Deze woonwijk wordt omgetoverd tot energielaboratorium
Energetische renovatie in 20 dagen
In de woonwijk Nieuw Texas in Genk worden 27 huurwoningen omgetoverd tot een ‘living lab’, een levend labo voor nieuwe, energiezuinige technieken. Woonmaatschappij ‘Wonen in Limburg’ laat ze in samenwerking met EnergyVille/VITO en Stad Genk energetisch renoveren terwijl de bewoners in hun woning blijven wonen.
Europees project
De renovaties in Nieuw Texas kaderen in het Europees project ‘oPEN Lab’ dat op zijn beurt een onderdeel vormt van het ‘Open Thor Living Lab’, een initiatief van EnergyVille, Stad Genk en Thor NV.
oPEN Lab is een gerenommeerd Europees Green Deal-project van 20 miljoen euro, waarbinnen ook in Tartu (Estland) en Pamplona (Spanje) soortgelijke projecten worden gerealiseerd. In Tartu zullen grote appartementsblokken (5 en 9 bouwlagen) uit het Sovjet-tijdperk worden aangepakt, in Pamplona gaat het om een kleiner appartementsgebouw (3 bouwlagen) en een industrieel pand dat wordt omgebouwd voor gemengd gebruik (woonzorgcentrum, fitness, kantoren …).
Door deelname aan dit project wil 'Wonen in Limburg' samen met de betrokken partners een antwoord vinden op de klimaatdoelstellingen van 2050.
De woonwijk in Waterschei wordt in de komende maanden omgebouwd tot een testsite van verschillende technieken, zowel op individueel als collectief niveau. Op die manier ontplooit Nieuw Texas zich tot een laboratorium waarin ook industriële partners actief betrokken zijn.
De 27 deelnemende woningen van WiL worden door de uitgevoerde renovaties energiepositieve woningen die meer energie opwekken dan ze verbruiken. Pv-installaties worden bijvoorbeeld bewust overgedimensioneerd, zodat die energie gedeeld kan worden.
Verschillende technieken
In totaal worden in het hele project 35 woningen (27 huurwoningen van WiL in Nieuw Texas en 8 private woningen in de tuinwijk van Waterschei) 16 verschillende, innovatieve technieken toegepast. In iedere woning worden andere technieken en andere combinaties van die technieken ingezet. Zo kan er gedegen onderzoek gedaan worden naar energiezuinigheid, betaalbaarheid voor zowel de woonmaatschappij als de huurders en de gebruiksvriendelijkheid voor de bewoners.
Ook het collectief benutten van energie wordt onderzocht. Zo zullen energieoverschotten met elkaar gedeeld worden in een (nog op te zetten) energiegemeenschap. In het zogeheten energieknooppunt in de wijk komt ook nog een grote collectieve batterij. De aansturing neemt EnergyVille/VITO voor zijn rekening en zal op termijn geautomatiseerd kunnen worden.
Prefab
"We voorzien de 27 woningen eerst van een volledig nieuwe buitenschil", zegt Pieter Bosmans, Researcher Sustainable Energy bij EnergyVille/VITO. "Prefabpanelen, die geïsoleerd uit de fabriek rollen, kunnen in principe in één dag geïnstalleerd worden – terwijl de bewoners in hun woning blijven."
"Daarnaast geven we ook de technische installatie een upgrade. Het bestaande eenpijpssysteem wordt sowieso uit de woning gehaald, daarna hebben we gekozen uit drie verschillende afgiftesystemen. Sommige woningen behouden de bestaande radiatoren, andere krijgen ventiloconvectoren. Woningen die nog diepgaander gerenoveerd worden krijgen dan weer vloerverwarming. In de badkamers wordt gewerkt met stralingswarmte."
"Alle technieken worden in een kant-en-klare 'energiebox' voor de woning geplaatst"
"We hanteren een vergelijkbare 'keuzematrix' voor de andere technieken. Er zijn bijvoorbeeld lucht-waterwarmtepompen en water-waterwarmtepompen. Er wordt ook prefab gewerkt voor de technische ruimte: in een grote box die voor de woning wordt geplaatst bevinden zich een warmtepomp, ventilatie-unit, thermisch buffervat − in sommige gevallen bovendien bijkomend gekoppeld aan een zonneboiler − en zelfs een batterij en de zekeringkast. Zo wordt er ruimte bespaard in de woning, en kan ook het onderhoud eenvoudiger verlopen omdat de woningmaatschappij daarvoor geen afspraak hoeft te maken met de bewoners."
"Die hele unit is plug-and-play. Er is natuurlijk ook wat werk in de woningen zelf om alle leidingen en kanalen te plaatsen, maar eens dat gebeurd is, is het gewoon een kwestie van aansluiten en instellen. Bovendien is de unit redelijk groot gedimensioneerd, zodat we later heel eenvoudig toestellen kunnen vervangen om bepaalde tests te doen."
"De 'energieboxen' kunnen gelinkt worden aan één woning, maar evengoed ook aan meerdere. Op die manier kunnen we kijken wat het beste werkt: per woning met een individuele warmteopwekker werken, of eerder met een collectieve warmtepomp en microwarmtenet meerdere woningen van warmte voorzien."
"Het linken aan meerdere grondgebonden woningen maakt het onderzoek ook relevant voor de uitrolbaarheid: wat zijn de mogelijkheden voor ESCO-modellen wanneer investeringen worden verdeeld over meerdere woningen (in tegenstelling tot bijvoorbeeld een opstelling in een appartementsgebouw)?"
200 à 300 sensoren
Met zo’n 200 à 300 sensoren kan EnergyVille/VITO alles nauwgezet in de gaten houden, zowel wat betreft de werking van de technieken als de gebruikspatronen. Op die manier kunnen analyses gedaan worden over welke opstellingen het meest comfortabel, rendabel en duurzaam zijn."
"Is het beter om een bepaald afgiftesysteem te behouden, of is het toch beter om voor vloerverwarming te kiezen? Wat als we werken met dynamische prijzen, welke toestellen moeten we dan wel en niet laten werken en hoe kunnen we de zelfconsumptie zo groot mogelijk maken? Plaatsen we beter meer pv-panelen, of verhogen we de thermische buffercapaciteit?"
"We kunnen aan de hand van onze metingen ook aanbevelingen doen aan de bewoners. Als we zien dat ramen vaak open en dicht gaan en dat daardoor het verbruik een stuk hoger ligt, dan kunnen we bijvoorbeeld met die mensen in gesprek gaan om de werking van het ventilatiesysteem nog eens te duiden."
"Het is immers heel belangrijk om de bewoners goed te sensibiliseren. Zo hopen we uiteindelijk tot een soort draaiboek te komen met instructies voor de bewoners over hoe ze bijvoorbeeld lagetemperatuurverwarming correct moeten gebruiken."
Energietransitie op mensenmaat
De investering in de energietransitie van een bestaande wijk met bewoners is voor onderzoeksorganisatie EnergyVille/VITO een logische volgende stap in het onderzoek naar de energietransitie in de bebouwde omgeving.
"We kunnen woningen niet langer als individuele gebouwen bekijken, en de energietransitie vergt dan ook een meer geïntegreerde en collectieve aanpak van buurten"
"We kunnen woningen niet langer als individuele gebouwen bekijken, en de energietransitie vergt dan ook een meer geïntegreerde en collectieve aanpak van buurten waarbij de interactie met het energiesysteem veel meer tweerichtingsverkeer zal worden", zegt Inge Neven, CEO van VITO.
De woningen in Nieuw Texas zijn dus uiterst geschikt voor dit experiment omdat het allemaal dezelfde woningen betreft. De woningen worden allemaal op dezelfde manier gerenoveerd met een nieuwe prefab gebouwschil, waardoor de verschillende technieken in exact dezelfde omstandigheden getest kunnen worden op hun prestaties. Bovendien is er een stuk minder hinder voor bewoners, die tijdens de werken in hun woning kunnen blijven wonen.
Betrokken bewoners
"In iedere fase van de voorbereidingen en de effectieve uitvoering van de werken worden bewoners betrokken", zegt Raf Drieskens, voorzitter Wonen in Limburg.
"In de eerste fase maakten de verschillende technische partners en de huurders kennis met elkaar. Niet alleen de gebruikte technologieën maken dit project innovatief, maar ook de participatieve werkwijze is erg vooruitstrevend."
"Zo zal er in iedere woning een thermostaat geplaatst worden die aan de hand van kleuren aantoont wanneer de zon het meest opbrengt en energie het goedkoopst is. Dat idee is ontstaan door de samenwerking van huurders en technische partners."
De effectieve werken zijn gestart in februari, maar de intensieve voorbereidingen van het project lopen al sinds eind 2021. Doel is dat alle 27 woningen volledig gerenoveerd en uitgerust zullen zijn met nieuwe technieken na de zomervakantie van 2024. Per woning wordt er een renovatieperiode van ongeveer 20 werkdagen voorzien.
