Trappist- en abdijbieren: trend naar 0% en licht alcoholische varianten
Bij abdijbieren denken we spontaan aan dubbel of tripel. Een tiental jaren geleden maakten de eerste refterbieren hun intrede, hoewel sommige al langer in beperkte mate aan de abdijpoort werden verkocht. Sinds enkele jaren is het assortiment uitgebreid met alcoholvrije varianten. Trappisten- en abdijbieren staan voortaan niet langer synoniem voor zwaar en sterk bier, maar ook voor lichte en smaakvolle bieren die worden afgetopt met een mooie, dichte, schuimkraag.
Ons drinkgedrag verandert
Het groeiende bewustzijn omtrent alcoholgebruik heeft geleid tot een gewijzigd consumptiegedrag. Onder impuls van de Bob-campagnes en een toenemend gezondheidsbesef is het drinken van een pintje niet langer vanzelfsprekend. Hoewel alcoholvrije bieren aanvankelijk flets en waterig waren, hebben zij de voorbije jaren een hele evolutie doorgemaakt. Gelijktijdig is er ook meer vraag gekomen naar licht alcoholische bieren. Vanuit ‘craft’-brouwerijen werd er ingezet op zogenaamde ‘session ales’ die vanuit de Verenigde Staten kwamen overgewaaid. Dat biertype is niet nieuw in België, want hier worden al decennialang refter- of monnikenbieren gebrouwen.
Tot ongeveer tien jaar geleden waren refter- of monnikenbieren een zeldzaamheid
Refterbieren winnen aan populariteit
Tot ongeveer tien jaar geleden waren refter- of monnikenbieren een zeldzaamheid. Het groeiende verlangen naar bieren met een volle smaak en een alcoholpercentage lager dan dat van pils, liet de trappisten niet onberoerd. Sommigen, zoals Orval en Westmalle, hadden een eigen refterbier dat beperkt werd aangeboden en kon rekenen op een trouw publiek dat er bewust voor koos.
In L’Ange Gardien, de taverne nabij de abdij van Orval, kon je proeven van een Orval Vert of Petit Orval die traditioneel als refterbier werd geschonken aan de monniken en aan personen die in het gastenhuis verbleven. Tot 2013 had de Orval Vert een alcoholgehalte van 3,5%, maar sindsdien is dat verhoogd naar 4,2%. In tegenstelling tot andere lichte abdijbieren, is de Orval Vert nog steeds uitsluitend te proeven in L’Ange Gardien.
Van de Westmalle Extra (4,8 %vol.) werden jarenlang slechts enkele brouwsels gemaakt voor eigen gebruik, verkoop in het tegenoverliggende Café Trappisten en aan de abdijpoort.
Chimay opent het segment met zijn Dorée
Wat niemand ooit voor mogelijk had gehouden, omdat het klonk als vloeken in de kerk, was dat trappistenbrouwerijen, die doorheen de jaren synoniem waren geworden voor dubbel, tripel en quadrupel met alcoholgehalten tussen 6% vol. en 11% vol. of meer, plots bieren met minder alcohol zouden gaan brouwen.
Verrassing alom dus, wanneer Chimay in 2013 als eerste trappistenabdij besloot om het monnikenbier Chimay Dorée (4,8% vol.), dat tot dan toe alleen te proeven was in de Auberge Potaupré tegenover de abdij, op ruimere schaal te gaan verdelen. Aanvankelijk gebeurde dat in geselecteerde horecazaken, maar ondertussen wordt de Chimay Dorée algemeen verdeeld. Met zijn frisse, kruidige en florale toetsen, een zacht mondgevoel en een evenwichtige bitterheid toonde Chimay aan een breed publiek dat een licht trappistenbier best aardig wat karakter kan hebben.
St. Bernardus Extra: het eerste lichtere abdijbier
De succesvolle introductie van de Chimay Dorée bleef niet onopgemerkt. Een jaar later, in 2014, positioneerde brouwerij St. Bernardus haar Extra 4 als een verfrissend en dorstlessend zomerbier, dat uiteindelijk een vaste waarde in het assortiment zou worden. De oorsprong ervan gaat terug tot de Enkel, die tijdens de licentieperiode van St.-Bernardus tussen 1946 en 1992, enige tijd uitsluitend voor de monniken van de Sint-Sixtusabdij in Westvleteren werd gebrouwen. De Extra 4 is geïnspireerd op het bier van weleer, maar is geenszins het oude recept, want oorspronkelijk was het een donker bier.
Eigen merkglas voor Westmalle Extra
Door de commercialisering van Chimay Dorée en St. Bernardus Extra 4 werd de vraag naar Westmalle Extra (4,8% vol.) steeds luider. Ruim drie jaar geleden besloten de monniken om hun Westmalle Extra op ruimere schaal te gaan verdelen, aanvankelijk enkel in de horeca om het horecabezoek na de COVID-19-pandemie te stimuleren. Met zijn fruitige tonen en rijke aroma’s staat de Extra voor een smaakbeleving die kenmerkend is voor Westmalle. Tot voor kort werd Westmalle Extra geserveerd in het kelkglas dat ook voor Dubbel en Tripel wordt gebruikt. Sinds enkele maanden heeft dit goed gehopte, dorstlessende refterbier als enige een eigen conisch facetglas, gebaseerd op de Westmalle-glazen uit de jaren '20 en '30 van de vorige eeuw.
Averbode viert tien jaar met Extra
De norbertijnerabdij van Averbode en brouwerij Huyghe vierden begin 2024 het tienjarig bestaan van het gelijknamige abdijbier met de lancering van een lichtere Averbode Extra (4,8% vol.). Naar aroma en smaak harmonieert de Averbode Extra perfect met de klassieke Averbode van 7,5% vol. Dankzij het gebruik van dezelfde gistcultuur die toetsen van kruiden en groene appel opwekt, en van de Challenger-hop die voor een fijn, floraal aroma zorgt, mede door dry-hopping, is Averbode Extra met zijn 4,8% vol een bier dat volledig in lijn ligt met het sterkere bier.
In 2018 was AB Inbev een pionier met het eerste alcoholvrije abdijbier
Alcoholvrije abdijbieren
In 2018 was AB Inbev een pionier met het eerste alcoholvrije abdijbier. Leffe Blond 0.0 is een licht bitter en fruitig bier met de typische Leffe-tonen van vanille en kruidnagel. Twee jaar later, in 2020, wordt Leffe Bruin 0.0 met een licht geroosterde toets en een vleugje karamel toegevoegd aan het aanbod.
De concurrentie blijft niet achterwege. Heineken stelt in 2019 zijn Affligem Blond 0.0 voor met een zachte fruitigheid en een bittere afdronk.
Carlsberg, de merkeigenaar van Grimbergen, lanceerde zijn Grimbergen Blonde 0.0 in 2020 op de Franse markt, die inmiddels ook in België wordt verkocht. Inspelend op de in Frankrijk uiterst succesvolle fruitige, zoete Rouge-bieren kwam daar in 2023 een Grimbergen Rouge Intense 0.0 bij.
Eind vorig jaar voegde Ter Dolen, die zich eveneens positioneert als abdijbierbrouwerij, ‘Op de Dool’ toe aan haar aanbod, een serie van alcoholvrije bieren (0,3% vol.) die gebrouwen worden met een specifieke gist die minder alcohol produceert. Er werden twee nieuwkomers geïntroduceerd: ‘Op de Dool’-IPA, verfijnd met dry-hopping en hints van citrus en pompelmoes, en ‘Op de Dool’-Kriek, een smaakvol en zoet kriekbier. Beide ‘Op de Dool’-bieren trekken de aandacht met hun moderne, hippe en kleurrijke etiketten die bedoeld zijn om een jonger publiek aan te spreken.
Eerste alcoholvrije trappist ter wereld
Nadat zij in 2010 al een hoppig biologisch bier, Puur (4,5% vol.), hadden voorgesteld, brachten de Nederlandse trappisten van Brouwerij De Koningshoeven, samen met Royal Swinkels (Bavaria), in 2021 het allereerste alcoholvrije trappistenbier ter wereld op de markt. La Trappe Nillis (0,0% vol.) is een donker, moutig en licht karamelzoetig bier met een aantrekkelijke gebroken witte schuimkraag en een aangenaam bittere toets. Het succes van La Trappe Nillis spoorde hen ertoe aan dit jaar La Trappe Epos (0,0% vol.) in de markt te zetten als de verfrissende lichtblonde tegenhanger die weldra ook op de Belgische markt wordt aangeboden.
Nederlands jongste trappistenbrouwerij, De Kievit uit Zundert, laat zich ook niet onbetuigd. Naar aanleiding van het tienjarig bestaan van de brouwerij werd in 2023 het lichtblonde Zundert 4 Refterbier (4% vol.) voorgesteld. De typische kruidigheid die Zundert-trappist kenmerkt, vind je hierin ook terug. Bovendien werd voor dit bier ook rogge gebruikt als brouwgraan. Zundert 4 Refterbier wordt speciaal gebrouwen voor gebruik in de abdij en het gastenhuis en wordt in beperkte oplage verkocht in de abdijwinkel.
