Opstijgend vocht en andere vochtproblemen

Juiste diagnose is sleutel tot succesvolle behandeling

Zowat iedere huiseigenaar huivert bij het idee van vochtproblemen in zijn woning. Niet alleen zorgen ze voor overlast, visuele en materiële schade en gezondheidsrisico’s; ze hebben ook de reputatie erg hardnekkig te zijn. Nochtans kunnen veel vochtproblemen op een relatief eenvoudige manier opgelost en voorkomen worden. Enkele organisatorische, chemische of technische ingrepen kunnen volstaan. Op voorwaarde tenminste dat het probleem correct geïdentificeerd wordt. Vooral in die essentiële fase kan het verschil worden gemaakt.

Zes veelvoorkomende vochtproblemen

Aan de oorsprong van vochtige muren, natte isolatie en schimmelvorming ligt in de regel altijd een andere oorzaak.

Bouwvocht

Onder druk van korte oplevertermijnen of een te strakke planning van diverse onderaannemers krijgen constructies soms onvoldoende tijd om uit te drogen. Dit probleem doet zich voor bij nieuwbouwwoningen of renovaties.

Condensatie

Wanneer warme of erg vochtige binnenlucht in contact komt met een koud oppervlak zal het vocht in de lucht op dat oppervlak condenseren, een effect dat zich zowel rechtstreeks op de muur als intern in de constructie kan voordoen en aanleiding geeft tot bv. schimmelvorming en een verminderde werking van isolatie. Condensatieproblemen worden vaak in verband gebracht met onvoldoende ventilatie, het gebrek aan of een verkeerde plaatsing van een dampscherm (bv. bij binnenisolatie) en de aanwezigheid van koudebruggen, die lokaal voor condensatieproblemen en schimmels kan zorgen.

Doorslaand vocht

Regen die op de gevel van een woning inslaat kan door de gevelstenen opgenomen worden en in bepaalde omstandigheden, afhankelijk van de opbouw van de wand, tot de isolatielaag en het binnenspouwblad doorsijpelen. Zodoende worden vooral de isolatie en isolatiewaarde van de wand aangetast. Bij schade aan de gevel kunnen hardnekkigere problemen ontstaan, al spreken we dan van een doorslag. Ook in kelders kan vocht ten gevolge van de grondwaterdruk doorheen de wanden naar binnen sijpelen.

Infiltratie

Onder infiltraties verstaan we zowel problemen ten gevolge van lekkages in het sanitaire leidingnet als insijpelingen van buitenaf door schade aan de buitenstructuur. Omdat het hier veelal over stromend water gaat dat zich doorheen holtes en bouwmaterialen een weg baant, zal het vochtprobleem zich niet altijd op dezelfde locatie als de eigenlijke oorzaak aftekenen en kan het moeilijk zijn de bron te lokaliseren. Problemen doen zich veelal sporadisch voor, zoals na een felle regenbui of een lange douche.

Vochtproblemen gaan vaak gepaard met een zoutproblematiek

Opstijgend vocht

Opstijgend vocht wordt in hoofdzaak gerelateerd aan de capillaire werking van poreuze bouwmaterialen zoals metselwerk en mortel. Het komt voor bij muren die in rechtstreeks contact staan met de grond en waarbij de voorgeschreven waterkering ontbreekt of niet correct aangebracht werd. Zo kan vocht zich van aan de voet van de muur stelselmatig naar boven verplaatsen, met onder meer schade aan de afwerkingslagen tot gevolg.

Hygroscopisch vocht

Sommige zouten, meer bepaald nitraten en sommige chloriden, zijn hygroscopisch en trekken vocht uit de lucht aan. De aanwezigheid van deze zouten maakt een volledige uitdroging van een muur of bouwdeel daarom onmogelijk. Nitraten vindt men onder meer terug in recuperatiestenen afkomstig uit oude hoeves, maar ze kunnen ook onder invloed van andere vochtproblemen naar bepaalde locaties in een constructie migreren.

Beter goed dan snel oordelen

Elk van bovenstaande problemen vereist een eigen behandeling. Zo zullen problemen ten gevolge van bouwvocht door voldoende ventilatie snel opgelost geraken, maar vergt een koudebrugproblematiek doorgaans ingrijpendere bouwkundige oplossingen. Een gevelbehandeling met een hydrofuge voorkomt, in de juiste omstandigheden, doorslaand vocht; voor kelders bestaan er dichtingsmortels en drainage-oplossingen; en opstijgend vocht wordt door middel van injectie aangepakt. Is er sprake van infiltratie, dan is het zaak het lek op te sporen en te herstellen.

Gezien de verschillende remedies, is het van essentieel belang dat de behandeling steeds op de daadwerkelijke oorzaak afgestemd wordt. Wordt een probleem verkeerd gediagnosticeerd, dan zal de vochtproblematiek zich na verloop van tijd opnieuw manifesteren, met op z’n minst een ontevreden klant en mogelijk veel grotere problemen tot gevolg.

Helaas kunnen vochtproblemen in dat opzicht nogal wat verwarring zaaien. Niet alleen kan een probleem elders opduiken dan waar de eigenlijke oorzaak zich bevindt; soms kan het ene probleem zich ook als een ander maskeren of kunnen verschillende problemen simultaan optreden. Trek dus niet te snel conclusies, maar investeer als professionele partner in een gedegen vooronderzoek op basis van zowel een visuele controle als de nodige vocht- en zoutmetingen, een plaatsbeschrijving en een uitgebreide anamnese. Om foute conclusies of mogelijke combinaties van problemen uit te sluiten, volg je de effectiviteit van de behandeling best ook achteraf op.

Uitgelicht: opstijgend vocht

Opstijgend vocht is een klassieker onder de vochtproblemen, met als indicaties onder meer hoge vochtgehaltes tot op een bepaalde hoogte, waarboven ze tot nul terugvallen, en de aanwezigheid van een horizontale zoutband rond die maximumhoogte. Het probleem is in principe altijd een gevolg van een gebrekkige of onbestaande waterkering, en de behandeling bestaat er dan ook in om op chemische wijze een nieuwe waterkerende laag aan te brengen. Dat kan dankzij de huidige producten snel en zonder ingrijpende werken, al gelden er voor een goede behandeling ook enkele aandachtspunten.

Overbrugging of opstijgend vocht? Een typisch misverstand

Diagnose

Zowel bij professionals als bij consumenten is opstijgend vocht inmiddels een gekende problematiek, met als gevolg dat er nogal snel naar die conclusie gegrepen wordt. Toch kunnen de klassieke tekenen van opstijgend vocht ook het gevolg zijn van een ander probleem, zoals een gesprongen leiding aan de voet van de wand of, veel vaker nog, een overbrugging van de waterkerende laag door het pleisterwerk. Werd dat tegen de regels van de kunst in tot op het vloerniveau doorgetrokken, dan zal het pleisterwerk namelijk vocht optrekken en tot natte zones aan de onderzijde van de wand leiden.

Een eerste noodzakelijke controle bij voorgenoemde symptomen bestaat er dan ook in om plinten te verwijderen en een overbrugging uit te sluiten. Pleisterwerk dat te ver doorloopt moet eerst tot net boven de waterkering verwijderd worden. Pas dan kan je controleren op opstijgend vocht en desgevallend injecteren. Zelfs bij een overbrugging wordt soms geopteerd voor een injectie onder de oorspronkelijke waterkerende laag, gevolgd door een afwerking met waterdichte cementmortel.

Behandeling

Opstijgend vocht wordt aangepakt met behulp van vloeistoffen, gels en crèmes op basis van silaan en siloxaan. Zij worden in de muur geïnjecteerd, waar ze zich verspreiden en uiteindelijk een alternatieve, permanente waterkerende laag vormen. Huidige producten zijn solventvrij en geschikt voor quasi alle minerale bouwmaterialen. Het onderscheid wordt gemaakt door het percentage actieve stoffen en de exacte chemische samenstelling. Om deze verschillen bevattelijk te maken, wordt in WTCB- en ATG-rapporten melding gemaakt van diverse klassen, variërend van A+ tot D, die de efficiëntie van het product bij vochtgehaltes van 40, 60 en 80% meegeven.

Omwille van het gebruiksgemak, de hoge concentraties werkzame stoffen en dus de lage doseringen, wordt vandaag de voorkeur gegeven aan gels en crèmes. In tegenstelling tot de vloeistoffen, die schuin en onder druk ingespoten moeten worden, volstaan hierbij namelijk horizontale boringen in de voeg en is er geen speciale apparatuur nodig. Voor een nog eenvoudigere plaatsing zijn er inmiddels zelfs geïmpregneerde sticks op de markt. Vloeistoffen vinden hun toepassing wel nog in specifieke gevallen zoals bij erg dikke muren.

Aandachtspunten

Hoewel injecteren op zich niet moeilijk is, zijn er wel een aantal zaken die een succesvolle behandeling in de weg kunnen staan. Zo is het zaak om zo laag mogelijk tegen, maar absoluut niet onder het maaiveld te injecteren. Is er een niveauverschil tussen binnen en buiten, dan vereist dat bijkomende aandacht. Grenzen er aan de behandelde muur bovendien andere wanden of bouwelementen die niet geïnjecteerd kunnen worden, dan moet er ter hoogte van die aansluitingen een zogenaamde verticale stop aangebracht worden. Door ook op een verticale lijn te injecteren, kan namelijk vermeden worden dat vocht via het onbehandelde bouwdeel opnieuw tot in de muur trekt.

Nazorg

Om helemaal zeker te zijn van de effectiviteit van de behandeling, andere oorzaken uit te sluiten en de aanwezige sulfaten de kans te geven om te kristalliseren alvorens ze af te borstelen, wacht je idealiter met de afwerking tot de muur volledig uitgedroogd is. Dit proces kan evenwel zes maanden tot een jaar in beslag nemen. Bij aanwezigheid van hygroscopische zouten zal de muur zelfs nooit volledig uitdrogen.

Om toch een snelle en zorgeloze afwerking mogelijk te maken, kan tussen (vochtige) muur en afwerking gelukkig wel een speciale folie, membraan of mortel aangebracht worden. Deze producten zorgen voor een volwaardige ontkoppeling van muur en afwerking en voorkomen zo dat nieuwe afwerkingslagen door de kristallisatiedruk van sulfaten of de aanwezigheid van hygroscopisch vocht beschadigd raken.

Met dank aan Rectavit, Remmers, Rewah, Reynchemie, SB Solutions en Sika