Herbruikbare verpakkingen nodig, maar nog niet zo makkelijk

Sustainability Packaging Summit in Amsterdam

De opschaling van innovatie naar grotere volumes is nodig om duurzaamheidsdoelen te behalen en te voldoen aan de aankomende wettelijke verplichtingen (PPWR). Dit geldt in het bijzonder voor herbruikbare verpakkingen. Er zijn veel indrukwekkende pilots te zien, maar de volumes zijn nog te klein om plastic verpakkingsafval effectief te elimineren.

Dit bleek tijdens de jongste Sustainable Packaging Summit in Amsterdam, georganiseerd door onze collega’s van Packaging Europe. Meermalig te gebruiken maaltijdverpakkingen vormen een van de pijlers van de Packaging & Packaging Waste Regulation (PPWR), die per 2030 van kracht wordt in de EU. Naast de eisen die gesteld worden aan de recycleerbaarheid van voedselverpakkingen en de minimale hoeveelheid gerecycleerd materiaal die zij moeten bevatten. Tijdens de Sustainable Packaging Summit stonden herbruikbare verpakkingen onder meer centraal. De algemene conclusie was dat er nog veel water door de Rijn zal stromen voordat meermalig te gebruiken voedselverpakkingen de standaard zullen zijn.

Op de Summit ging een indrukwekkend panel met elkaar in gesprek om te kijken hoe de randvoorwaarden binnen bedrijven gecreëerd kunnen worden, zodat hergebruik kan opbloeien. Het panel bestond uit Holly Nelson (hoofd verpakkingsoperaties en -technologie Unilever), Emmanuelle Bautista (Citeo), Amy Larkin (P3), Feng Wang (VN-milieuprogramma), Loek Boortman (GS1) en Noam Assael (directeur startups, waaronder hervulbare verpakkingen, Avery Dennison). Zij verkenden de rollen die de overheid, internationale standaarden en EPR (uitgebreide producentenverantwoordelijkheid) kunnen spelen om herbruikbare verpakkingen van de grond te krijgen. Hierbij putten ze uit de lessen die getrokken kunnen worden uit de ervaringen van ketenpartijen. Dat gebeurde onder leiding van voorzitter Lindy Hughson van de Internationale Packaging Press Organisation, IPPO.

Volgens Amy Larkin moeten we wel richting herbruikbare verpakkingen, omdat de materiaalwinst die wordt behaald met recyclage slechts marginaal is. Feng Wang wees op het feit dat er wereldwijd per dag maar liefst 2,3 miljard eenmalige sachets worden gebruikt en weggegooid. Wang benadrukte daarbij dat hergebruik hoger op de ladder van Lansink staat dan recyclage, dat bijna onderaan die ladder staat.

Frankrijk als voorloper

Een van de landen die al langer actief werkt aan meermalig te gebruiken verpakkingen, is Frankrijk. Emmanuelle Bautista meldde namens haar organisatie dat in Frankrijk vanaf 2027 minimaal 10 procent herbruikbare verpakkingen op de markt moeten komen. Daarbij is het essentieel om data te verzamelen: hoeveel verpakkingen er op de markt zijn, hoeveel daarvan gewassen zijn en hoeveel onderweg verloren zijn gegaan.

Vanaf mei 2025 is Citeo van plan een herbruikbaar verpakkingssysteem te implementeren bij grote voedselretailers in vier regio’s in West-Frankrijk. Het doel is om hergebruik voor 16 miljoen consumenten mogelijk te maken en het systeem landelijk uit te rollen.

Momenteel wordt hergebruik vooral toegepast door lokale bedrijven en/of verkocht door selectieve distributiemerken in bepaalde productcategorieën. Uit onderzoek van Citeo en ObSoCo blijkt dat 61 procent van de Franse consumenten aangeeft dat een gebrek aan beschikbaarheid hen ervan weerhoudt om over te stappen op hergebruik.

In reactie hierop heeft Citeo in mei 2023 het ReUse-programma gelanceerd, met als doel tegen 2027 tien procent van de verpakkingen te hergebruiken, zoals vereist door de Franse AGEC-wet, en verantwoorde consumptie onder de Franse bevolking te stimuleren.

Zo'n honderd stakeholders – waaronder merken, distributeurs, glasblazers, operatoren, federaties en verenigingen – werken nu samen om een gezamenlijk nationaal hergebruiksysteem voor voedselverpakkingen in supermarkten te ontwikkelen. Dit model is al getest als pilot onder voedingsretailers in de regio’s Pays-de-la-Loire, Bretagne, Normandië en Hauts-de-France, die gekozen zijn vanwege hun gerapporteerde pro-activiteit op het gebied van hergebruik.

30 miljoen stuks

Belanghebbenden hopen een landelijk, gedeeld en geoptimaliseerd systeem te creëren voor voedselverpakkingen in grote en middelgrote winkels. Ze zijn van plan om 30 miljoen herbruikbare verpakkingen op de markt te brengen, met Citeo's open-source R-Coeur herbruikbare verpakkingen, en de terugwinnings-, inzamelings-, transport-, sorteer- en wasfasen te optimaliseren voor volledige efficiëntie.

In 2025 vindt een prefiguratiefase plaats. De feedback uit deze fase zal worden gebruikt om een nationaal systeem te ontwerpen voor een regionale activeringsfase, waarvan de implementatie gepland staat voor 2026.

In oktober vorig jaar werd een oproep gedaan om een regionale dienstverlener te selecteren. Dit bedrijf zal verantwoordelijk zijn voor de coördinatie van de activiteiten van alle belanghebbenden, waaronder fabrikanten, distributeurs en exploitanten.

In dezelfde maand werden ook normen voor herbruikbare verpakkingen ontwikkeld, waarbij de terugwinningsmethoden naar verwachting rond deze tijd in de winkels zullen worden geïnstalleerd en de implementatie naar verwachting in mei zal beginnen.

Het systeem heeft tot doel herbruikbare verpakkingen in alle verkooppunten in te nemen en vervolgens in te zamelen en te vervoeren voor herverdeling. Om de kosten en risico’s te minimaliseren, hebben Citeo en haar ReUse-stakeholders gewerkt aan het ontwerpen van een systeem om gebruikte verpakkingen in te zamelen en af te leveren bij de juiste wasfaciliteiten.

Bovendien hoopt men de betrouwbaarheid van het wasproces te verbeteren en consumenten aan te moedigen over te stappen op hergebruik door te zorgen voor duidelijke communicatie in een ‘eenvoudige en consistente consumentenreis’.

Citeo zal de operationele implementatie financieren met 5 procent van zijn budget, dat wordt besteed aan het faciliteren van de overgang naar hergebruik. Sinds juni 2024 is de organisatie op zoek naar 'Encore plus de réemploi' (Nog meer hergebruik)-projecten om tussen de 50 en 70 procent van de marketinggerelateerde hergebruikskosten te dekken.

Innameapparatuur gezocht

In juli 2024 werd een aanbesteding uitgeschreven om fabrikanten te vinden die innameapparatuur kunnen produceren die voldoet aan de functionele behoeften van het ecosysteem, en die in staat zijn om op de productie van verdere apparatuur voor toekomstige ontwikkelingen te anticiperen.

In een oproep werd ook gezocht naar winkels die bereid waren de innameapparatuur te installeren. Daarnaast werd in een oproep voor projecten voor het reinigen van voedselverpakkingen gekeken naar de dekking van de investeringskosten en het verwerven van de nodige vaardigheden om de wasprocedures in overeenstemming te brengen met de gedefinieerde vereisten.

KitKat en Lion

De aankondiging komt nadat eerdere winnaars van 'Encore plus de réemploi' en Nestlé-merken KitKat en Lion een proef van zes maanden aankondigden om chocolaatjes in herbruikbare metalen verpakkingen in de regio Hauts-de-France te verkopen. Nestlé France, Le Fourgon, Circolution en Bocoloco zullen samenwerken om bij te dragen aan het doel van Nestlé om tegen 2025 honderd procent herbruikbare of recycleerbare verpakkingen te verkopen.

Evenzo zal Ocado Retail huishoudelijke benodigdheden leveren in vooraf gevulde, herbruikbare flessen als onderdeel van een nieuwe proef. Deze stap zal naar verwachting vijf plasticverpakkingen voor eenmalig gebruik per fles vervangen en plasticafval bij onlineboodschappen doen verminderen.

Wisselende successen

De andere panelleden konden wisselende successen melden waar het herbruikbare verpakkingen betreft. Noam Assael meldde dat een terugbrengactie in Groot-Brittannië – het Tesco Loop-project – compleet mislukte. Consumenten moesten hun verpakking tegen beloning terugbrengen naar Tesco, maar weinig namen de moeite. Wat Assael betreft, zou het succes groter zijn als de verpakkingen bij consumenten worden opgehaald door bezorgers die toch al pakketjes afleveren, zoals FedEx en DHL.

Holly Nelson vertelde dat Unilever een succesvolle pilot in de Verenigde Staten had uitgevoerd. Daarbij werd zes keer geconcentreerd Omo-wasmiddel verkocht, dat consumenten zelf met water konden aanlengen om hun grotere 3-liter thuisverpakking mee te vullen.

Volgens Nelson en Assael is het belangrijk dat supermarkten plekken creëren waar consumenten meer merken van verschillende soorten producten kunnen vullen, zodat ze niet door de hele winkel hoeven om verpakkingen te hervullen. Daarnaast moeten concurrenten hun concurrentieangst overwinnen om dit te stimuleren.

Larkin meldde dat haar organisatie met de drie betrokken regeringen onderhandelt die het WK voetbal in 2026 organiseren (VS, Canada en Mexico) over een grootschalig retoursysteem voor drank- en voedselverpakkingen.

Standaardisering is key

Panelleider Lindy Hughson benadrukte het belang van standaardisering van verpakkingen. Op deze manier kan een retailorganisatie haar assortiment enorm inkrimpen van 30.000 naar slechts 56 SKU’s.

Om het systeem succesvol te laten zijn, is standaardisering en harmonisering van verpakkingen onmisbaar, bevestigde Assael. Het verschil moet dan zitten in het etiket, dat moet communiceren en het product moet aanprijzen. Of je een verpakking zinvol meerdere keren kunt gebruiken, hangt af van het materiaal waarin het product is verpakt en de geografie van een land. In een klein land is het nu eenmaal makkelijker om een product terug te brengen dan in een groot land.

PCR nog heel lastig
Maar niet alleen meermalige verpakkingen hebben het zwaar om op stoom te komen, dat geldt net zo goed voor bepaalde verpakkingen met recyclaat (PCR, postconsumer recyclaat). Dat bleek in een andere paneldiscussie tijdens de Sustainable Packaging Summit. Van de drie hoofdstromen is alleen PET goed terug te recyclen naar food grade-toepassingen, constateerde Feliks Bezati van Mars. Holly Nelson van Unilever constateerde dat gerecycleerd plastic duurder is, een kleurafwijking heeft en vaak ook nog geuren bevat. Chemische recyclage lijkt een oplossing voor deze laatste twee problemen, maar dat maakt het nog duurder. En de grote vraag is: wie gaat er betalen voor de PCR in de verpakking? Het lijkt namelijk heel lastig om dat volledig door te rekenen aan de consument, die daarvoor een minder heldere en mooie verpakking krijgt, terwijl deze de laatste jaren al geconfronteerd is met inflatie en stijgende kosten.
Wat dat betreft moeten consumenten worden opgevoed dat gerecycleerd plasticverpakkingen een iets mindere heldere kleur hebben, maar dat dit geen negatieve invloed heeft op het product. Zo stelde Hannah Drew (Aldi South Group). Communicatie en samenwerking tussen verschillende merkeigenaren kunnen hierbij een belangrijke rol spelen. Enerzijds in de standaardisering en anderzijds in de communicatie dat het toch om hetzelfde kwalitatief goede product gaat. Communicatie blijkt het toverwoord. Ook tussen concurrenten die hetzelfde product verkopen. Ben je bereid om samen te werken, of blijf je alleen? Als je samenwerkt, gaat het sneller en is het goedkoper.

Foto's: Joshua Statie