EU is onomkeerbaar groene weg ingeslagen

Carlo Bollen (Conkuur, BOSTA): "Er komt een vloedgolf aan Europese richtlijnen op ons af. Bereid je nu voor!"

Het Kantoor van de Toekomst is tevens een bijzonder groen kantoor. Zeker in Europa. We worden vandaag overstelpt met nieuws over duurzaamheid, circulaire economie, milieuclaims, milieurapportage en greenwashing. Wat gebeurt er? Wat staat ons te wachten? We vroegen het aan Carlo Bollen, milieuexpert binnen kantoorvakassociatie BOSTA en milieu- en duurzaamheidsadviseur bij Conkuur.

Derde partijcertificaten

Hallo Carlo, hoe is Responsible Office ontstaan?

"Ik schat dat het rond 2012-2013 was dat ik via mijn functie bij Esselte werd uitgenodigd bij de Vlaamse overheid voor overleg over hoe wij hen als fabrikant konden helpen om duurzamer in te kopen. Vlaanderen ging voor 100% duurzaam aankopen tegen 2020. Duurzaamheid stond toen al hoog op de agenda bij Esselte."

"Uiteraard is de inhoud van het concept de jaren nadien sterk geëvolueerd. Ik was toen ook net lid van BOSTA. Ik stelde voor om er binnen de associatie een project van te maken. We hebben toen een milieucommissie opgericht."

"We hebben meteen ook beslist om ons te verlaten op gerenommeerde derde partijcertificaten, zoals Blauwe Engel, FSC, PEFC en nog andere. We wilden die gebruiken om de consumenten te informeren over welke producten duurzaam zijn. Dat is de start van Responsible Office 1.0 geweest, in samenwerking met en op vraag van de Vlaamse en federale overheid. RO richt zich vandaag tot overheden en bedrijven."

Van in het begin werd dus beslist om te vertrouwen op derde partijcertificaten?

"Ja, er was geen andere mogelijkheid. Stel dat je eigen certificaten opstelde, zoals binnen de branche op Europees niveau zeker geprobeerd is, ben je dan nog betrouwbaar? De EU Green Claims Directive wordt in 2027 actief. Daarin wordt gesteld dat 53% van de huidige duurzaamheidsclaims onbetrouwbaar zijn, of op z'n minst onduidelijk. Dat is meer dan de helft!"

"Die wet tegen greenwashing zal dus de valse milieuclaims eruit halen, om de consument te beschermen. Het is dus heel goed dat wij ons verlaten op die gerenommeerde derde partijcertificaten, voor 100% ondersteund door de overheid. Die mogen in de EU door overheidsaankopers gebruikt worden om hun aankopen te verduurzamen."

Nieuwe boekhouding

Waarom zijn duurzaamheid en circulaire economie vandaag plots zo brandend actueel? Waarom dringt het nu meer tot ons door dan pakweg 10 jaar geleden?

"De komende 3 à 4 jaar komen er ongeveer twaalf Europese richtlijnen op ons af. Die zullen in elk EU-land nationale wet worden. Ze zullen elk op zich verplichtingen opleggen, bepaalde zaken uitsluiten of het bedrijven moeilijker maken om niet duurzaam te zijn. De vrijblijvendheid zal dan verleden tijd zijn. Wat er nu op ons afkomt, is een nieuwe boekhouding die als een laag boven de traditionele manier van werken wordt gelegd. En niemand zal nog op de oude manier kunnen ondernemen, toch niet binnen de EU."

"Ik vergelijk het altijd met de komst van de euro. Wie op 31 december 1999 niet klaar was om de volgende dag met de euro te beginnen werken, zat op 1 januari 2000 zonder inkomsten. Want je bedrijf was niks meer waard."

War on raw materials

Wordt Europa op dat vlak niet een klein beetje een eiland in de wereld? In de VS komt Trump aan de macht, en die heeft het zo niet hoog op met alles wat naar ecologie en duurzaamheid ruikt. En in Aziatische en Afrikaanse landen hebben ze andere zorgen.

"Europa is op dat vlak zo goed als alleen in de wereld. Maar dat heeft een heel belangrijke reden die we meestal niet kennen. En dat is de ‘war on raw materials’. Wij in Europa hebben op ons eigen grondgebied zo goed als geen toegang tot schaarse grondstoffen. Circulariteit is niets meer en niets minder dan het zo lang mogelijk in bedrijf houden van grondstoffen en deze niet na het einde van de levenscyclus van een product uit onze handen geven."

"Dat is cruciaal voor onze toekomstige concurrentiekracht ten opzichte van de andere continenten. Duurzaamheid is een doel, maar niet de hoofdreden voor die Europese omslag. Concurrentie is de hoofdreden, en dat is goed voor alle ondernemers in Europa."

Begin er nu aan

Stel, je hoort het nu in Keulen donderen. Wat moet je doen?

"Dat hangt er vanaf of je een groot of een klein bedrijf bent. Grote bedrijven zijn al lang op de trein gesprongen. ESG en CSRD (zie kaderstuk) zijn voor hen in veel gevallen al van toepassing, en zij zien dit ook als een kans om nog beter te communiceren met hun stakeholders. Kmo’s daarentegen, toch voor meer dan 90% de bedrijfsvorm in België, hebben nog veel werk."

"Je zal moeten beginnen met basiskennis van de nieuwe wetgeving. RO-leden krijgen alles thuis opgestuurd, dus dat is zeker geen slecht idee. Vervolgens maak je een ‘quick scan’ van je activiteit en maak je een lijstje van de belangrijkste risico’s. Verdeel de taken, want dit kan je niet alleen. Zorg dat je dit kan betalen. Leg het vergrootglas op je margebeleid en zorg voor meer inkomsten. Maak korte-, middellange- en langetermijnplannen. Maar het allerbelangrijkste, begin eraan, want het is onomkeerbaar."

"De betrouwbare labels van onze branche vind je hier. Heb je als invoerder, fabrikant of groothandel een product met een betrouwbaar derde partijcertificaat, laat het ons weten via info@responsible-office.be en ons team onderzoekt het."

Zijn de spelers binnen de kantoorvakbranche mee met deze omwenteling?

"De AP (Artesis Plantijn) Hogeschool Antwerpen deed in 2023 een onderzoek over de duurzaamheidstransitie bij de Vlaamse kmo. Daaruit bleek dat 20% nooit initiatief neemt, 55% af en toe losstaande initiatieven en 25% bij het nemen van bedrijfsbeslissingen altijd kijkt naar de waarde die ze voor mens, maatschappij en planeet kunnen creëren."

"Wat de rapportage betreft wil 13% starten met rapporteren over duurzaamheid, 30% zal dat doen als het verplicht wordt (wat nu dus nog niet het geval is) en 57% plant niet om te rapporteren. De Antwerpse Hogeschool onderzocht ook waarom kmo's deze beslissingen nemen." (Raadpleeg hier de studie)

Elke speler in de keten heeft een rol te vervullen: de fabrikant, de verdeler en de eindklant. Welke rol is dit specifiek voor deze drie spelers?

"Fabrikanten moeten de moed hebben om te veranderen en te investeren in de toekomst door middel van circulariteit, zelfs als dit tijdelijk minder groei betekent. Verdelers moeten hun klanten het verhaal achter duurzame producten vertellen via hun medewerkers, website, offertes en externe communicatiekanalen. Dat vormt hun toegevoegde waarde, niet het streven de goedkoopste te zijn. Consumenten moeten op een andere manier gaan denken: niet kopen als een kortzichtige boekhouder, maar als een verstandige huisvader."

Responsible Office

Welke rol speelt Responsible Office (RO) in dit communicatieverhaal?

"RO is de brug tussen fabrikant en consument. RO ontzorgt distributeurs, aangezien consumenten alle certificaten van onze website kunnen downloaden. Op die site staan enkel producten die minstens één betrouwbaar derde partijcertificaat kunnen voorleggen. Dit is de reden waarom bijvoorbeeld de Vlaamse en Belgische overheid RO vaak gebruikt om hun aankopen te verduurzamen."

“Op dit moment staan er echter te weinig producten op de site. Dus, dit is een dringende oproep aan fabrikanten om meer gecertificeerde producten op de RO-website te plaatsen. De consument vraagt ernaar. Zeker nu BOSTA de financiële drempel helemaal heeft weggenomen." (Lees meer hierover.)

Wil je meer weten?
- EU Green Claims Directive
- EU Ecolabel
- Vlaanderen Circulair
- EU strijd tegen Greenwashing

ESG (Environmental, Social en Governance)
De ESG-rapportage verplicht bedrijven om elk jaar te rapporteren over hun duurzaamheidsambities. Het is een concept waarmee je de duurzaamheids- en maatschappelijke impact van bedrijven en organisaties kunt beoordelen. De principes gaan onder andere over over het respect voor internationale mensenrechten, de vrijheid van vereniging, de strijd tegen gedwongen arbeid en kinderarbeid, de strijd tegen corruptie en het nemen van milieu-initiatieven en ontwikkelen van milieuvriendelijke technologie.
CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive)
Deze EU-richtlijn verplicht grote ondernemingen om in hun bestuursverslag te rapporteren over hun impact op mens en milieu en over duurzaamheidsaspecten die een significante impact op de waarde van de onderneming kunnen hebben. Verder moeten zij rapporteren over governance, waaronder verantwoord ondernemingsbestuur en verantwoordelijkheid in de keten. Deze grote bedrijven doen inkopen bij kmo's. Die kmo's zullen dus, als ze de bestellingen van de grote bedrijven willen behouden, ook moeten rapporteren zelfs al is dat voor die kmo's nog geen wettelijke verplichting.