Wat zijn pen-gatverbindingen?

Onder de traditionele houtverbindingen zijn pen-gatverbindingen nog steeds van de betrouwbaarste. Deze soort verbinding komt in verschillende vormen voor, voornamelijk om stevige hoeken te bekomen.

Wat is een pen-gatverbinding?

Een pen-gatverbinding is een houtverbinding tussen twee houten delen, waarbij het een houten deel over een uitsteeksel beschikt (de pen), en het andere houten deel over een uitgefreesde overeenkomstige uitsparing (het gat). De twee schuiven in elkaar. Deze verbindingen worden vaak verstevigd met houtlijm.

Pen-gatverbindingen worden vaak toegepast in de meubelmakerij en houtconstructies, zoals houten meubels, het verbinden van houten kozijnen en deurframes of de bouw van van houten huizen of schuren.

 

Open of gesloten

Een pen-gatverbinding kan zowel open/doorgaand als gesloten/blind uitgevoerd, respectievelijk met een zichtbare of een onzichtbare pen. Bij een blinde uitvoering beslaat de uitsparing niet de volledige diepte van het tweede constructiedeel. 

Open, doorgaande pen-gatverbinding

Een pen-gatverbinding kan volledig open en doorgaand zijn. De pen is hierbij een zeer lange tand, die je kan zien zitten van opzij en onderaan. De uitsparing is doorgaand, en wordt dus gemaakt aan het uiteinde op de hoek en over de volledige diepte van het tweede deel. De uitsparing kan ook niet-doorgaand zijn, dan zie je de pen enkel van opzij en niet onderaan.

Volledig blinde pen-gatverbinding (met eindvermindering)

Bij een klassieke pen-gatverbinding op een hoek tussen twee constructiedelen kan je wel de pen zien zitten van opzij. Bij een niet-doorgaand gat met eindvermindering wordt de pen volledig onzichtbaar omdat je aan de pen, op de kant van de hoek, een deel wegwerkt over de volledige lengte.

De niet-doorgaande uitsparing maak je niet op het uiteinde aan de hoek, maar iets meer naar binnen op het constructiedeel. Zo wordt de verbinding volledig onzichtbaar. Uiteraard kan je in principe de opening ook doorgaand maken, maar dan kan je onderaan wel de pen zien zitten.

 

Varianten op de pen-gatverbinding

Pen-gatverbinding met spatpen

Deze houtverbinding komt op de hoek van een werkstuk, waarbij de pen op de kant het dichtst bij de hoek een verdikking krijgt ter versteviging. Die noemen we de spatpen. De spatpen is zichtbaar van opzij. De pen in zijn volledigheid kan doorgaand of niet-doorgaand zijn, maar is niet te zien van opzij.

Pen-gatverbindingen combineren op een hoek

Op een hoek waar twee regels en één staander samenkomen, kan je ook pen-gatverbindingen combineren. Een dergelijke hoekverbinding combineert een doorgaande pen met een pen die tegen die eerste aansluit. Tussen beide hoort een spatie van 2 mm. 

Zo'n hoekverbinding kan je ook in verstek aansluitend maken. De techniek is hetzelfde, alleen kort je de tanden in verstek af waardoor ze mooi op elkaar aansluiten.

T-verbinding

Een pen-gatverbinding hoeft niet op een hoek uit te komen, maar kan ook in het verlengde van de regel zitten. Dan bekom je een T-verbinding. Deze kan eveneens doorgaand of niet-doorgaand zijn.

Zwaluwstaartverbinding

Een zwaluwstaartverbinding bestaat uit wigvormige inkepingen (de staarten) in het ene houten deel die passen in overeenkomstige uitsteeksels (de pennen) in het andere deel. De taps toelopende vorm zorgt voor een sterke, zelfklemmende verbinding, vaak gebruikt bij hoeken van houten kisten of lades. Het grote voordeel hier is dat de verbinding niet uit mekaar kan schuiven.