Welk verfsysteem kiezen voor vochtige ruimtes?

Verf- en schilderoplossingen voor tijdelijk vochtige ruimtes en natte buitenmuren

De ene natte ondergrond is de andere niet. Wanneer een vochtige (binnen- of buiten) muur moet worden geschilderd, is het dan ook cruciaal om na te gaan of de ruimte enkel tijdelijk vochtig is, of dat er een onderliggend vochtprobleem is. In dat laatste geval mag er namelijk niet zomaar geverfd worden, zeker omdat een droge onder­grond dé voorwaarde is om aan de schilderwerken te mogen be­ginnen. Ook de primer en de verf zelf moeten aan verschillende vereisten voldoen. Daarom legt dit artikel stap voor stap uit hoe vochtige ruimtes en buitenmuren het best worden geschilderd.

VOCHTIGE MUREN

Permanent vochtige muur

Voor het schilderen van vochtige muren moet sowieso een onderscheid worden gemaakt tussen permanent vochtige muren en muren in vochtige ruimtes. Een permanent vochtige muur mag namelijk niet zomaar geschilderd worden, omdat de vochtigheid altijd een onderliggende oorzaak heeft. Idealiter starten de schilderwerken pas op het moment dat de constructie en het vochtprobleem werden aangepakt, maar in sommige gevallen is het niet mogelijk om een bouwtechnische oplossing te bieden. Denk bijvoorbeeld aan volsteense buitenmuren, losstaande tuinmuren enz. In dat geval is men verplicht om over te schakelen op specifieke verfsystemen.

Bij twijfel, raadpleeg een specialist ter zake

Omdat de problematiek van vochtige muren nogal complex is, is het soms noodzakelijk om een specialist in te schakelen. Technisch adviseurs van verfleveranciers hebben meestal veel kennis in huis, aangezien ze dagelijks met deze problematiek geconfronteerd worden. In sommige gevallen geven ze zelfs garantie, bijvoorbeeld bij gevelschilderwerken, zodat zowel eindklant als schilder 100% mag vertrouwen op het advies van hun verfleverancier, ook bij vochtige muren.

Muren in vochtige ruimtes

Muren in vochtige ruimtes – zoals de badkamer, keuken of wasruimte – kunnen daarentegen wel worden geschilderd. De verf zal namelijk het oppervlak beschermen tegen tijdelijke invloeden van verhoogd vocht en zal voorkomen dat het vocht in de poreusheid van de ondergrond raakt.

Volsteense muren

Naast muren in vochtige ruimtes kunnen ook volsteense muren worden behandeld waarbij slagregen naar binnen dringt. Dat vocht kan deels worden vermeden door de gevelmuur te voorzien van een regendichte verf, maar met een dampopen structuur. Wanneer dampopen wordt gewerkt, is damptransport namelijk nog steeds mogelijk. Dat voorkomt dat vocht in/tussen de gevel terechtkomt.

OORZAAK

Aan de basis van een permanent vochtige muur kunnen verschillende oorzaken liggen. Zoals hierboven vermeld, zijn zulke natte muren meestal het gevolg van een onderliggend probleem, bijvoorbeeld een kruipkelder die onder water staat of een lekkende dakgoot.

In ruimtes zoals de badkamer is er enkel tijdelijk een hoge vochtigheidsgraad, bijvoorbeeld tijdens een hete douche. Warme lucht bevat bovendien meer vocht dan koude. Warme, vochtige lucht zal ook op de koudste zones in de ruimte neerslaan als condens en uiteindelijk zichtbaar worden in de vorm van waterdruppels. Dat is meestal op de spiegel, maar bij het ontbreken van isolatie zullen de waterdruppels zich vormen op de buitenmuur omdat het temperatuurverschil daar het grootst is. Als dit dagelijks of zelfs meermaals per dag gebeurt, zullen de waterdruppels in de muur dringen en uiteindelijk leiden tot een vochtprobleem (zoals schimmels, afbladderende verf ...). Het spreekt voor zich dat naast een aangepast verfsysteem de oorzaak zo veel mogelijk vermeden moet worden. Dat kan worden bekomen door de buitenmuur te isoleren, zodat het temperatuurverschil tussen de buitenmuren en de binnenmuren gelijk is.

Goed isoleren is echter slechts een deel van de oplossing. Nieuwbouwwoningen zijn bijvoorbeeld erg goed geïsoleerd, maar als de warme lucht niet weg kan, zal er alsnog een vochtprobleem ontstaan. Waar in oude woningen nog voldoende ‘natuurlijke isolatie’ (in de vorm van spleten en kieren) aanwezig was, is het bij nieuwbouwwoningen nood­zakelijk om voor actieve ventilatie te zorgen, zodat de vochtige lucht snel kan worden afgevoerd.

Risico zomaar schilderen

Een vochtige muur, zeker als er een onder­liggende oorzaak is voor het vochtprobleem, mag niet zomaar worden geschilderd met een standaardverfsysteem. De nattigheid in de muur zal namelijk worden opgesloten achter de geschilderde laag, waardoor er blaasvorming zal zijn op de verf, met onthechting en afbladdering tot gevolg. Die schade kan reeds meteen na de droging (als de verf überhaupt al droogt) optreden.

Verf is geen oplossing

Hoewel een muur die in het verleden is aangetast door een vochtprobleem of een tijdelijk vochtige ruimte zeker mag worden geschilderd, bijvoorbeeld met een vochtregulerend verfsysteem (zoals silicaatverf), is verf nooit een miraculeuze oplossing. Een bouw­defect dat zorgt voor een vochtprobleem, moet sowieso altijd eerst worden aangepakt en in een vochtige ruimte is een goede ventilatie een cruciale methode om schimmel­vorming tegen te gaan.

VOORBEREIDING

Er zijn drie belangrijke voorwaarden waaraan moet worden voldaan vooraleer een muur (of een oppervlak in het algemeen) kan worden geschilderd met een standaardverfsysteem. Eerst en vooral moet het oppervlak volledig droog zijn, dé hoofdvoorwaarde om te mogen schilderen. In een vochtige ruimte moet er dus voor gezorgd worden dat de oorzaak van de tijdelijk hoge vochtigheidsgraad wordt uitgeschakeld (in een badkamer betekent dat dus dat er een tijdje niet mag worden gedoucht).

Vervolgens moet de muur vetvrij worden gemaakt om een goede hechting te ver­zekeren. Ten slotte moet ervoor worden gezorgd dat de muur voldoende draagkrachtig is. Die drie voorwaarden zijn echter algemeen en gelden ook voor het schilderen van een gewone muur.

Een primer voor vochtige muren verschilt van een gewone primer. Deze is meestal solventgedragen of mineraal, maar het kan ook een tweecomponentenepoxy zijn

PRIMER

Een primer voor vochtige muren verschilt van een gewone primer. Deze is meestal solventgedragen of mineraal, maar het kan ook een tweecomponentenepoxy zijn. Op een gewone muur kan er daarentegen zonder problemen voor een watergedragen primer worden gekozen. Tegenwoordig is een aparte primerlaag echter geen vereiste meer, want er bestaan multi­functionele verven die een combinatie zijn van primer en eindlaag.

Drie functies

Er bestaan drie belangrijke soorten primers, ieder met hun eigen functie. De keuze van de primer is sterk afhankelijk van de ondergrond. Zo bestaan er ten eerste primers die ervoor zorgen dat een poreuze ondergrond egaal wordt en dat de volgende laag egaal zal inzuigen. Dat heeft als bijkomend voordeel dat er bij de afwerking minder kans is op glansverschillen. Ten tweede kan ook gewerkt worden met een fixatieprimer, die kan worden aangebracht op een muur die niet genoeg draagkrachtig is (bijvoorbeeld omdat hij poedert). Op lichtvochtige muren wordt idealiter gewerkt met een solventgedragen fixatieprimer of met een watergedragen tweecomponentenepoxy. Ten derde zorgt een hechtingsprimer op een dichte, gesloten ondergrond voor een goede hechting van de eindlaag.

Aanbrengen van de primer

Op vochtige muren wordt een primer idealiter niet verspoten. Bij het verspuiten wordt namelijk gewoon een soort film boven op het schilderoppervlak aangebracht, maar bij een vochtige ondergrond is het beter om er met borstel en rol voor te zorgen dat er mechanisch contact is met de ondergrond. Op die manier raakt het oppervlak gemakkelijker verzadigd en kan de primer goed in de poreusheid dringen.

VERFSYSTEEM

In tegenstelling tot gewone verf is verf voor vochtige muren altijd een verf met fijne structuur die in de poriën raakt: meestal een synthetisch of mineraal systeem, maar het kan ook een tweecomponentenepoxy zijn. Bij een watergedragen verf bestaat de eerste drogingsfase uit het verdampen van het vocht uit de verffilm. Maar als er constant aanvoer is van nattigheid uit de muur, wordt de droging bemoeilijkt. Ofwel zal de verf helemaal niet drogen, ofwel zal er slechts een oppervlaktedroging zijn waardoor er achter de verf een druk opgebouwd wordt (die zal resulteren in blazen en onthechting). Daarnaast bezit verf voor vochtige muren de capaciteit om vocht te transporteren door de verffilm heen. Op visueel en esthetisch vlak zijn er echter geen verschillen met gewone verf.

Bij een watergedragen verf bestaat de eerste drogingsfase uit het verdampen van het vocht uit de verffilm. Maar als er constant aanvoer is van nattigheid uit de muur, wordt de droging bemoeilijkt

Eigenschappen

De eigenschappen van een verf moeten worden afgestemd op de ondergrond waarop ze moet worden aangebracht. In tijdelijk vochtige ruimtes moet een gesloten verffilm gebruikt worden, zodat schimmels zich niet kunnen nestelen op de verffilm. Deze gesloten verffilm zorgt er ook voor dat ze dampremmend werkt en dus zelf geen vocht opneemt. Een buitenmuur moet worden geschilderd met een verf die zo veel mogelijk dampopen is. Als er dan toch vocht in/tussen de muur zou terechtkomen, kan die nog altijd weer weg. Is dampopen geen oplossing, dan het best een verf die bestand is tegen hoge vochtpercentages. Voor buiten of in vochtige kelders zijn er solventgedragen verfsystemen op basis van witte cement op de markt. Op minerale ondergronden kan dan toch een hechting worden bekomen dankzij de aanwezigheid van die witte cement. Ook bij een vochtige ondergrond zorgt die oplossing voor een betere hechting.

Een nadeel is wel dat een verf op cementbasis veel ruiger is, dus het gebruik is echt beperkt tot buitentoepassingen en kelders. Een alternatief is een tweecompo­nentenepoxy die bestand is tegen 100% vochtbelasting en waardoor er een strakkere afwerking mogelijk is. Belangrijk bij beide systemen is natuurlijk dat de ondergrond draagvast is. Het ver­wijderen van oude, niet-hechtende verflagen is in deze gevallen altijd vast en zeker nood­zakelijk.

Aanbrengen van de verf

In tegenstelling tot de primer is het bij de verf voor vochtige muren niet noodzakelijk om mechanisch contact te hebben. De primer zorgt namelijk reeds voor een goede binding, dus de verf kan gewoon op het oppervlak worden verspoten.

ONDERHOUD

In principe moet een muur in een vochtige ruimte niet sneller worden herschilderd dan een gewone muur. Indien het onderhoud toch sneller moet gebeuren, zal dat altijd een onderliggende oorzaak hebben. Misschien was er toch een vochtprobleem dat niet werd opgemerkt (of gewoon niet werd hersteld) toen de eerste keer werd geschilderd. Vocht­werende verf zal er ook niet voor zorgen dat ventilatie in vochtige ruimtes (zoals de bad­kamer, keuken of waskamer) niet langer nodig is. Indien er te weinig wordt geventileerd, zullen de schimmelwerende additieven uitgewerkt raken en zal de verf haar unieke eigenschappen kwijt zijn. Indien de muren in een vochtige ruimte in een nieuw kleurtje moeten worden gestoken, is de voorbereiding exact hetzelfde als bij de eerste schilderbeurt.