BELGIE STAPT VOLLEDIG OVER OP HOOGCALORISCH GAS

HOE BEREID JE TOESTELLEN VOOR OP EEN VLOTTE OMSCHAKELING?

Reeds een halve eeuw kunnen we in België rekenen op aardgas uit Nederland. Ruim een derde van de gastoestellen is er vandaag op aangesloten. Maar die situatie loopt stilaan ten einde. In 2030 draaien onze noorderburen de gaskraan immers onherroepelijk dicht. Tegen dan moeten de pakweg 2,8 miljoen Belgische toestellen die op laagcalorisch gas aangesloten zijn, volledig overgeschakeld zijn op het hoogcalorische gas dat uit andere landen geïmporteerd wordt. Om die omschakeling in goede banen te leiden, dienen, naast de overheid en de netbeheerders, ook de installateurs hun verantwoordelijkheid op te nemen.

VAN ARM NAAR RIJK GAS

Waarom?

Vanwege de slinkende gasreserves en een groeiende problematiek van aardbevingen in de regio van Groningen besloot de Nederlandse overheid in 2012 om de uitvoer van aardgas aan banden te leggen. Er werd vastgelegd dat de export vanaf 2024 zou dalen, om zes jaar later volledig stopgezet te worden. Dat betekent dat onder andere Duitsland, Frankrijk en België binnen afzienbare tijd volledig afhankelijk zullen zijn van aardgas uit de Noordzee en landen zoals Noorwegen, Algerije, Qatar …

Het gas uit de Noordzee en andere bronnen heeft echter een andere samenstelling, en bijgevolg een andere calorische waarde, dan dat uit Nederland. Is het Nederlandse gas laagcalorisch - we spreken van L-gas of arm gas, dan ligt de energiewaarde van aardgas uit andere bronnen namelijk zo'n 15% hoger. Dit hoogcalorische gas - ook wel rijk gas of H-gas genoemd - zal met eenzelfde volume bijgevolg 15% meer warmte of vermogen genereren.

Wie?

De omschakeling treft niet alle gasaansluitingen. Er wordt gesteld dat ongeveer de helft van de Belgische gastoestellen vandaag op Nederlands gas is aangesloten. Dat is hoofdzakelijk het geval in Brussel en de provincies Antwerpen, Limburg, Vlaams-Brabant, Waals-Brabant, Henegouwen en Luik. Enkel daar zal de omschakeling dus moeten plaatsvinden. Andere provincies maken nu al volledig gebruik van H-gas.

Wanneer?

Om alles in goede banen te leiden, besloot de Belgische overheid om de omschakeling stelselmatig te laten gebeuren. De federatie van de netbeheerders Synergrid werkte daarvoor een indicatieve tijdslijn uit. Volgens die planning zullen er de komende tien jaar elke zomer een aantal regio's en gemeenten van L-gas naar H-gas overgeschakeld worden. De eerste van die omschakelingen hebben al plaatsgevonden. Zo schakelden de regio Zuid-Limburg en de Antwerpse wijk Kiel - die samen goed zijn voor zo'n 50.000 aansluitingen - in juni 2018 al volledig om op H-gas. Door de overstap in de zomermaanden door te voeren, worden praktische problemen zo veel mogelijk vermeden.

Hoe?

Zeer simplistisch gesteld, wordt bij de omschakeling de ene gaskraan dicht- en de andere gaskraan opengedraaid. Daarvoor dienen er echter eerst een aantal specifieke ingrepen gedaan te worden, en dat op verschillende niveaus:

• Netwerk: hoog- en laagcalorisch gas worden in gescheiden netwerken vervoerd. Opdat de bevoorrading op elk moment gegarandeerd kan worden, moet er ten tijde van de conversie in de betrokken regio's dan ook een volledig H-gasnet aanwezig zijn. Idealiter worden daarvoor zo veel mogelijk bestaande pijpleidingen gebruikt.
• Distributie: gezien de hogere energiewaarde wordt H-gas aan een lagere druk geleverd dan L-gas, met name aan 21 in plaats van 25 mbar. Veiligheidshalve wordt die leveringsdruk dan ook vóór de omschakeling door de distributienetbeheerder naar 21 mbar verlaagd. Afhankelijk van de specifieke situatie gebeurt dat ofwel in de betrokken straat- of wijkcabines, ofwel rechtstreeks aan de huisdrukregelaars. Krijgt de distributienetbeheerder in dat laatste geval geen toegang tot de huisdrukregelaar, dan wordt de gastoevoer aan het betreffende leveringspunt om veiligheidsredenen (tijdelijk) afgesloten.
• Toestellen: hoewel het overgrote deel van de toestellen in Belgische huishoudens al sinds 1978 voorzien is voor werking met zowel L- als H-gas, is dat niet noodzakelijk bij alle toestellen het geval. Sommige zijn daadwerkelijk niet geschikt voor werking met H-gas, terwijl andere een zekere bijstelling vergen. Aangezien er van de geïnstalleerde toestellen echter geen register bestaat, moet de geschiktheid van alle betrokken toestellen vóór de omschakeling gecontroleerd worden. Anders bestaat er na de omschakeling risico op overbelasting, slijtage, onverwachte pannes en, in het slechtste geval, verhoogde CO-concentraties.

CONTROLE VAN GASGESTOOKTE TOESTELLEN

Vallen het netwerk en de voedingsdruk onder de bevoegdheden van de distributienetbeheerders, dan is het nazicht van de toestellen in de eerste plaats een zaak van gebruiker en installateur. De controle vereist de tussenkomst van een bevoegde technicus - zij het een GI- of GII-erkende technicus, zij het een fabriekstechnicus - en de opdracht ertoe moet door de gebruiker gegeven worden.

Om een tijdige controle van de toestellen mogelijk te maken, worden zowel de gebruikers als de GI- en GII-erkende technici twee jaar op voorhand door respectievelijk de distributienetbeheerder en gas.be geïnformeerd. Op die manier kan de controle zodanig ingepland worden dat ze samenvalt met het wettelijk verplichte tweejaarlijkse onderhoud voor centrale stooktoestellen, wat voor beide partijen een voordeel oplevert. In de Vlaamse en Waalse gewesten bestaat er nog geen wettelijke verplichting op de controle; in Brussel werd ze ondertussen wel opgenomen in het recent gepubliceerde besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering (21/06/2018) betreffende “de controle en het onderhoud van verwarmings- en klimaatregelingssystemen en de erkenning van de personen die deze handelingen uitvoeren".

Welke toestellen?

De controle moet gebeuren op alle gasgestookte toestellen in de betrokken regio's: zowel verwarmingsketels en warmwatertoestellen als kachels, kookfornuizen … Er wordt geschat dat het in ons land om zo'n 2,8 miljoen toestellen gaat, verdeeld over circa 1,6 miljoen huishoudens en bedrijven. Ook toestellen voor procesmatig gebruik ontsnappen niet aan de inspectie, al is het aandeel van dit type toestellen eerder beperkt.

Sectorale gedragscode

Om technici bij de controle en eventuele ingrepen te ondersteunen, stelde gas.be, in samenwerking met fabrikanten, een sectorale gedragscode op. Deze gaat uit van het Europese toestelclassificatiesysteem en beschrijft per toestelcategorie de verschillende aandachtspunten en noodzakelijke ingrepen ten aanzien van de gasconversie.

Twee vragen staan in de sectorale gedragscode centraal: is het toestel compatibel met H-gas, en zo ja, dient het voor een optimaal en veilig functioneren met H-gas nog bijgesteld te worden?

Het volgen van de methodologie van de gedragscode is (nog) niet wettelijk verplicht, maar biedt de installateur bij geschillen wel de nodige juridische dekking.

IS HET TOESTEL COMPATIBEL?

Wat compatibiliteit betreft, heeft België een belangrijk streepje voor op de buurlanden die in de komende jaren moeten converteren. Hier wordt er in bepaalde provincies namelijk al veel langer gebruikgemaakt van H-gas, waardoor toestellen bestemd voor de Belgische markt al sinds 1978 verplicht compatibel moeten zijn met dit hoogcalorische gas.

In de praktijk zal zo'n 99,5% van de betrokken toestellen daardoor al probleemloos met H-gas kunnen werken. De overige 0,5% bestaat uit oudere toestellen of toestellen die in wezen niet voor de Belgische markt bestemd zijn.

Het is aan de bevoegde technicus om deze incompatibele toestellen tijdig te identificeren. Dat gebeurt in principe aan de hand van de dataplaat of, indien deze ontbreekt, via een technologische stappenanalyse.

Aanpak

Blijkt een toestel niet compatibel, dan wordt er aangeraden om zo snel mogelijk contact op te nemen met de technische dienst van de fabrikant. Enkel deze kan beoordelen of het toestel nog aan het H-gas aangepast kan worden en of de veilige werking in dat geval gegarandeerd kan worden. Dat is afhankelijk van onder andere de ouderdom en de staat van het toestel, de beschikbaarheid van wisselstukken … Oordeelt de fabrikant dat het toestel niet aangepast kan worden, of kan de oorspronkelijke fabrikant niet geïdentificeerd of getraceerd worden, dan moet het toestel per definitie vervangen worden. Aanpassingen die zonder tussenkomst van de fabrikant gebeuren, kunnen aanleiding geven tot aansprakelijkheidskwesties.

WEL OF NIET BIJREGELEN?

Dat het merendeel van de toestellen in België compatibel is met H-gas, betekent evenwel niet dat ze er ook allemaal op afgesteld zijn. Afhankelijk van onder andere de brandertechnologie zal er bij de conversie nog een en ander bijgeregeld moeten worden.

I2 of I2E+

Atmosferische branders van de categorie I2E+ of het vroegere I2 - inclusief kookfornuizen, grills, heldere ir-stralers … - zijn standaard compatibel met H-gas en vereisen, voor zover ze niet gewijzigd zijn, geen verdere afstelling. Omdat het gasdebiet hier volledig afhankelijk is van de voedingsdruk, zullen de toestellen zich namelijk automatisch aan de andere samenstelling van H-gas aanpassen.

I2R, I2E(R)B of I2E(R)

Doordat ventilatorbranders van de categorie I2E(R) of, in het geval van oudere toestellen, I2R of I2E(R)B, steeds uitgerust zijn met een ingebouwde drukregelaar en on-site specifiek op L-gas zijn afgeregeld, dienen zij voor de omschakeling naar H-gas altijd bijgesteld te worden. De verlaagde voedingsdruk van het H-gas heeft op deze toestellen immers geen effect: de interne drukregelaar zorgt dat het geleverde gasdebiet in alle omstandigheden, dus ongeacht de voedingsdruk, hetzelfde blijft, waardoor er bij voeding met H-gas en zonder bijstelling een overbelasting zou optreden, met risico op een luchttekort.

Alvorens het netwerk naar H-gas omgeschakeld wordt, dienen hier dan ook de interne drukregeling en de luchttoevoer aangepast te worden. Dat gebeurt in twee fases: een eerste tussentijdse bijstelling, bestaande uit een vermogensverlaging en een verhoging van de luchtovermaat, dient maximum twee maanden vóór de omschakeling te gebeuren; een tweede, finale, bijstelling moet binnen twee maanden na de omschakeling gedaan worden.

I2E(S)B of I2E(S)

Toestellen van de categorie I2E(S) of het vroegere I2E(S)B, met premixbrander, zijn in principe compatibel met én aangepast aan H-gas. Tenminste, dat is het geval wanneer zij nog steeds volgens de oorspronkelijke, en verzegelde, fabrieksinstellingen fungeren. In de praktijk komt het echter veelvuldig voor dat deze toestellen, wanneer ze in combinatie met L-gas gebruikt worden, tijdens hun levensduur bijgesteld worden. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer het toestel onvoldoende vermogen levert om in de SWW-voorziening te voldoen, wanneer er bij een periodiek onderhoud verhoogde CO-concentraties opgemeten worden of wanneer er ten gevolge van een te grote luchtovermaat andere problemen optreden. Om na te gaan of een I2E(S) in het verleden bijgesteld werd, dient de technicus de verbrandingswaarden - meer bepaald het O2- of CO2-percentage - met de fabrieksinstellingen te vergelijken. De sectorale gedragscode biedt hiervoor de nodige informatie en rekenbladen. Wijkt het percentage volgens die gedragscode te ver af, dan zal er vóór de omschakeling opnieuw een aanpassing doorgevoerd moeten worden. Afhankelijk van de mate waarin het toestel bijgesteld werd, kan dat in een of twee fases. Is er met de huidige instellingen ook bij H-gas geen risico op een luchttekort - en dus een verhoogde CO-concentratie, dan volstaat een finale bijstelling binnen de twaalf maanden na de omschakeling naar rijk gas.

Indien dat risico er wel is, dan dient het toestel eerst - maximaal 24 maanden voor de omschakeling - op een tijdelijke L/H-regeling ingesteld te worden. Deze kan met behulp van de rekenbladen in de sectorale gedragscode berekend worden en garandeert een veilige werking met zowel L- als H-gas. Binnen de twaalf maanden na de omschakeling moeten ook deze toestellen dan nog naar een finale H-regeling - doorgaans de fabrieksinstellingen - omgezet worden.

I2N

Indien een toestel is uitgerust met automatische brandersturing - toestellen van de categorie I2N - wordt de brandstof-luchtverhouding automatisch aan de omstandigheden aangepast. In dat geval is er bijgevolg geen verdere bijstelling nodig. 

NUTTIGE INFORMATIE 

In samenwerking met Synergrid en gas.be lanceerden de federale en gewestelijke overheden de campagne Gas Verandert. Deze is in hoofdzaak gericht op gebruikers en verschaft hun de nodige achtergrondinformatie met betrekking tot de omschakeling. Bedrijven en particulieren kunnen via de website gasverandert.be onder andere nagaan welke gemeenten wanneer omgeschakeld worden, en ontvangen twee jaar voor datum een uitnodiging voor het nazicht van hun toestellen. Ook installateurs kunnen uiteraard op deze website terecht, al zijn er voor hen nog heel wat meer informatiebronnen beschikbaar.

Website voor bevoegde technici

Via www.aardgas.be/gasconversie krijgen bevoegde installateurs toegang tot uitgebreide technische informatie en tal van nuttige tools, waaronder flowcharts, rekenbladen, voorbeelddocumenten, een overzicht van de gedragscode en technische voorschriften …

Applicatie

De smartphone- of tabletapp van gas.be gidst installateurs in real time door de procedure, omschreven in de sectorale gedragscode, en verzorgt meteen ook de nodige berekeningen.

Infosessies

Gas.be organiseert op regelmatige tijdstippen informatiesessies voor bevoegde technici. Onder andere de context van de conversie en de sectorale gedragscode komen hier aan bod.

Helpdesk

Bevoegde technici die toch nog met vragen zitten, kunnen zich richten tot de daartoe opgerichte helpdesk van gas.be.