Onderwijs bereidt te weinig voor op intrede arbeidsmarkt

Conclusies whitepaper Verbond van Belgische Ondernemingen

‘Zet een vervaldatum op een diploma!’ ‘Misschien moeten we de leerplicht opnieuw verlagen tot 16 jaar?’ Dit zijn enkele van de opmerkelijke voorstellen die een groep van academici en werkgevers doen tijdens een rondetafelgesprek om de mismatch tussen onderwijsaanbod en wat de arbeidsmarkt zoekt, aan te pakken.

Binnen zijn project ‘Young Talent in Action’, buigt het VBO zich in een whitepaper over het waarom van de groeiende kloof tussen onderwijs en arbeidsmarkt. 

Young Talent in Action

In 2015 lanceerde het Verbond van Belgische Ondernemingen ‘Young Talent in Action’, een forum dat jongeren en werkgevers samenbrengt om zo de kloof tussen onderwijs en bedrijfsleven te verkleinen. In het kader van dat initiatief publiceert het VBO een whitepaper die licht werpt op het ‘waarom’ van de groeiende kloof tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt, en concrete aanbevelingen doet om die kloof te overbruggen.

Mismatch van meningen

Sinds 2019 organiseert het VBO in het kader van ‘Young Talent in Action’ het onderzoek ‘Bridging the future’. Het bevraagt daarin 1.000 jongeren en 150 bedrijfsleiders over een rist arbeidsmarktgerelateerde topics, zoals loon- en arbeidsvoorwaarden, de link/overgang tussen onderwijs en arbeidsmarkt, diversiteit, mobiliteit ... Zo kan het vergelijken op welke vlakken de meningen van de jongeren en de bedrijfsleiders matchen en waar ze mismatchen.

44% van de jongeren is van mening is dat de school hen onvoldoende voorbereidt op de arbeidsmarkt. Bij werkgevers (82%) leeft die overtuiging nog sterker

Eén resultaat springt telkens weer in het oog en baart een grote groep jongeren én een nog grotere groep bedrijfsleiders grote zorgen: het onderwijs bereidt te weinig voor op een intrede op de arbeidsmarkt.

Zo blijkt uit de meest recente enquête dat 44% van de jongeren van mening is dat de school hen onvoldoende voorbereidt op de arbeidsmarkt. Bij werkgevers (82%) leeft die overtuiging nog sterker.

Rondetafels met jongeren en experts

Om het probleem en de mogelijke oplossingen verder uit te diepen, organiseerde het VBO rondetafels met jongeren en experts uit de bedrijfs- en academische wereld. Daaruit blijkt dat het onderwijs zich niet uitsluitend moet richten op het aanleren van specifieke vaardigheden, maar meer nog op de ontwikkeling van transversale skills, zoals onderzoeksvaardigheden en ondernemerszin.

Die vaardigheden zijn essentieel om jongeren voor te bereiden op een voortdurend veranderende arbeidsmarkt. Met dien verstande dat hét onderwijs en hét aanbod niet bestaat. Elk onderwijsmodel heeft immers een andere finaliteit, met een eigen cultuur en specifieke geplogenheden. Dat is volgens zowel academici als werkgevers een kracht, geen zwakte. De andere kant van de medaille is dat het versnipperde landschap van het hoger onderwijs de samenwerking met het bedrijfsleven bemoeilijkt.

Maatschappelijke evoluties, zoals de digitalisering en ‘technologisering’ voeden de nood aan nieuwe vaardigheden, met name STEM (Science, Technology, Engineering and Mathematics – (exacte) wetenschap, technologie, techniek en wiskunde). Vandaag is STEM nog altijd een studiekeuze. De uitdaging is om het transversaal in alle onderwijsrichtingen op alle niveaus te integreren.

Leren op de werkvloer, of ‘duaal leren’, moet dringend een volwaardige plaats krijgen in de studieloopbaan

Leren is een werkwoord

Leren op de werkvloer, of ‘duaal leren’, moet dringend een volwaardige plaats krijgen in de studieloopbaan. Daar is iedereen rond de tafel het over eens. Het systeem bevordert onmiskenbaar de wisselwerking met de bedrijfswereld. De verschillende mogelijkheden op het vlak van opleidingen, stages en lessen geven jongeren de gelegenheid om de arbeidsmarkt te leren kennen en beroepservaring op te doen. 

Ondanks zijn vele voordelen heeft duaal leren de perceptie tegen. Het concept werd initieel in het secundair onderwijs gelanceerd om jongeren met leerachterstand een kans te geven om ‘bij te benen’ via de praktijk. Maar wordt nu helaas nog te vaak beschouwd als een soort stage waar de studenten toepassen wat ze op school hebben geleerd of als een veredelde studentenjob waar jongeren een tijdelijke nood aan arbeidskrachten komen invullen.

Bij een correcte toepassing heeft het initiële model echter heel wat troeven. In die mate dat werkgevers en academici er voorstander van zijn om in elke opleiding (doorstroomgericht, arbeidsmarktgericht of dubbele finaliteit) een component werkplekleren in te bouwen.

Aanbevelingen

De white paper doet ook een aantal aanbevelingen voor zowel de bedrijfs- als de onderwijswereld om de mismatch weg te werken:

Voor de werkgevers

• Stel opleidingsinfrastructuur (materiaal, machines, technologie, kennis …) lokaal maar centraal ter beschikking van de scholen. Investeren in infrastructuur voor alle onderwijsinstellingen afzonderlijk is niet kostenefficiënt.
• Geef de stage een volwassen rol in de organisatie en maak ze een integraal deel van de businessactiviteiten. Op die manier wordt een stageproject afgestemd op ieders noden en levert het echte toegevoegde waarde voor zowel de onderneming als de stagiair.
• Communiceer in de vacatures duidelijk en transparant over het belang van levenslang leren en promoot het ‘levenslange’ opleidingsaanbod binnen de onderneming.

Voor de onderwijswereld

• Zet een vervaldatum op een diploma hoger onderwijs. De maatschappij en arbeidsmarkt veranderen zo snel dat de aangeleerde en toegepaste kennis en skills na vijf tot zes jaar zijn gedateerd. Vergelijk het met computersoft- en hardware. De software wordt continu up-to-date gehouden, terwijl de hardware na vier jaar aan vervanging toe is. 
• Vereenvoudig de procedure om de inhoud van opleidingen te actualiseren. Vandaag is die zo zwaar dat een (vernieuwd) aanbod te vaak door de werkelijkheid wordt ingehaald. 
• Actualiseer het bestaande financieringsmodel van het hoger onderwijs, zodat het als een hefboom kan worden gebruikt om de inhoud van opleidingen effectief te sturen. Daarnaast moet het niet langer leiden tot ongewenste neveneffecten, zoals dat tegenwoordig het geval is.
• Rationaliseer het aantal – niet de diversiteit in – opleidingen. Stop de interne concurrentie tussen scholen om elkaar zoveel mogelijk vliegen af te vangen door allemaal hetzelfde (uitgebreide) opleidingsprogramma aan te bieden.
• Voer een verplichte – maar niet-bindende – talententest in voor elke jongere die voor de studiekeuze staat (zowel naar het secundair als het hoger onderwijs).
• Laat de werkgevers een meer actieve en constructieve rol spelen bij het bepalen van respectievelijk de macrodoelmatigheid van een opleiding hoger onderwijs en de domeinspecifieke leerresultaten.
• Werk een geïntegreerd STEM-leerplan uit dat door alle secundaire scholen geïntegreerd kan worden.

Lees de volledige whitepaper.