Hoe omgaan met injectietarieven en netcongestie

‘Hoe benutten we zonnestroom op een slimme manier?’. Die vraag stond centraal tijdens de studiedag van PV-Vlaanderen op 21 mei 2025 in Brussel. Een extra prangende vraag nu negatieve prijzen voor zonne-energie steeds vaker de voorpagina’s halen.

Panel op studiedag — V.l.n.r. Margot De Pauw (Thomas More), Laurenz Peleman (AYA), Jonas Verstraeten (Companion Energy), Jonathan Gorremans (SolarPower Europe), Philippe Dewever (Fluvius) en Andries Gryffroy (N-VA)

Zonnestroom slachtoffer van eigen succes

“We hebben meer zonnepanelen nodig, die oproep klonk een kleine tien jaar geleden heel erg luid. Vandaag hebben we te maken met netoverbelasting (congestie), en moeten producenten zelfs injectietarieven betalen om zonnestroom op het net te krijgen”, aldus Andries Gryffroy, Vlaams Volksvertegenwoordiger (N-VA).

“Zonnestroom is vandaag helaas het slachtoffer van zijn eigen succes”, verduidelijkt Laurenz Peleman, energy manager bij AYA. “Zonnepanelen produceren vooral overdag, vaak tegelijk, waardoor er dan een overschot is aan elektriciteit uit zon. Dat overschot drukt de elektriciteitsprijs omlaag, met steeds vaker negatieve prijzen tot gevolg. Daardoor moet er worden betaald om zonne-energie op het net te steken. In 2024 daalde het aantal uren zonneschijn ten opzichte van 2023 en 2022, maar toch verdubbelde het aantal uren met negatieve prijzen. We behandelen zonnestroom vandaag als afval, dat is immers het enige product dat ik ken waarvoor je moet betalen als je ervan af wilt”

Slachtoffer eigen succes — "We behandelen zonnestroom als afval, dat is immers het enige product dat ik ken waarvoor je moet betalen als je ervan af wilt”, vertelt Laurenz Peleman

Kan curtailment een oplossing zijn?

“Een oplossing om op korte termijn in te spelen op die negatieve energieprijzen, is curtailment”, aldus Laurenz Peleman. “Curtailen betekent dat de zonne-installatie bij negatieve energieprijzen gedeeltelijk of geheel uitgeschakeld wordt. Zo wordt voorkomen dat er – zeker bij de grotere pv-parken – aanzienlijke bedragen dienen te worden betaald voor stroominjectie.”

Laurenz Peleman AYA — Laurenz Peleman: "Curtailment kan een interessante kortetermijnoplossing bieden om meerwaarde te creëren, maar op lange termijn ligt de sleutel in de combinatie van flexibel verbruik en batterijen"

“Curtailment vereist slechts een beperkte investering. Het komt erop aan om een geschikte flexibility provider te vinden en een gateway te installeren die – op basis van marktgegevens van de provider – gedeeltelijke of volledige curtailment kan uitvoeren.”

“Al is het uiteindelijke doel natuurlijk om de zon maximaal te benutten. Curtailment kan een interessante kortetermijnoplossing bieden om meerwaarde te creëren, maar op lange termijn ligt de sleutel in de combinatie van flexibel verbruik en batterijen.”

Welke structurele oplossingen zijn er?

“Een pv-park combineren met batterij-opslag, levert heel wat voordelen op: de zelfconsumptie kan worden verhoogd, energie kan slimmer worden vermarkt op de day-ahead-markt en het piekverbruik kan worden afgevlakt, wat dan weer de capaciteitskosten drukt. Zo’n aanpak vraagt wel de nodige investeringen, zoals extra hardware en aanpassingen aan het productieproces”, besluit Laurenz Peleman.

Jonas Verstraeten, medeoprichter van Companion Energy, helpt bedrijven om het energieverbruik van bedrijven af te stemmen op de energiemarkt en de actuele elektriciteitsprijzen. “We gaan op zoek naar productieprocessen die flexibel of semi-flexibel kunnen worden aangestuurd. De aansturing van een machine gebeurt dan bijvoorbeeld via een PLC op basis van uurlijkse stroomprijsvoorspellingen.”

“Daarnaast zien we ook dat het voorspellen van day-ahead- en onbalansprijzen bedrijven aanzienlijke kostenbesparingen kan opleveren. Er kan zelfs geld worden verdiend door zonnepanelen bijvoorbeeld te reactiveren op momenten dat de prijs op de intradaymarkt hoog is.”

"We proberen via prijsprikkels het gedrag van de verbruiker te beïnvloeden. Het is de bedoeling om dit in de toekomst ook via time of use tarieven te doen", aldus Philippe Dewever

Hoe het verbruik verspreiden over de dag?

“Ook op residentieel niveau trachten we via prijsprikkels het gedrag van de verbruiker te beïnvloeden”, aldus Philippe Dewever, Senior Business Coördinator bij Fluvius. “Doel is om het verbruik te spreiden over de dag.”

“Vroeger was dat met dag- en nachttarief, later met het prosumententarief en dan met het capaciteitstarief. De volgende stap is time-of-usetarieven. Het doel is om het energieverbruik op die manier te verschuiven van piekmomenten naar dalperiodes, zodat het elektriciteitsnet minder wordt belast.”

“Ook dynamische leveringscontracten worden sowieso erg belangrijk in de toekomst”, aldus Philippe Dewever. “En ook de flexmarkt blijft groeien, vandaag zitten er op de flexmarkt al 13.000 gebruikers, waarvan 12.000 op de residentiële markt.”

Flexmarkt — De flexmarkt blijft groeien; vandaag zijn er al 13.000 gebruikers (bron: Fluvius)

Wat werkt er nu echt?

“Het capaciteitstarief heeft wel degelijk een impact gehad op de residentiële markt, al is die beperkter dan bij de bedrijven", vertelt Philippe Dewever. “Bij de middenspanningsklanten - dus de bedrijven - was het effect groter. Het werd mee in rekening genomen in business cases en processen werden aangepast. In het algemeen merken we dat de systeempiek op ons net met 6% gedaald is. Dit wil zeggen dat we met dezelfde investering 6% meer rendement halen. Maatschappelijk gezien een goede zaak.”

“Wat ik echter niet begrijp,” zegt Andries Gryffroy, “is dat gebruikers enerzijds worden aangemoedigd om bij overproductie zoveel mogelijk stroom te verbruiken, maar anderzijds worden gestraft via het capaciteitstarief wanneer ze meerdere toestellen tegelijk inschakelen. Op momenten van overvloedige zonneproductie zou dat tarief eigenlijk nul moeten bedragen.”

"Vandaag is energiedelen op sterven na dood door de administratieve kost die per EANnr wordt aangerekend", vertelt Andries Gryffroy

“Verder hekel ik ook hoe het concept energiedelen is aangepakt”, gaat Andries Gryffroy verder. “Het leek erg veelbelovend, maar is vandaag op sterven na dood door de administratieve kost van 121 euro per EANnr die door de leveranciers wordt aangerekend. Deze kost heeft het hele principe onderuit gehaald.”

“Netcongestie is volgens mij onafwendbaar zolang we niet kunnen spelen met de prijzen. Ik ben grote voorstander van time of use tarieven. Dat systeem hoeft niet ingewikkeld te zijn. Nu is men er eindeloos over aan het palaveren, maar zes tijdsblokken zoals in Spanje zijn volgens mij al voldoende. Maak het aub niet nodeloos complex voor de bevolking.”

“Verder denk ik dat we het net kunnen ontlasten door bedrijven aan te moedigen om hun gecontracteerd vermogen te verminderen”, stelt Andries Gryffroy voor. “Veel bedrijven nemen het maximale elektrische vermogen dat ze met de netbeheerder hebben afgesproken niet eens af, maar toch wordt dit voor hen gereserveerd.”

Voordelen van een hybride systeem — "De combinatie van batterij-opslag met zon en wind biedt vele voordelen. Het productieprofiel is stabieler, en pieken en dalen worden door de batterij opgevangen", aldus Jonathan Gorremans (bron: SolarPower Europe)

Zijn hybride installaties de toekomst?

Jonathan Gorremans, market analyst bij SolarPower Europe, pleit voor hybride installaties, waarbij hernieuwbare technologieën zoals wind, zon en batterij-opslag worden gecombineerd, en via één enkel netaansluitpunt opereren. “Het potentieel in Europa is zeer groot, 93% van de batterijparken in Europa zijn standalone en niet geconnecteerd met zon of wind.”

“Nochtans biedt de combinatie van batterij-opslag met zon en wind vele voordelen. Eerst en vooral zorgt deze mix voor een meer betrouwbare energievoorziening. Omdat zon en wind een verschillend productieprofiel hebben doorheen de dag – met zonne-energie die sterk schommelt en windenergie die doorgaans stabieler is – worden schommelingen in de energieproductie deels afgevlakt.”

“Dankzij het gebruik van batterijen kan zonne-overschot worden opgeslagen en op een later moment, zoals tijdens piekverbruik worden ingezet. Zo wordt curtailment vermeden.”

“Een bijkomend voordeel is dat het netaansluitpunt wordt geoptimaliseerd. In Zweden staat een hybride installatie met een totaal geïnstalleerd vermogen van 87,3 MW, terwijl de netaansluiting capaciteit (Pmax) slechts 49,6 MW bedraagt.”

“Die optimalisatie is mogelijk door de inzet van batterijen in combinatie met slimme aansturing. In Zweden speelt bovendien mee dat batterijen ook stroom uit het net kunnen halen, bijvoorbeeld wanneer die goedkoop is. We zien trouwens dat batterijparken die mogen opladen via het net, 20% meer zonne-energie benutten, dan installaties die dat niet mogen”, verduidelijkt Jonathan Gorremans.

Hybride project — Skåramåla Hybrid Renewable Park (European Energy, Sweden). Deze hybride installatie heeft een totaal geïnstalleerd vermogen van 87,3 MW, terwijl de netaansluitingscapaciteit slechts 49,6 MW bedraagt (bron: SolarPower Europe)

Ook op kleinere schaal is slimme sturing aan te raden

Zo veel mogelijk zonne-energie benutten, kan ook op kleinere schaal, namelijk in huishoudens. Zo blijkt uit het Thermi-Var onderzoek van Thomas More. “We onderzochten hoe zonne-energie in een woning met warmtepomp en pv-panelen optimaal kan worden benut voor ruimteverwarming en voor het opwekken van sanitair warm water”, aldus Margot De Pauw, onderzoeker bij het Expertisecentrum Energie van Thomas More.

“Voor wat betreft ruimteverwarming is het aan te raden om de stooklijn van de warmtepomp te verlagen, zodat die langer draait tegen lagere temperaturen. De pv-panelen worden het best naar meerdere richtingen georiënteerd, namelijk noordoosten en zuidwesten, zodat er niet alleen over de middag stroom wordt geproduceerd, maar ook ‘s ochtends en naar de avond toe.”

Zo veel mogelijk zonne-energie — "Om zo veel mogelijk zonne-energie te kunnen benutten is het voor wat betreft ruimteverwarming aan te raden om de stooklijn van de warmtepomp te verlagen en de pv-panelen het best naar meerdere richtingen te oriënteren", aldus Margot De Pauw

“Zelfs met een eenvoudige sturing kan het gebruik van netstroom flink omlaag. Door de productie van sanitair warm water te laten aansturen via kloksturing bijvoorbeeld, kan tot 25% netelektriciteit worden bespaard.”

“Ook voor het verwarmen van de woning, is kloksturing in combinatie met het verhogen van de ruimtetemperatuur (bv. naar 26 °C) een veilige optie om meer zonne-energie te benutten.”

“Is er voldoende pv (in ons onderzoek 9.000 Wp), en vloerverwarming, dan is sturen op injectie een nog betere optie, mits de ruimtetemperatuur (tot 26 °C) en stooklijn (+5K) worden verhoogd. Op die manier kan meer dan 25% netverbruik worden bespaard.”

“Sturing van energie is alles”, besluit Andries Gryffroy. “En misschien kunnen providers meer en meer sturen voor ons. Als comfortservice. Heel veel omvormers zijn vandaag toch aanstuurbaar, dus op technisch vlak is het zeker mogelijk. Nu is het gewoon zaak om niet alleen te praten over flexibel aansturen van zonnestroom, maar om het gewoon ook te doen.”