Functiebehoud draait om meer dan kabels alleen

Het brandgedrag van kabels volgens art. 104

 

De voorbije jaren werd er al volop aandacht besteed aan het brandgedrag van kabels. Dat hebben we in hoofdzaak aan de CPR te danken. Deze Construction Products Regulation definieert sinds juni 2016 nieuwe Europese klassen inzake brandreactie, is sinds 1 juli 2017 verplichte kost en zorgt al minstens even lang voor de nodige verwarring bij voorschrijvers en installateurs. Helaas is daarmee niet eens alles gezegd. Want zelfs wie het nieuwe classificatiesysteem volledig onder de knie heeft, laat zich nog regelmatig door de voorschriften inzake functiebehoud vangen.

 

Het brandgedrag van kabels

Het lijdt geen twijfel dat de invoering van de CPR de voorbije jaren aanleiding heeft gegeven tot een uitgebreid discours over, en bijgevolg verhoogde aandacht voor, de brandreactie van allerhande kabels. Een nuance die in het memoriseren van de specifieke voorschriften en het toekennen of achterhalen van de juiste Euroklasse nog al te vaak verloren gaat, is dat de CPR slechts een deel van het verhaal vertelt. Voorlopig heeft de verordening immers enkel betrekking op de brandreactie van kabels; niet op de brandweerstand. We stellen het onderscheid nog eens scherp.

Brandreactie

De brandreactie van een kabel definieert hoe die kabel zich in geval van brand zal gedragen. Er wordt daarbij een onderscheid gemaakt tussen de primaire en de secundaire brandreactie. De eerste heeft betrekking op de voortplanting van vlam en vuur langs de kabel; de tweede betreft de impact van stoffen die bij het branden van de kabel vrijkomen, zoals rook en eventuele druppels.

Brandweerstand

De brandweerstand, daarentegen, geeft aan in hoeverre de kabel in geval van brand – en ongeacht of hij zelf brandt of rook ontwikkelt – zijn functie kan blijven vervullen. Deze eigenschap is cruciaal voor kabels waarvan het functiebehoud vereist wordt.

Artikel 104

Ondanks de recente en ruime belangstelling voor de CPR is het belangrijk om te onthouden dat niet deze verordening, maar wel artikel 104 van het AREI de Belgische normen en eisen inzake het brandgedrag van kabels in België definieert, en dat voor zowel de brand­reactie als de brandweerstand. De betreffende bepalingen worden hieronder uiteengezet. Let wel: het AREI bepaalt slechts de minimale wettelijke vereisten. Gewesten en opdracht­gevers kunnen steeds strengere eisen stellen en onder andere voor ziekenhuizen, kinder­opvang, toeristische logies … gelden bijkomende reglementeringen.

Brandreactieklassen volgens CPR

De primaire en secundaire brandreacties van een kabel werden lange tijd, volgens de Belgische norm NBN C30-004, in respectievelijk F- en S-klassen uitgedrukt. Sinds de CPR in juni 2016 een nieuwe algemene norm formuleerde, van toepassing in alle Europese lidstaten, bestaat er echter een nieuw classi­ficatiesysteem. De Europese norm EN 50575 bepaalt nu zeven algemene brandreactieklassen (Aca, B1ca, B2ca, Cca, Dca, Eca, Fca), alsook verschillende subcategorieën voor de densiteit van de rook (s1, s1a, s1b, s2, s3), de verspreiding via druppels (d0, d1, d2) en de aciditeit van de rook (a1, a2, a3).

 

De toepassing van de CPR is in België sinds 1 juli 2017 verplicht, en dat bij bevel van Nota 74 in artikel 104 van het AREI. Belangrijk is evenwel dat in de Belgische voorschriften enkel gewag wordt gemaakt van de Euroklassen Eca (zonder subcategorieën) en Cca (met subcategorieën). Elke lidstaat kan volgens de CPR immers zelf kiezen welke brandreactieklassen op haar grondgebied wel en niet in de normering opgenomen worden. Hoewel de testcriteria voor Cca in de praktijk iets strenger zijn dan deze voor het vroegere F2, worden beide in de Belgische normering gelijkgesteld. Waar vroeger een F2-eis gold, is nu met andere woorden een Cca-kabel vereist. Eenzelfde overeenkomstigheid geldt voor de klassen F1 en Eca, alsook voor de subcategorieën SA en a1, en SD en s1, s1a of s1b (zie tabel Classificatie).

 

Brandweerstand en functiebehoud

De brandweerstand van een kabel wordt volgens de Belgische norm NBN C30-004 gedefinieerd en krijgt de classificatie FR2 mee. Hoe lang die kabel in geval van brand zijn functie blijft vervullen – de duur van het functiebehoud – wordt dan weer volgens de norm NBN 713-020, add.3 gedefinieerd en wordt uitgedrukt in een Rf-waarde, in een veelvoud van 30 minuten. Kabels die hier in een reële situatie (inclusief kabeldraagsysteem en bevestiging) en gedurende minimum 1 uur of 60 minuten aan voldoen, hebben volgens NBN 713-020 dus een functiebehoud van Rf 1h. De volledige classificatie van een dergelijke kabel wordt dan FR2 Rf 1h. Op termijn zal ook deze Belgische FR2-classificatie, net zoals die voor de brandreactie, via de CPR baan moeten ruimen voor een algemene Euroklasse, al is de betrokken Europese classificatienorm (EN 50577) vandaag nog niet van toepassing. De CPR omvat bijgevolg nog geen bepalingen omtrent brandweerstand of functiebehoud. Hier is men nog steeds aangewezen op de oorspronkelijke voorschriften van het AREI en de Belgische FR-classificatie.

In de praktijk

Tot zover de theorie. Hoe het brandgedrag van kabels in de praktijk behandeld wordt – of eerder: moet worden – is vanwege een resem uitzonderingen, aandachtspunten en aanpassingen vaak een ietwat ander verhaal. We zetten de belangrijkste moeilijkheden en overwegingen op een rijtje.

CPR

Niet alleen elektriciteitskabels

De CPR handelt niet enkel over elektriciteits­kabels, maar heeft betrekking op alle kabels in een vaste installatie. Het toepassingsgebied reikt met andere woorden verder dan het AREI en omvat tevens (glasvezel)kabels voor data en telefonie. Zorg dat ook deze aan de juiste normen en eisen voldoen!

 

Onbeperkt gebruik van uw stock

Hoewel de CPR-verordening ondertussen ruim een jaar in voege is, mogen producten die vóór 1 juli 2017 op de markt gebracht werden en gecertificeerd zijn volgens de oude Belgische norm, nog probleemloos gebruikt worden. Ook groothandels mogen u nog hun bestaande stock verkopen. Dat mag zolang de voorraad strekt; een tijdslimiet is er niet. Ook kabels met een Euroklasse die niet in de Belgische normering is opgenomen, maar wel hoger ligt dan de vereiste klasse, mogen overigens toegepast worden. Wordt er op basis van de omgevingscriteria en de plaatsingswijze bijvoorbeeld een Eca-kabel vereist, dan komen ook kabels met Euroklasse Dca, Cca, B2ca, B1ca of Aca, ongeacht hun subcate­gorieën, in aanmerking. Wordt er een Cca s1d2a1 kabel voorgeschreven, dan kunnen ook B2ca, B1ca of Aca kabels toe­gepast worden, op voorwaarde dat ze tevens s1d2a1 zijn (zie tabel Toepassing brandnormen).

Zelfde brandgedrag, andere klasse

Moeilijker wordt het echter wanneer men gebruik wil maken van kabels, geproduceerd in het buitenland, of Belgische kabels wil toepassen in een project in een ander Europees land. Omdat elke lidstaat zelf beslist hoe de toekenning van de Euroklassen gebeurt, is het immers mogelijk dat een kabel met gelijkwaardig brandgedrag in verschillende landen een andere Euroklasse toegekend krijgt.

Neem nu de XVB-F2, die in België Euroklasse XVB-Cca-s3d2a3 krijgt. Qua brandgedrag stemt deze kabel volledig overeen met de Nederlandse YmvK-mb. Echter, volgens de Nederlandse implementatie van de CPR krijgt die laatste Euroklasse YmvK-Dca-s3d2a3 – niet voldoende om onder dezelfde omstandigheden in België toegepast te worden. Wees met andere woorden steeds aandachtig voor de exacte eisen en Euroklassen, ook in situaties waarin u vroeger probleemloos naar materiaal uit onze buurlanden greep!

Voorschriften nog niet aangepast

Uiteraard maken voorschrijvers het u niet altijd even gemakkelijk. In heel wat bestekken wordt vandaag namelijk nog naar de oude Bel­gische normen verwezen. Meer nog, al te vaak is er zelfs nog sprake van F3-kabels, een eis die al sinds 2004 uit het AREI geschrapt is.

Maak uzelf daarom vertrouwd met de relatie tussen de oude Belgische en de nieuwe Euroklassen. Wordt er een F3-kabel vereist, dan bent u verplicht een FR2-kabel te installeren!

Functiebehoud

Niet noodzakelijk FR2

Wordt in een bepaalde situatie, doorgaans boven op een bepaalde brandreactieklasse, functiebehoud vereist, dan stelt het artikel 104 van het AREI dat de installatie bij brand minimum 1 uur operationeel moet blijven. Dat kan door gebruik te maken van:

• kabels van het type FR2 of gelijkwaardig;
• een kabel bedekt met minimum 3 cm beton of cement; of
• een kabel die minimum 60 cm diep is ingegraven.

Het gebruik van een FR2-kabel is met andere woorden geen absolute verplichting.

Meer dan de kabel alleen

Wel belangrijk is dat functiebehoud geen zaak is van de kabel alleen. De verschillende toebehoren, van de kabelbaan tot de bouten en pluggen waarmee die laatste aan de structuur bevestigd is, dienen net zozeer een functiebehoud van minimum 1 uur te hebben. Hiervoor wordt meestal verwezen naar de norm DIN 4102-12, die het functiebehoud uitdrukt in een classificatie E60 of, indien ze 90 minuten bedraagt, E90. Gebruik ook steeds geattesteerde doorvoeren en dito verbindingsdozen!

 

Installatie is doorslaggevend

In dat opzicht is het overigens cruciaal dat de FR2-classificatie slechts gegarandeerd kan worden indien alle kabels en toebehoren ook effectief correct gedimensioneerd en geplaatst zijn.

Voor de sectiebepaling van de vuurbestendige kabels betekent het dat er rekening gehouden moet worden met een verhoging van de spanningsval ten gevolge van de hoge temperaturen bij brand, en dat in het langste kabeldeel. Het AREI zelf voorziet hiervoor helaas geen berekeningsmethode, maar groothandels en fabrikanten staan de installateur er doorgaans wel in bij. Voor de effectieve montage van de installatie houdt het bovenal in dat de plaatsingsvoorschriften en maximale belastingen van elk onderdeel gerespecteerd worden. Enkele typische aandachtspunten zijn:

• alle toebehoren moeten doorgaans van hetzelfde merk zijn;
• kabelgoten met functiebehoud mogen zich nooit onder kabelgoten zonder functie­behoud bevinden;
• er mag niets aan de kabelgoten met functiebehoud opgehangen worden;
• FR2- en niet-FR2-kabels mogen niet in dezelfde kabelgoot geplaatst worden;
• geattesteerde doorvoeren moeten volgens de specifieke voorschriften (en dus niet zomaar met gips) ingebouwd worden;
• bij het gebruik van geattesteerde verbindingsdozen moet men erop toezien dat deze wel degelijk van de juiste klemmen voorzien zijn. Doorgaans gaat het om keramische materialen, zoals porselein;
• bij verticaal geplaatste kabels moet men minstens per 3,5 m een inspringing of trekontlasting voorzien.

 

MEEST VOORKOMENDE FOUTEN

Er wordt nog heel wat tegen de voorschriften gezondigd, zoveel is zeker, al is de zonde niet altijd bewust, noch is ze per definitie aan de installateur te wijten. Dit loopt in ieder geval regelmatig fout:

• het bestek maakt melding van de oude Belgische klassen, soms zelfs nog van de sinds 2004 geschrapte F3-kabel;
• er wordt onvoldoende aandacht besteed aan de volledige Europese klasse. Een LS0H kabel dient bijvoorbeeld zowel s1 (of s1a of s1b) als a1 te zijn;
• bij de plaatsing van kabels met functiebehoud worden verkeerde toebehoren gebruikt; of
• er wordt geen rekening gehouden met de specifieke plaatsingsvoorschriften voor deze toebehoren.

 

Dit artikel is gebaseerd op de presentatie ‘AREI Artikel 104’ van Nicole Gijsels (Cebeo) op de Nelectra- studiedag IoT Meets Art (23 oktober 2018, Verbeke Foundation)