschikbaar blijven, zoals POD-systemen, en niet naar de illegale producten die blijkbaar nog steeds gemakkelijk te verkrijgen zijn, zowel in sommige winkels als online", klinkt het bij de spelers.
De invoering van accijnzen op elektronische sigaretten in België heeft echter geleid tot een prijsverschil tussen België en sommige buurlanden. Verschillende media meldden in 2024 dat veel Belgen, vooral zij die in de buurt van de Franse grens wonen, naar Frankrijk reisden voor bevoorrading. Hoewel deze grensoverschrijdende verkoop beperkt is gebleven, is het belangrijk dat de overheid de accijnzen op elektronische sigaretten niet verder verhoogt om te voorkomen dat meer consumenten worden aangemoedigd om in het buitenland te kopen.
Andere alternatieven
Uit verschillende onderzoeken blijkt ook dat er consumptie is van verhitte tabaksproducten en nicotinepouches, ook al zijn die in België niet op de legale markt verkrijgbaar. Om de rokers die een beter alternatief zoeken ook niet naar het buitenland te jagen, zou de regering er dus goed aan doen om deze correct te reguleren. Dat zou zowel de lokale handel ten goede komen als de staatskas.
Illegale markt
Onheilsberichten over de inbeslagname van immense hoeveelheden illegale vapes verschijnen met de regelmaat van de klok in de media. Of over het negeren van de nieuwe wetgeving. Zolang het grootste illegale kanaal, de online handel, niet kan worden aangepakt, blijft het voor de FOD Volksgezondheid dweilen met de kraan open.
Roep om uniforme regelgeving in alle EU-landen
"We hopen dan ook dat de overheid begint in te zien dat er in België geen probleem is door een gebrek aan regelgeving, maar dat de oplossing zich eerder situeert in de handhaving van de bestaande regelgeving", klinkt het bij de sectorspelers.
"Wij vrezen dat dit probleem niet zal worden opgelost zolang België strengere regels oplegt dan Europa voorschrijft. Het is gewoon te gemakkelijk om illegale producten aan te schaffen. België is en blijft een transitland waar dus erg vlot producten uit de hele Europese Unie verschijnen. Net daarom blijven wij pleiten voor haalbare en afdwingbare regelgeving die gedragen wordt in de hele Europese Unie."
Wat brengt 2025?
Display en food ban
Voor 2025 verwachten de spelers een voortzetting van de daling van de legale sigarettenverkoop door de hoge prijzen, en het voortzetten van de trend dat rokers overschakelen naar betere alternatieven. Daarnaast wordt de regelgeving verstrengd: vanaf 1 april geldt de display ban (verbod op uitstallen van tabaks- en tabaksgerelateerde producten) en de food ban (verbod op verkoop van tabak in voedingswinkels die groter zijn dan 400 m2).
Directeur Luc Ardies van Buurtsuper.be: "Volgens ons wordt het gelijkheidsbeginsel van ondernemingen geschonden met deze nieuwe wetgeving (food ban). Het is ronduit discriminerend dat winkels groter dan 400 m2 geen tabak meer mogen verkopen en kleinere winkels wel. We snappen dat er strengere regels komen op de verkoop van tabak, maar dan moeten de regels wel eerlijk zijn. Niemand kan aantonen dat winkels kleiner dan 400 m2 op een 'gezondere' manier tabak kunnen verkopen. Wij geloven echt dat er een compromis mogelijk is zonder het gelijkheidsbeginsel te schenden." De federatie stapte in oktober 2024 naar het Grondwettelijk Hof.
Pictorials op sigaren- en cigarillo's
Ook zullen de verpakkingen van sigaren, cigarillo's en andere gerookte tabaks- en kruidenproducten met een gezondheidswaarschuwing met foto moeten worden voorzien zoals al het geval is voor sigaretten en roltabak. Hiervoor geldt een uitverkooptermijn tot 31 december 2025.
EU-TPD
Op initiatief van Nederland stuurden in totaal zestien EU-lidstaten in december 2024 een brief aan de nieuwe Europese Commissie waarin wordt gepleit voor een snelle herziening van de Tabaksaccijnsrichtlijn. De EU-Tobacco Products Directive werd voor het laatst in 2014 herzien.
Perstablo, Prodipresse en Horeca Vlaanderen verenigen krachten
Ondertussen doen zowel Perstablo als Prodipresse er alles aan om de samenwerking tussen de overheid en de sector te versterken. Eind januari werden beide beroepsfederaties uitgenodigd door minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke om samen naar oplossingen te zoeken om de verkoop aan minderjarigen van alcohol, tabaks- en nicotineproducten terug te dringen.
Want hoewel perswinkels de beste van de klas zijn, kan en moet het beter. Samen met Horeca Vlaanderen werden de actieplannen aan de minister kenbaar gemaakt. "In de eerste plaats hebben we B18, het eerste nationale label voor een verantwoorde verkoop, aan de minister voorgesteld", klinkt het. Al meer dan 700 winkels geven aan een verantwoord verkooppunt te zijn. Iets wat niet in dovemansoren is gevallen. "B18 is een zeer, zeer goed initiatief", liet de minister optekenen.
"Maar ook ons onderzoek samen met de Universiteit van Gent dat ons inzicht moet geven in de illegale handel en waarom winkels blijven verkopen aan minderjarigen, werd op enthousiasme onthaald. Kortom, een zeer productieve ochtend waar alle partijen beter van zijn geworden. De fundamenten voor een constructieve samenwerking zijn gelegd en we kijken ernaar uit om binnen enkele maanden opnieuw rond de tafel te zitten en onze ideeën te concretiseren."
Zowel het kabinet van de minister als de FOD Volksgezondheid beloofden plechtig om elke 3 maanden samen te zitten.
