HOE HOU JE EEN GASKETEL IN TOPVORM?

Onderhoud is een van de eerste zaken waarop bespaard wordt, en dat is bij verwarmingsketels niet anders. Zelden wordt meer gedaan dan het minimum wettelijk vereiste. Nochtans kan een regelmatige onderhoudsbeurt tal van kosten in de toekomst voorkomen. Onverwachte pannes, verlaagde rendementen en een verkorte levensduur kosten de klant per slot van rekening ook een aardige duit. Om een gasketel zo lang mogelijk in topconditie houden, dan is een jaarlijks onderhoud geen overbodige luxe. 

ONDERHOUD IS CRUCIALE PIJLER

Verbrandingstoestellen zoals gas- en stookolieketels zijn erg vatbaar en gevoelig voor vervuiling. Roetafzettingen, stofdeeltjes die via de aangevoerde lucht in de ketel terechtkomen, vervuild cv-water … allemaal kan het leiden tot storingen, slijtage, verlaagde rendementen en het vroegtijdig uitvallen van het toestel. Bovendien kunnen bepaalde omstandigheden en verontreinigingen, in het bijzonder bij oudere toestellen, aanleiding geven tot een onvolledige verbranding, wat dan weer de nodige (gezondheids)risico's met zich meebrengt. 

CONTROLE OMGEVINGSCONDITIES

Alvorens de controle en het onderhoud van de ketel zelf van start kunnen gaan, moet nagegaan worden of de omstandigheden waaronder het toestel functioneert, wel conform de voorschriften zijn. Is dat niet het geval, dan kan het onderhoud in regel zeker niet plaatsvinden.

Stooklokaal

Het stooklokaal - waar de ketel opgesteld is - dient voldoende verlucht te zijn. Zo niet, dan bestaat de kans dat er een onvolledige verbranding plaatsvindt, met als gevolg een verhoogd risico op CO-vergiftiging. De risico's zijn het grootst bij oudere, atmosferische toestellen die hun zuurstof rechtstreeks aan de stookplaats onttrekken - in het bijzonder wanneer die toestellen in een keuken of badkamer zijn opgesteld - maar de voorschriften dienen ook bij andere stooktoestellen gerespecteerd te worden.

Controleer daarom:

• of er in het stooklokaal een verluchtingsopening voorzien is;
• of deze opening rechtstreeks in verbinding staat met de buitenlucht;
• of de verluchtingsopening voldoende groot is;
• of ze onafsluitbaar is (een geopend raam is bijvoorbeeld niet conform); en
• of ze niet geblokkeerd wordt door dozen of andere obstakels.

Rookgasafvoer

Niet alleen de aanvoer van lucht, maar ook de afvoer moet vóór het ketelonderhoud gecontroleerd worden.

Aandachtspunten daarbij zijn:

• zijn de lengte en diameter van de afvoerkanalen conform de voorschriften?
• zijn ze uit het juiste materiaal vervaardigd?
• bevindt de uitmonding van het rookgasafvoerkanaal zich ver genoeg van de luchttoevoer?
• lekt er, bij de verschillende gascondensatieketels, geen condenswater uit de rookgasafvoerkanalen? Indien dit wel het geval is, hebben alle kanalen een helling van minimaal 3%?

Bijkomend wordt aangeraden om de kanalen vóór het ketelonderhoud door een schoorsteenveger te laten reinigen. Aangezien recente gascondensatieketels doorgaans weinig tot geen last hebben van roetafzettingen, geldt hierop evenwel geen verplichting. Problemen met de luchtaanvoer en rookgasafvoer behoren tot de meest voorkomende inbreuken waarmee onderhoudstechnici geconfronteerd worden. De onderhoudstechnicus moet dan ook toezien op de goede werking van de luchtaanvoer en rookgasafvoer. Als hij inbreuken vaststelt moet hij dit minstens melden en bij acuut gevaar zelfs de bevoegde instanties betrekken.

In de meeste gevallen gaat het om ontwerp- of gebruiksfouten, die bijgevolg door de uitvoerende installateur, het studiebureau of de gebruiker opgelost moeten worden. Toch is het aan de technicus om dergelijke problemen op te merken en aan te stippen, en, bij ernstige inbreuken, om het onderhoud te weigeren totdat de overtredingen daadwerkelijk verholpen zijn. In het geval van lekkend condenswater kan de onderhoudstechnicus bijvoorbeeld wel de dichtingen of zelfs buizen vervangen, maar zolang er horizontale kanalen met een helling van minder dan 3% aanwezig blijven, zal het probleem zich blijven voordoen. Het is dan aan de onderhoudstechnicus om de inbreuk te noteren en de plaatser te contacteren (indien hij dat zelf niet is), en het is aan de plaatser om de oorzaak weg te nemen.

De onderhoudstechnicus moet toezien op de goede werking van de luchtaanvoer en rookgasafvoer

METING VERBRANDINGSWAARDEN

Een centraal onderdeel van elk onderhoud is het meten van de verbrandings- en andere waarden. Het gaat onder meer om de O2-, CO2- en CO-concentraties, maar evenzeer om de gasdruk, de rookgastemperatuur … De controle van de verbrandingswaarden dient zowel voor als na het eigenlijke ketelonderhoud te gebeuren en de gemeten waarden moeten steeds op het verbrandingsattest genoteerd worden. Het belangrijkste aandachtspunt bij het meten van de verbrandingswaarden is de locatie van de meting. Bij recente toestellen is dat doorgaans geen probleem: zij zijn standaard voorzien van een meetopening op de juiste plaats. Bij oudere, atmosferische toestellen moet de meetopening (bij het eerste onderhoud) echter door de installateur zelf aangebracht worden. Waar dat precies moet gebeuren, is afhankelijk van het type toestel en het traject van de schoorsteen. 

CONTROLE GASLEIDING

Blijkt uit de voorgaande metingen dat de toekomende gasdruk op vol vermogen meer dan 1 mbar gezakt is t.o.v. de druk op het leidingnet, dan is, naast het onderhoud van de ketel, ook een bijkomende controle van de gasleiding nodig. Het gaat om:

• een visuele controle van de filter in de gasleiding;
• bij verstopping, een reiniging van de filter;
• indien er geen verontreiniging van de filter is, een controle van de installatie en een dimensionering (door de uitvoerende installateur).

REINIGING EN ONDERHOUD GASKETEL

Verbrandingskamer

Bij de reiniging van de ketel zelf wordt in eerste instantie de verbrandingskamer geopend, gereinigd en gecontroleerd. De belangrijkste handelingen hierbij zijn:

• het reinigen van de vuurhaard volgens de aanbevelingen van de fabrikant. Gebruik hiervoor in ieder geval een zachte borstel. Staalborstels zijn uit den boze en ook naspoelen met water is in de meeste gevallen uitgesloten. Voor bepaalde keteltypes bestaat er wel een speciaal reinigingsmes;
• de visuele controle en, indien nodig, reiniging van de brander. Bij atmosferische toestellen, die binnenlucht aantrekken, kan dit eventueel met water en zeepsop; bij condensatieketels, die in principe properdere buitenlucht aantrekken, is een lichte reiniging met perslucht meestal voldoende. Is de brander echter vervormd, doorgebrand, of is er andere zichtbare schade, dan dient die vervangen te worden;
• de visuele controle en, indien nodig, reiniging van de ventilator. Opnieuw is het reinigingsregime afhankelijk van het type toestel. Perslucht en zachte borstels zijn de meest gebruikelijke instrumenten;
• het preventief vervangen van de dichtingen en de ionisatiepen. De nodige vervangonderdelen zijn doorgaans inbegrepen in de onderhoudskit van de fabrikant.

Luchtkamer

Omdat insecten en stofdeeltjes gemakkelijk met de aangevoerde lucht meegezogen kunnen worden, dient ook de luchtkamer gecontroleerd en gereinigd te worden. Een eenvoudige stofzuigbeurt volstaat hiervoor.

Hydraulica

Ten slotte vraagt een gasketel ook op hydraulisch vlak het nodige onderhoud.

Dat omvat onder andere:

• voor het sanitair warm water in doorstromers: indien er onvoldoende debiet is, de visuele controle en reiniging van de filter aan de koudwateringang. Indien nodig, dient ook de sanitaire warmtewisselaar ontkalkt te worden;
• voor condenserende gasketels: de visuele controle en, indien nodig, reiniging (spoeling) van de sifon van het condenswater. Bij recente toestellen wordt de sifon veelal doorzichtig uitgevoerd, zodat vervuilingen eenvoudig geconstateerd kunnen worden;
• voor het cv-circuit: de visuele controle en, indien nodig, reiniging van de filter(s);
• voor het cv-circuit: indien gewenst of zichtbaar vervuild, een analyse van het cv-water. Met behulp van eenvoudige teststrips kan de pH of de geleidbaarheid (en niet de hardheid, omdat die slechts 1/3 van de mineralen bevat) gemeten worden. Bij een vermoeden van ergere problemen biedt alleen een labo-onderzoek soelaas.

Hoewel de analyse van het cv-water vandaag nog geen verplicht onderdeel van het onderhoud is, wordt die wel aangeraden. Vervuild cv-water kan immers leiden tot een verminderde warmteoverdracht, extra slijtage en verstoppingen in of beschadigingen van het ketellichaam. 

AFREGELING

Na het onderhoud wordt er opnieuw een controlemeting uitgevoerd en moeten bijvoorbeeld ook de ionisatiestromen gecontroleerd worden. Voldoen de verbrandingswaarden na afloop van het onderhoud nog steeds niet een de voorschriften, dan dient de onderhoudstechnicus hiervan nota te nemen, de non-conformiteiten op het verbrandingsattest te vermelden en het toestel af te keuren. Regeltechnisch mag de onderhoudstechnicus namelijk niet tussenkomen. Daarvoor dient hij contact op te nemen met de fabriekstechnicus. Die zal, in samenspraak, bepalen of het mogelijk is om het toestel aan de voorschriften aan te passen, dan wel of er een nieuwe ketel geplaatst moet worden. 

Om de optimale werking van een gasketel te waarborgen, is een regelmatiger en grondiger onderhoud dan het wettelijk verplichte geen overbodige luxe

HET ONDERHOUD IN EEN NOTENDOP

Frequentie

Volgens de wettelijke verplichtingen moet elke gasketel regelmatig gecontroleerd, gereinigd en gekeurd worden. De frequentie is afhankelijk van het gewest:

• Vlaanderen: om de twee jaar controle en onderhoud
• Wallonië: voor ketels onder 100 kW is controle om de drie jaar verplicht, voor ketels boven 100 kW is controle om de twee jaar verplicht
• Brussels Hoofdstedelijk Gewest: om de twee jaar controle en onderhoud

De wettelijk verplichte onderhoudsbeurt is een belangrijke stap richting een veilig en efficiënt ketelpark en zal al tal van problemen en mogelijks gevaarlijke situaties voorkomen. Om de optimale werking van een gasketel te waarborgen, is een regelmatiger en grondiger onderhoud dan het wettelijk verplichte geen overbodige luxe. Zeker bij gascondensatieketels wordt door fabrikanten een jaarlijks onderhoud aangeraden. Minstens even belangrijk is natuurlijk dat elke onderhoudsbeurt ook grondig en correct gebeurt. 

Procedure

• 1 controle (en reiniging) luchttoevoer en rookgasafvoer;
• 2 eerste meting verbrandingswaarden;
• 3 controle, reiniging gasketel;
• 4 tweede meting verbrandingswaarden.

De eerste stap wordt nog te vaak overgeslagen. Toch is het belangrijk om zeer veel aandacht te besteden aan de luchttoevoer en rookgasafvoer. Zijn ze van het juiste materiaal vervaardigd en zijn ze opgesteld in de juiste afvoercategorie ( B23 / B33 / C13 / C33 / C43 / C53 / C83 / C93)? Hierbij moeten we ook vermelden dat afvoercategorie C63, hoewel verboden in België, toch nog heel veel voorkomt. 

Documenten

Bij elk (wettelijk verplicht) onderhoud dient er een reinigings- en verbrandingsattest afgeleverd te worden. Hierop worden de uitgevoerde handelingen aangeduid, de meetwaarden genoteerd en de eventuele non-conformiteiten aangegeven. 

^{Met dank aan: ATAG, Buderus, Euro-Index en Remeha}