CORRECT BEITSEN VERGT NODIGE KENNIS

EINDRESULTAAT HANGT AF VAN HEEL WAT FACTOREN

Een van de meest populaire maatregelen om hout te beschermen, is om het te beitsen, vanwege de verschillende voordelen op het vlak van zowel esthetiek als duurzaamheid. Het aanbrengen is evenwel een ander verhaal. Iedere ondergrond heeft immers zijn specifieke kenmerken en zal anders op de beits reageren. Het is dus zaak om goed uw pappenheimers te kennen vooraleer u met een beits aan de slag gaat.

BESCHERMEN EN VERFRAAIEN

Beits is een semitransparant houtveredelingsproduct voor de bescherming en verfraaiing van allerhande houtwerk. Het geeft met andere woorden een kleur aan het hout, maar daarbij blijft de houttekening wel intact. Je kunt anders gezegd de behandelde ondergrond nog door de beits zien. In de beitsproducten vinden we vaak een gelijkaardige samenstelling als die van de dekkende lakken, met dat verschil dat er voor andere pigmenten wordt gekozen, aangezien een klassieke beits zich steevast focust op houtkleuren en uiteraard ook op een (semi)transparante afwerking.

VOOR ELK WAT WILS

Beitsen kunnen van elkaar onderscheiden worden op het vlak van hun samenstelling - watergedragen of solventgedragen - of door hun dekkingsgraad - transparant, semitransparant tot zelfs een dekkende beits.

Dekkingsgraden

Oorspronkelijk was beits vooral transparant: je kon nadien nog steeds de houttekening zien. Vandaag bestaan er echter ook dekkende beitsen. Die bevinden zich vaak al eens op het terrein van de dekkende lakken, met dat verschil dat een beits nog steeds een hogere elasticiteit bezit en dat je bij een beits een lagere vastestofgehalte of een lagere droge-laagdikte nastreeft. Ze worden vaak ingezet op beperkt en niet-maatvast houtwerk, daar ze vaak niet zo blokvast zijn als een lakverf.

Op maat van de toepassing

Beits kent een erg brede toepassing. In theorie kun je de meeste types toepassen op zowat elke houten ondergrond - zowel binnen als buiten. Dat betekent niet dat er geen beperkingen zijn: binnen zal men al snel de voorkeur geven aan een watergedragen beits of zelfs een (watergedragen) vernis. Beitsen bevatten bovendien nog steeds enkele biociden die voor binnengebruik het best vermeden worden. Beits wordt daarnaast ook al helemaal niet gebruikt bij ondergronden waar een hoge krasvastheid of slijtvastheid vereist is, noch op ondergronden waar een ongevoeligheid voor water wordt gevraagd.

DE ROL VAN DE ONDERGROND

De keuze van een beits hangt in grote mate af van de ondergrond. Sommige houtsoorten zullen een watergedragen beits vereisen, terwijl andere houtsoorten enkel met een solventgedragen beits zullen mogen worden behandeld. Elke houtsoort is immers anders en heeft een andere samenstelling. Zo bevat eik bijvoorbeeld wateroplosbare bestanddelen als tannines. Eik ga je dan ook behandelen met solventgedragen beits. Houtsoorten als padoek of iroko bevatten dan weer antioxidantia, die het drogingsproces zwaar kunnen verstoren of vertragen, indien er gewerkt wordt met een solventgedragen beits met alkyd als bindmiddel. Zulke houtsoorten zullen dan weer behandeld worden met een watergedragen beits of ter voorbereiding grondig ontvet of behandeld worden met de juiste solventen of producten.

De rand is de ideale barometer voor de gezondheid van een gebeitst oppervlak

GOED BEGONNEN, HALF GEWONNEN

Om een ondergrond te beitsen, is een grondige voorbereiding geen overbodige luxe. Zo moet de ondergrond ofwel onbehandeld zijn, ofwel behandeld met een beitslaag in goede staat. Daarnaast moet het oppervlak uiteraard ook vrij van vet en/of andere vervuilingen zijn, mag het oppervlak niet verweerd of vergrijsd zijn en moet de ondergrond voldoende droog zijn.

Voorbereidende werken

Sowieso wordt de ondergrond grondig ontvet en ontstoft. Als de ondergrond nog een beitslaag in goede staat bevat, dan moet die gematteerd worden. Belangrijk daarbij is dat een bestaande beits in goede staat letterlijk nooit volledig doorgeschuurd mag worden. Gaat het om een beitslaag in slechte staat, dan moet die volledig verwijderd worden en moet het oppervlak benaderd worden alsof het onbehandeld zou zijn. En indien er vergrijsde of verweerde delen zijn, dan moeten die opgeschuurd worden tot op het gezonde (blote) hout, aangezien vergrijsd hout in feite dood hout is, dat op termijn sowieso zal loskomen van het onderliggende, gezonde hout.

Aandachtspunten

Tijdens het voorbereiden is het ook zaak om je ervan te vergewissen om welk hout het gaat, aangezien elke houtsoort wel anders is en anders reageert op de beits. Daarnaast test je de hechting van een bestaande beitslaag met een hechtingstest, om met zekerheid te weten dat die hechting wel degelijk nog in orde is.

Niet zomaar schuren

Eerst is er het grof schuren met P80 tot P120, gevolgd door het tussenschuren (P150 of P180) om alles daarna fijn te schuren met P220 tot P240. Fase 2 en 3 zijn nodig omdat er zo geen al te diepe krassen achter zouden blijven; die kun je nadien niet meer vullen met een beits door zijn beperkte laagdikte; bovendien blijven die krassen zichtbaar door een transparante beitslaag. Hoe er geschuurd wordt, hangt af van de toestand van de ondergrond. Grof schuurwerk kan machinaal gebeuren, maar het daaropvolgende schuurwerk gebeurt bij voorkeur manueel, omdat je eventuele gebreken in de ondergrond op die manier beter aanvoelt.

Het machinaal schuren gebeurt met machines die bewegen in de richting van de nerf. Voor wie toch met roterende schuurmachines werkt, is het tussen- en fijnschuren des te belangrijker om zo krassen te vermijden. Sla de stap van het tussenschuren zeker niet over wanneer je met beits of lak werkt. Bij een nog intacte ondergrond kun je het grof schuren wel achterwege laten en je beperken tot het tussen- en fijn naschuren. Hou er ook rekening mee dat de randen of hoeken bij het schuren afgerond worden. Dit zorgt voor een betere bescherming, aangezien de beits hier dan over de rand meevloeit, in plaats van gewoon wegvloeit.

APPLICATIE

Meerdere lagen

Een goed beitssysteem bestaat meestal uit drie lagen, zeker bij buitentoepassingen, waar de vereisten hoger liggen. Daarvan moeten er op z'n minst twee lagen aangekleurd zijn, om zo voldoende uv-bescherming te bieden. De derde laag kan dan kleurloos aangebracht worden. Die kleurloze variant kwam er om de transparantie nog wat te behouden; een gekleurde beits geeft ook altijd een zekere dekking en zou de ondergrond quasi volledig kunnen bedekken, wat bij een beits uiteraard niet de bedoeling is. Werk je met watergedragen beitsen, dan bedraagt de overschilderbaarheid zo'n 4 uur, bij solventgedragen beitsen is dat 16 à 24 uur.

Het juiste gereedschap

Net als bij de lakken gebruik je borstels naargelang van het type product - water- of solventgedragen. In het geval van een watergedragen beits opteer je voor borstels met synthetische haren, omdat die minder streepvorming nalaten. Wie werkt met conventionele spuitapparatuur, gebruikt een opening van 1,6 à 1,8 mm met 3 bar. Met semitransparante beitsen is het wel geen sinecure om een homogeen spuitbeeld te krijgen, vanwege de beperkte laagdikte. Zodra je ergens sneller of trager beweegt, heeft dat een weerslag op de laagdikte en dus op de transparantie.

Opletten geblazen

Het aanhouden van een correcte laagdikte is ook om andere redenen belangrijk. Bij een te dikke laag zal een solventgedragen beits mogelijks niet drogen in de diepte, waardoor solvent opgeslagen kan worden in de film van de beits. Wanneer de zon daarop schijnt, kan dit uiteindelijk leiden tot blaasvorming of een licht verschrompelde afwerking.

De omstandigheden

Bij het beitsen moet je uiteraard de omgevingsfactoren in acht nemen. Zo moet je er goed op letten dat je op warme dagen pas beitst na de zon. In zowel het voorjaar als het najaar moet je dan weer rekening houden met condens 's ochtends of 's avonds, omdat dat kan leiden tot waasvorming op de beits.

ONDERHOUD

Het onderhoud van een gebeitst oppervlak hangt af van de oriëntatie van de ondergrond. Zo zal een zuidgericht oppervlak sneller verweren door de invloed van uv-licht en dus sneller onderhoud vergen. Een westwaarts gerichte ondergrond is dan weer meer onderhevig aan regen. Een eerste punt bij onderhoud is de visuele controle, waar alles begint bij de randen. 

Als je ziet dat de beits op de randen nagenoeg weg is, dan is een onderhoud noodzakelijk: na de randen zal de beschadiging zich voortzetten op de vlakke horizontale delen. Een goede barometer voor de gezondheid van de beits vind je dus op de randen. Concreet moet je een beperkt filmvormende transparante beits of een beits voor niet-maatvaste constructies om de twee à drie jaar bijwerken. 
Transparante filmvormende beitsen voor maatvaste constructies kunnen vijf tot zes jaar overbruggen, met een beperkt tussentijds onderhoud - het bijwerken van de randen en/of de horizontale vlakken. Hoe sneller men ingrijpt, hoe minder intensief dat onderhoud zal zijn. Als je tijdig ingrijpt, dan volstaat het vaak om de ondergrond te ontvetten, te matteren, te ontstoffen en te voorzien van een transparante beitslaag.

RUIMTE TOT VERBETERING

Fabrikanten zijn constant op zoek naar verbeteringen van hun product, vaak in samenspraak met professionals die er dagelijks mee werken.
Een vaak gevraagde optie is bijvoorbeeld een lagere glansgraad voor beitsen, met dezelfde buitenbestendigheid als de huidige beitsen.
Daarnaast is er heel wat vraag naar beitsen (maar ook naar vernissen) die het natuurlijke aspect van het hout zo goed mogelijk respecteren en die met andere woorden het oppervlak minder 'benatten' of verdonkeren.
Een combinatie van beide zou ertoe moeten leiden dat je gebeitst hout verkrijgt dat nagenoeg niet te onderscheiden valt van onbehandeld hout in goede staat - met andere woorden het natuurlijke aspect van onbehandeld hout.