Hoe gezond zijn vleesvervangers nu echt?

Nipt beter dan traditioneel vlees volgens recent onderzoek

Vleesvervangers zijn de laatste jaren een echte hype. Ook wie er ons nieuwsarchief op naslaat, zal heel wat gerelateerde berichten terugvinden. De alternatieven voor het traditionele vlees staan echter steeds meer ter discussie. Zo zou kweekvlees de landbouw schaden, of zou de productie ervan veel meer energie vergen dan het produceren van 'gewoon' vlees. Nadat eerder al duidelijk werd dat de groei van vleesvervangers stagneerde, stelt men ook steeds meer vragen bij het vermeende gezonde karakter van dit voedsel. Hoe gezond zijn vleesvervangers nu echt?

ProVeg Nederland zocht het onlangs voor ons uit. De organisatie zet zich wereldwijd in voor verminderde consumptie van dieren, met als doel dit te halveren tegen 2040. Er wordt dus hard ingezet op plantaardige voeding en wil mensen van deze alternatieven van 'gewoon' vlees overtuigen. We moeten de resultaten van de studie dus misschien met een korreltje zout nemen, maar ProVeg heeft alvast de feedback van het Voedingscentrum en de Consumentenbond in Nederland ter harte genomen. Dit zou het volledig interne onderzoek toch minder subjectief moeten maken.

Methodologie

Even inzoomen op de methodologie van het onderzoek. In het rapport vergelijkt ProVeg de voedingswaarde van 130 plantaardige vleesvervangers - allen verkrijgbaar in de supermarkt - met de voedingswaarde van 41 dierlijke referentieproducten uit het Nederlandse Voedingsstoffenbestand. De vergelijking richt zich op calorieën, eiwit en aminozuren, vitamines en mineralen, verzadigd vet, zout, suiker en voedingsvezels. Ook worden de producten getoetst aan de criteria voor vleesvervangers van het Voedingscentrum.

Het onderzoek bestaat dus uit een vergelijking van opgegeven voedingswaren, en niet de algehele impact van de voedingswaren op zich op onze gezondheid. Het rapport heeft dus zeker zijn beperkingen, maar vormt een goede stap in het vaststellen van de voordelen van vleesvervangers; en hun tekortkomingen.

Alle vleesvervangers en dierlijke referentieproducten zijn getoetst aan de criteria voor vleesvervangers in de Richtlijnen Schijf van Vijf van het Voedingscentrum. Vleesvervangers die passen in een gezond voedingspatroon volgens de Schijf van Vijf, moeten voldoen aan elk van de volgende criteria:

• Eiwit - meer dan 20% van de energie
• IJzer - meer dan 0,8 milligram per 100 gram
• Vitamine B1 - meer dan 0,06 milligram per 100 gram, en/of vitamine B12 - 0,24 microgram per 100 gram
• Verzadigd vet - niet meer dan 2,5 gram per 100 gram
• Zout - niet meer dan 1,1 gram per 100 gram
• Geen toegevoegd suiker (effectief niet meer dan 3,5 gram suiker per 100 gram

Voor dit onderzoek heeft ProVeg aan deze richtlijn een puntensysteem gekoppeld. Voor elk criterium van de richtlijn waar de onderzochte producten aan voldoen, krijgen zij één punt. Als producten niet voldoen aan een criterium van de richtlijn, krijgen zij daarvoor nul punten. Als de criteria voor verzadigd vet, zout of suiker met meer dan twee keer overschreden worden, krijgen producten hiervoor een ‘strafpunt’ van min één.

Resultaten

Grote verschillen

Het onderzoek laat zien dat er grote verschillen zijn in gezondheid tussen verschillende soorten vleesvervangers, net zoals die er zijn tussen verschillende soorten vleesproducten. Dit betekent dat er eigenlijk op productniveau gekeken moet worden welke vleesvervangers het gezondst zijn. Veralgemenen is dus lastig en bovenal misleidend.

De meeste gezonde vleesvervangers zijn te vinden in de categorieën die onbewerkt dierlijk vlees vervangen, zoals plantaardige kipstukjes en rul gehakt. Bij categorieën waar het dierlijk vlees erg zout is en veel verzadigd vet bevat, zoals (rook)worst, burgers en spek, zijn ook de vleesvervangers meestal niet gezond volgens de Schijf van Vijf, al hebben ze vaak een betere samenstelling dan de dierlijke vleesproducten.

Van de onderzochte vleesvervangers voldeed 33% aan alle criteria van het Voedingscentrum voor vleesvervangers die te maken hebben met het risico op leefstijlziekten (zout, suiker en verzadigd vet), versus 17% van de dierlijke referentieproducten.

Zoutgehalte

Net als bij dierlijke vleesproducten is een te hoog zoutgehalte de voornaamste reden waardoor veel vleesvervangers niet aan alle criteria van de Schijf van Vijf voldoen. Vleesvervangers zijn gemiddeld minder zout dan bewerkt vlees, maar zouter dan onbewerkt vlees. Dit zoutgehalte is dan ook het meest frequente argument tegen vleesvervangers. Om de reputatie en voedingswaarde van vleesvervangers te waarborgen, lijkt het dus belangrijk om het zoutgehalte te drukken.

Voedingsstoffen

Soms wordt van vleesvervangers gezegd dat deze de nuttige voedingswaarde van dierlijk vlees niet voldoende zouden kunnen vervangen. Van de onderzochte vleesvervangers voldeed 85% aan het eiwitcriterium voor vleesvervangers van het Voedingscentrum, versus 88% van de dierlijke referentieproducten. Ook is 55% van de onderzochte vervangers verrijkt met ijzer en vitamine B12. De verrijkte producten bevatten meestal aanzienlijk meer toegevoegd ijzer en vitamine B12 dan het criterium van het Voedingscentrum, waardoor vleesvervangers gemiddeld voldoende van beide voedingsstoffen bevatten, ook als de niet-verrijkte vleesvervangers worden meegenomen in de berekening.

Minder vlees

Het aandeel dierlijke eiwitten in het voedingspatroon van de gemiddelde Nederlander is de laatste jaren gedaald van 61% naar 58%. De overheid heeft als doel gesteld dat in 2030 50% van de geconsumeerde eiwitten plantaardig moet zijn. Als de huidige trend zich doorzet, wordt dat percentage in 2030 niet gehaald. ProVeg wil deze prognose uiteraard veranderen en vleesvervangers maken een cruciaal deel uit van deze strategie.

Vleesvervangers worden steeds beter betaalbaar. Volgens eerder onderzoek van ProVeg zijn sommige varianten inmiddels zelfs goedkoper dan het goedkoopste dierlijke vlees. Voor onze gezondheid moeten we voorlopig nog niet overschakelen op plantaardige producten, maar een meer gebalanceerd dieet lijkt wel steeds goedkoper te worden. Gezien de vrij jonge geschiedenis van vleesvervangers, kan dit segment zeker nog een pak gezonder worden voor de mens. Regelmatig bijsturen en inlichten van fabrikanten is dan ook aangewezen.

Lees hier de volledige studie.