Leidt 'bouwshift' tot minder werk?
We wonen te groot en te verspreid en dat heeft een grote impact op de ecologische systemen in ons land. En daar wil de politiek iets aan doen. In het ‘Beleidsplan Ruimte Vlaanderen’ staat dat niemand vanaf 2040 nog binnen de open ruimte nieuwbouw mag realiseren, in de volksmond beter bekend als de betonstop. Maar wat zijn de gevolgen voor ons beroep?
baksteen op de maag
De Belg heeft ‘een baksteen in de maag’, zo luidt het bekende gezegde. Een mooie woning met een tuin die naam waard en een garage is voor velen nog altijd het summum. Maar dat botst op meerdere vlakken met de ecologische realiteit van vandaag. De beschikbare bouwgronden nemen stelselmatig af en de bevolking blijft toenemen waardoor we steeds verder van stads- of dorpskern en het werk gingen wonen. Dat vraagt niet alleen om meer wegen, ook de bijhorende nutsvoorzieningen moeten worden aangelegd. Dat is niet alleen duur, het heeft ook enorme gevolgen voor de samenleving. Zo wordt wonen voor de maatschappij duurder en leidt de grote bebouwde oppervlakte tot milieuproblemen, zoals de problemen met insijpelen van hemelwater.
"Een mooie woning met een tuin en garage dat botst op meerdere vlakken met de ecologische realiteit van vandaag"
Compacter wonen
Compacter wonen en stads- en dorpskernen verdichten is het antwoord van de regeringen, met de betonstop - die we dus bouwshift moeten noemen - als middel. De subtiele naamswijziging van betonstop naar bouwshift kwam er niet toevallig. Compacter wonen en verdichten, betekent niet dat er een compleet moratorium komt op bouwen, verre van zelfs. Maar daarover later meer.
Gronden die vandaag als bouwgrond ingetekend staan, krijgen een andere bestemming waardoor er niet langer kan op worden gebouwd. Er mag in principe nog maximaal 20.000 hectare bij worden bebouwd. Maar volgens de huidige gewestplannen heeft 90.000 hectare in Vlaanderen een ‘harde’ bestemming, waarvan de helft woongebied. Ongeveer 70.000 hectare kan dus nooit meer worden bebouwd en krijgt een andere bestemming. Voor de eigenaars van die gronden - veelal gaat het om ouders die een lapje grond voor de kinderen kochten - is dat geen goed nieuws uiteraard. De overheid zal de grondeigenaars die slachtoffer zijn van deze regeling daarom vergoeden via de zogenaamde planschaderegeling.
De soep wordt niet zo warm gegeten …
Er zijn evenwel enkele grote ‘maars’ in dit verhaal: de scope ligt vooreerst op 2040. We weten allemaal dat dit in politieke termen nog een eeuwigheid is, waarin enorm veel kan gebeuren. Bovendien blijkt het plaatselijke niveau vaak een belemmering om de betonstop in de praktijk te brengen. Denk bijvoorbeeld aan de reglementering in vele gemeenten die meer dan 3 bouwlagen verbiedt, net om het dorps karakter te behouden.
Verdichten zonder in de hoogte te mogen bouwen, lijkt niet evident te zijn. Ook het afhandelen van de zogenaamde planschade is nog verre van opgelost. Getroffen eigenaars van bouwgronden kregen oorspronkelijk een vergoeding die 80% bedraagt van de geïndexeerde aankoopprijs, maar door een nieuw decreet zou dat aan de huidige marktwaarde moeten gebeuren. Dat zou tot een enorme maatschappelijke meerkost leiden, dus het laatste woord is hier nog niet over gezegd.
En er is meer: Naast de bestemmingswijziging is er ook een voorstel van decreet voor de regeling van 12.000 hectare woonuitbreidingsgebieden. Op locaties waar vandaag de infrastructuur of bereikbaarheid ontbreekt, kan het provinciebestuur toch overgaan tot het toelaten van projecten. Volgens het voorstel tot decreet kunnen gemeenten tot 2040 die gebieden nog laten ontwikkelen tot bouwgrond, weliswaar na goedkeuring door de gemeenteraad en mits een milieueffectenrapport. De tweede optie voor deze gebieden is om er natuurgebied van maken, maar dan moeten ze schadevergoeding betalen aan de eigenaars. Er is nog een derde optie: helemaal niets doen. Dat laatste is voor de gemiddelde gemeente wellicht een interessante piste, gezien de obstakels om nieuwe gronden nog te ontwikkelen en de kostprijs van de schadevergoedingen. Niets doen, betekent geen kost voor de gemeentes, wel voor de overheid die vanaf 2040 de planschade moet betalen.
Er zit ook een ideologisch addertje onder het gras: rijkere gemeentes zullen misschien wél de kost willen betalen om deze gronden om te vormen tot natuurgebied, armere gemeentes hebben dan weer baat om zoveel mogelijk grond toch te laten verkavelen. Het is duidelijk dat de ruimtelijke ordening in Vlaanderen de volgende decennia door dit soort obstakels voor een grote uitdaging staat en dat versnippering van de politieke niveaus het er niet makkelijker op maakt.
Wat betekent dat voor ons?
Minder nieuwbouwwoningen, betekent dat ook minder werk voor de elektricien? Als we simpel redeneren, zou het antwoord ‘ja’ kunnen luiden. Sowieso komen wij in de residentiële markt veel minder aan bod in de renovatiemarkt, die vooral een doe-het-zelfmarkt is. Nieuwbouw, dat is van oudsher onze corebusiness. Maar wat als die nieuwbouw slabakt?
Dat de pure nieuwbouw zal verminderen, klopt wellicht. Dat betekent evenwel niet dat alle bouwactiviteit zal verdwijnen, wel integendeel. Bestaande gebouwen zullen veel intensiever vernieuwd worden. Voor oudere huizen die niet langer beantwoorden aan de hedendaagse energienormen, zal afbreken en compleet opnieuw bouwen voordeliger worden dan renoveren. Door de focus op verdichting zullen er ook meer appartementen gebouwd worden. Onheilsprofeten die beweren dat de bouwprojecten drastisch zullen afnemen, neemt u dus best met een grote korrel zout. De soep wordt zoals zo vaak in ons land nooit zo heet gegeten, als ze wordt opgediend.
"Dat de pure nieuwbouw zal verminderen, klopt wellicht. Dat betekent evenwel niet dat alle bouwactiviteit zal verdwijnen"
Wat er wel gebeurt - en dat proces is al volop aan de gang - is dat technologische evoluties er net voor zorgen dat we terug ingang krijgen in oudere woningen, wat vroeger ondenkbaar was. Pakweg 20 jaar geleden werden we gevraagd om de elektriciteit te plaatsen in nieuwbouwwoningen, maar daarna was de kous af. Er was nadien geen enkele reden om nog terug te keren, tenzij misschien voor een ingrijpende verbouwing. Vandaag is dat niet langer het geval. Zonnepanelen zijn een eerste voorbeeld, die lieten ons toe om ook de bestaande woningen te benaderen. Hetzelfde geldt voor domotica-installaties. Ook elektrische laadpalen passen naadloos in dat rijtje.
Het zal vooral kwestie zijn om snel in te spelen op de komende evoluties -zoals netwerktechnologie- om de boot niet te missen, want vergis u niet: elektriciens zullen ook met een bouwshift altijd voldoende werk blijven hebben, maar het zal zaak zijn om tijdig de nieuwe technieken onder de knie te krijgen en vooral om mee te blijven in de technologische ontwikkelingen.
