Maak zelf een timmermanswerkbank met bankschroef
Een stevige werkbank kan iedereen wel gebruiken. En de basiswerkbank van iedere timmerman is al eeuwen dezelfde. Ze is gestoeld op een ontwerp van André Jacob Roubo uit de 18e eeuw. Een oud en veelgebruikt ontwerp, maar het concept is nog lang niet versleten. Een bankschroef zorgt ervoor dat je er alles in kan klemmen, en de gaten in het werkblad zorgen ervoor dat je bankhaken of bovenklemmen in je werkbank kan gebruiken.
DE WERKBANK MAKEN
HET ONDERSTEL
Het onderstel bestaat uit twee delen: de dwarsbalken en de rechtopstaande delen. Je zaagt eerst alle stukken op maat. Heb je, zoals hier, twee dezelfde lengtes nodig, dan kan je ze gewoon op elkaar leggen en overtekenen. Zo mis je zeker niet. De rechtopstaande delen maak je op je eigen maat. Meet de hoogte af van de grond tot je broeksriem. Trek van die maat de dikte van het werkblad af en de hoogte van je poten of wielen. Dan heb je de juiste maat beet.
RECHTOPSTAANDE DELEN
In de rechtopstaande delen maak je nog een paar uitsparingen om de dwarsbalken in te leggen. Teken de breedte en de dikte van de dwarsbalk uit en zaag het deel uit.
Bovenaan in je onderstel heb je één zo'n uitsparing nodig, onderaan heb je er twee nodig. Zaag de delen uit. Werk eventueel wat bij met een rasp of met een vijl.
Zorg ervoor dat de dwarsbalken perfect in de uitsparing passen en dat ze mooi gelijk komen te liggen met de rand van de rechtopstaande delen. Ook de uitsparingen kan je overzetten met een potlood.
ONDERSTEL IN ELKAAR
We schroeven het onderstel stevig in elkaar. Tussen de delen smeren we houtlijm. De combinatie van schroeven en houtlijm zorgt ervoor dat de verbinding niet meer loskomt.
We gebruiken voor deze werkbank extra stevige houtconstructieschroeven. Dat zijn wel zelfsnijdende schroeven, maar omdat we zo dicht tegen de rand van het hout werken, boren we toch nog voor. Zo gaat het hout zeker niet splijten.
STEVIG OP ZIJN POTEN
Heb je een vaste plaats in je atelier om je werkbank in te zetten? Dan zet je die het best op een paar stevige poten. Schroef ze gewoon onder aan het onderstel vast. Let erop dat je schroeven helemaal verzonken zijn. Dit kan je doen door schroeven te gebruiken die zichzelf verzinken, of je kan werken met de verzinkboor.
OF OP ROLLETJES
Je kan je werkbank ook mobiel maken. Daarvoor monteer je een paar stevige wielen onder het onderstel. Zorg ervoor dat je de wielen kan blokkeren. Je neemt het best wielen met een rem op de wielen en op de ronddraaiende as. Zo gaat de werkbank niet zwenken. Je hebt dan een stevige werkbank die je toch nog kan verplaatsen.
Onderstellen verbinden
De twee delen van het onderstel moet je met elkaar verbinden, dat spreekt voor zich. Onderaan doe je dat met een aantal stroken multiplex. Bovenaan bevestig je de grootste plaat. Daarop komt het werkblad te liggen.
Zorg ook hier dat de schroeven verzonken zijn, zodat ze niet in de weg zitten voor het blad dat er straks op komt te liggen.
De rugplaat
De rechthoekige constructie die we gemaakt hebben, is nog niet stevig genoeg. Ze wiebelt nog.
De oplossing is ofwel een schuine balk plaatsen (zodat er een stevige driehoek ontstaat in plaats van een rechthoek), ofwel een volledige rugplaat.
We kiezen voor de rugplaat en zagen die uit spaanderplaat van 18 mm dik, maar elk plaatmateriaal is hiervoor geschikt. We bevestigen die aan de rest van de constructie met houtlijm en nagels. Je kan ook met schroeven werken.
Onder het blad
We bevestigen ook nog een legplank aan de onderkant van de bovenste draagbalk. Zo heb je een extra opbergruimte. Als er iets in de weg ligt tijdens het werken, leg je dat snel daar weg. Of je kan de ruimte gebruiken om de spullen die bij je werkbank horen, in op te bergen, zoals de bankhaken, klemmen en stoppers.
DRIE lagen
Het werkblad bestaat uit twee lagen multiplex met daartussen een laag balken. Je begint het best met het bovenste paneel en de balken aan elkaar te bevestigen. Dit doe je met veel houtlijm en wat schroeven.
Teken eerst een rooster op het werkblad, schroef op de kruispunten. Dit zijn ook de plaatsen waar later de gaten voor de bankhaken zullen komen. Op die plaats kan je dan je schroeven indraaien. Als de lijm droog is, kan je dan de schroeven weer uitdraaien en op dezelfde plek de gaten voor de bankhaken boren.
Blokkeren
Als de drie lagen van je werkblad zijn samengelijmd, kan je het geheel op het onderstel leggen. Gebruik hier weer houtlijm om de constructie stevig te maken. Je kan alles klemmen, maar het is gemakkelijker om er een aantal zware voorwerpen op te zetten, zoals een betonblok. Zo test je meteen de stevigheid van de werkbank.
randen
De zijkanten van het werkblad voorzien we van een rand uit hardhout. Dit zorgt ervoor dat ze tegen enkele stevigere stoten kunnen. Met wat houtlijm kleef je hardhouten planken vast aan het werkblad. Met een nagel zonder kopje kan je de rand op haar plaats houden. Omdat die geen kop heeft, is die zo goed als onzichtbaar.
Legbak
We maken het bovenblad kleiner dan de plaat waar het op komt te liggen. Als je de randen dan bevestigd hebt, heb je nog een uitsparing waarin je je materiaal kan leggen. Het voordeel van zo'n legbak is dat je materiaal dan niet in de weg ligt op de werkbank en dat je ze dus kan gebruiken waar ze voor dient: om je werkstuk op te leggen en te bewerken.
gaten
We boren een aantal gaten in ons werkblad. Dit lijkt een geschift idee, maar het heeft wel degelijk een nut. Daarin kan je straks bankhaken of bovenklemmen plaatsen. Die gaan je flink wat helpen tijdens het klussen.
De gaten boor je met een boor. Hiervoor heb je een boor met een grote diameter nodig. Dat kan een speedboor of een potboor zijn, maar het gemakkelijkst werk je met een slangenboor. Maar voor het boren moet je eerst de schroeven verwijderen die het werkblad aan elkaar houden.
Standaard
De boormachine zet je het best in een boorstandaard. Zo boor je zeker recht naar beneden en zitten je bankhaken straks niet scheef. Zet je boor op je boorstandaard. Je hoeft de diepte niet precies in te stellen, je mag volledig door je werkblad boren. Zodra je er een aantal hebt, kan je de bovenklem al eens uittesten en gebruiken om de boorstandaard op zijn plaats te houden.
DE BANKSCHROEF BEVESTIGEN
Heb je thuis al een werkbank of heb je deze werkbank gemaakt? Dan kan je ze gemakkelijk uitbreiden met een bankschroef. Dit is een handige uitbreiding op je werkbank die je vaker gaat gebruiken dan je je nu kan voorstellen. De plaats van je bankschroef is belangrijk. Ben je rechtshandig, dan plaats je ze links. Ben je linkshandig, dan plaats je ze rechts.
rechtopstaande Klem
Het grootste deel bestaat uit de rechtopstaande klem. Daarvoor zaag je een stuk hout op maat. Wij geven dit een mooie vorm en zagen een aantal stukken uit dit rechte stuk hout. Rond het geheel wat af met een vijl of schuurpapier. Zo krijg je een mooie klem. Zet de klem en de langsgeleider aan elkaar met sterke schroeven en een beetje houtlijm.
Langsgeleider
Als extraatje kan je nog een bankschroef bevestigen aan je werkbank. Daartussen kan je dan een werkstuk klemmen. Als je dat wil, moet je, terwijl je het onderstel maakt, een opening laten voor de langsgeleider. In de langsgeleider zelf maak je om de 5 cm een boorgat. Zo kan je hem met een stukje rondhout op de juiste afstand vastzetten. Om de gaten te maken, gebruik je weer je boorstandaard. Zo boor je zeker recht.
Bankschroef
De eenvoudigste manier om de bankschroef aan je werkbank te verbinden, is door beide delen voorlopig samen te klemmen. Teken af waar de bankschroef moet komen, en boor met een gatenzaag de opening door beide delen. Het mooist is om eerst de helft door te boren en daarna aan de andere kant verder te boren. Zo vermijd je beschadigingen. Bevestig de bankschroef aan beide delen. Achteraan aan de poot van je werkbank en vooraan aan je klem.
Wringstok
Als laatste monteer je je wringstok. Die gaat ervoor zorgen dat je je bankschroef kan bedienen. Aan de tegenovergestelde poot kan je nog een aantal gaten boren om een bankhaak in te steken. Als je dan een lang werkstuk klemt, kan je het aan de andere kant ook ondersteunen.
