DUURZAAM LUCHTDICHT BOUWEN: WEINIG EXTRA INSPANNING, VEEL VOORDELEN

UITDAGINGEN ZITTEN VOORAL IN DE JUISTE UITVOERING EN DE KEUZE VAN DUURZAME MATERIALEN

Cruciaal voor een gezonde en energiezuinige woning is een gebouwschil met een ononderbroken, volledige isolatielaag die aan de binnenzijde ononderbroken luchtdicht en aan de buitenzijde winddicht is. De combinatie van een duurzame, kwalitatieve gebouwschil met een goed werkend ventilatiesysteem zorgt voor een blijvende energiezuinigheid, lage CO₂-uitstoot en een hoog wooncomfort met aangenaam binnenklimaat. Er zijn heel wat oplossingen om alle bouwkundige aansluitingen en doorvoeringen luchtdicht te maken, zoals lijmen, kleefbanden, zwelbanden, vloeibare membranen ...

luchtdicht bouwen — Deze wanden worden langs de binnenzijde niet verder afgewerkt, maar langs de buitenzijde luchtdicht opgebouwd met een luchtdichte, waterafstotende coating

DUURZAME LUCHTDICHTHEID

Cruciaal voor een gezonde en energiezuinige woning is een gebouwschil met een ononderbroken, volledige isolatielaag die aan de binnenzijde ononderbroken luchtdicht en aan de buitenzijde winddicht is. Blijft die luchtdichte laag intact tijdens de hele levensduur van het gebouw of op z’n minst die van de isolatielaag, introduceert de oplossing geen schadelijke stoffen in het binnenklimaat en is ze bouwfysisch correct? Dan is de luchtdichting goed en duurzaam.

WAAROM IS LUCHTDICHT BOUWEN ZO BELANGRIJK?

Goede werking van verwarming en ventilatie

Een goede luchtdichting zorgt er voor dat de verwarmingsinstallatie en het ventilatiesysteem efficiënt en correct werken. De verwarmingsinstallatie wordt gedimensioneerd volgens het voorziene energieverbruik van een gebouw. Is de woning onvoldoende geïsoleerd en luchtdicht, dan krijgt de installatie het gebouw dus niet warm. Of moet ze langer ‘draaien’ om de gewenste temperatuur te bereiken, wat ten slotte in een hogere energiefactuur resulteert. Tegelijk zuigt het ventilatiesysteem koude buitenlucht aan via kieren en spleten in de bouwschil of vloeit er warme lucht via die lekken naar buiten. Er vindt dan een ongecontroleerde ventilatie plaats, waardoor het ventilatiesysteem niet optimaal werkt en eveneens meer energie zal verbruiken. Een kwalitatieve gebouwschil in combinatie met een efficiënt ventilatiesysteem zorgt bovendien voor een koele woning in de zomer en een aangenaam warme woning in de winter, met een gezond en comfortabel binnenklimaat.

Nood aan goede ventilatie

Vaak wordt beweerd dat luchtdicht bouwen ongezond is. Dit is echter enkel het geval mocht u een goede isolatie met een goede luchtdichtheid combineren, maar vervolgens de ventilatie vergeten.

Maximaal doeltreffende isolatie

Klassieke thermische isolatie berust op haar capaciteit om stilstaande lucht in te sluiten. De theoretische thermische isolatiewaarde wordt daarbij bepaald in de veronderstelling dat er geen enkele luchtbeweging plaatsvindt, die door het isolatiemateriaal zou kunnen stromen (= luchtlek) of die zou kunnen omzeilen (= koudebrug). Vinden die luchtverplaatsingen toch plaats, dan zal de werkelijke isolatieprestatie lager liggen.

Behoeden tegen bouwschade door condensatie

Vertoont de luchtdichtheid van een gebouw gebreken, dan kan er onder invloed van convectiebewegingen warme en koude lucht in de isolatie terechtkomen. Dat leidt mogelijk tot inwendige condensatie, wat de isolatie kan beschadigen en de functionaliteit van de wand nadelig beïnvloeden.

luchtdicht bouwen — Eenvoudige en luchtdichte hoekaansluiting met voorgeplooide hoekkleefband

ENKELE OPLOSSINGEN

Belangrijk is dat u de bouwschil op alle bouwkundige aansluitingen en doorvoeringen luchtdicht maakt. Maar met welke oplossingen maakt u dat waar?

Binnenbepleisteringen

Bepleistering kan de luchtdichtheid van binnenmetselwanden sterk ten goede komen. Dat lukt met de meeste bepleisteringen, alleen mogelijk niet als ze dunner dan 8 mm aan te brengen zijn. Die zijn immers gevoeliger voor temperatuur- en vochtschommelingen, waardoor zich eventueel microscheurtjes en barsten vormen. Ook belangrijk om te weten is dat pleister luchtdicht, maar slechts heel licht dampremmend is. Bovendien is pleisterwerk niet elastisch. Indien er geen flexibel materiaal wordt gebruikt voor de aansluiting met de aangrenzende bouwelementen, zal deze na verloop van tijd niet meer luchtdicht zijn. Hetzelfde geldt trouwens voor de aansluiting van de isolatie met deze elementen (bv. buitenschrijnwerk).

Wordt er gekozen voor zichtbaar metselwerk, dan kunt u voor de luchtdichtheid een cementering, (zelfklevende) folie of vloeibaar membraan aanbrengen langs de spouwzijde. Hiervoor is een luchtdichte coating met waterafstotende eigenschappen op de markt, aan te brengen aan de buitenkant van het binnenspouwblad. Daarmee werden ook al passiefwoningen gerealiseerd. U mag de binnenbepleistering niet over de waterkering aanbrengen. Zonder bijkomende maatregelen ontstaat daardoor onderaan de muur een luchtlek ter grootte van de omtrek van de kamer. Ook de vloer-muuraansluiting moet u dus extra luchtdicht afwerken met folie, kleefband of vloeibaar membraan.

Soepele folies

In lichte constructies zoals daken gebruikt u normaal gezien soepele folies om de luchtdichtheid te verzekeren. Zo’n membraan vervult meestal ook meteen de rol van een dampscherm. Dat membraan moet u luchtdicht aansluiten op de aangrenzende bouwdelen, zoals het pleister- en schrijnwerk.

Platen op basis van hout

Houtskeletwanden maakt u luchtdicht met platen die tegelijk de structuur verstijven. Tegenwoordig worden hiervoor vooral OSB-, spaan- of vezelcementplaten ingezet. Het is erg belangrijk dat alle naden en aansluitingen luchtdicht worden afgewerkt.

AANSLUITEN VAN LUCHTSCHERMEN: DROOG-DROOG

luchtdicht bouwen — Een dampremmer langs de warme zijde (zwart) en een regenscherm (groen) langs buitenzijde in een houtskelet

Bij een droog-droogsluiting waarborgt u de continuïteit van de luchtdichtheid tussen bouwelementen door middel van een soepel membraan, een houten beplating en een droge binnenbepleistering. Om de overlappingen van een luchtscherm te verkleven, wordt heel vaak luchtdichtingstape gebruikt. Door de verkleving op de folie behoudt u visueel een goede controle. Daarnaast kunt u luchtdichte lijm gebruiken. Bij een houten ondergrond worden de stroken vaak geniet, maar dan brengt u daar het best ook een kleefband over aan, om de luchtdichtheid op peil te houden. Bij een onderbroken ondergrond brengt u waarschijnlijk langs de achterzijde van het scherm soepel isolatiemateriaal aan. Bovendien brengt u het luchtscherm zonder plooien aan. Wanneer de ondergrond niet egaal is (bv. bij metselwerk), wordt de aansluiting van het scherm met de muur het best met een luchtdichte lijm uitgevoerd.

Het dampscherm mag ook niet te strak aangebracht worden, want alle bouwdelen bewegen afzonderlijk van mekaar en het scherm moet die bewegingen kunnen opvangen. Breng ook ondersteuningslatten aan, ter ondersteuning van de isolatie en de luchtdichte overlappingen. Zo garandeert u de luchtdichtheid van de aansluitingen en voorkomt u dat de isolatie uitzakt of dat er een luchtlaag ontstaat tussen een onderdak en het isolatiemateriaal. Dat laatste heeft een negatieve invloed op de prestatie van de isolatie en verhoogt het risico op gebouwschade door vochttoename.

AANSLUITEN VAN LUCHTSCHERMEN: DROOG-NAT

Bij een droog-nataansluiting waarborgt u de continuïteit van de luchtdichtheid tussen bouwelementen door middel van een soepel membraan of houten beplating en verse bepleistering. Hier wordt vaak te weinig aandacht besteed aan de aansluitingen van een hellend dak met de muuropstand en tipgevels. Om de prestaties en duurzaamheid van droog-natverbindingen te verzekeren, hebt u twee soorten producten nodig.

Producten die u kunt bepleisteren

U hebt een product nodig dat u aan de ondergrond kunt bevestigen en dat bepleisterd kan worden. Ofwel is dit product zelfklevend, ofwel bevestigt u het met een lijm. U brengt het zowel aan op het ‘droge’ en luchtdichte element (bv. het membraan), als op de te bepleisteren ondergrond. De stukadoor bepleistert dan tot over het product, om de luchtdichtheid te garanderen.

luchtdicht bouwen — Vloeibare membranen kunnen zowel met een kwast als airless aangebracht worden

Stroken die u in het pleisterwerk kunt inbedden

Een deel van deze stroken verlijmt u op de ‘droge’ en luchtdichte ondergrond, bijvoorbeeld het membraan. Het nog vrij liggende gedeelte wordt dan tot op halve dikte in de bepleistering ingebed.

AANSLUITEN VAN LUCHTSCHERMEN: NAT-NAT

Een nat-natsluiting realiseert u bij twee bepleisterde oppervlakken, waarbij de bepleistering instaat voor de luchtdichtheid. Belangrijk is dat het pleisteren volgens de regels van de kunst verloopt. Ook de eerder vermelde combinatie van een vloeibaar membraan met bepleistering valt onder dit type aansluitingen.

MEER OVER ENKELE PRODUCTEN

Lijmen en voegkit

Een goede luchtdichtingslijm is elastisch en ook blijvend elastisch na veroudering. De te verbinden ondergronden moeten steeds in goede staat verkeren en proper zijn. Bij bepaalde lijmen mag het oppervlak nog vochtig zijn en moet u geen primer aanbrengen. Anderzijds bestaat er een luchtdichte kit waarmee volgens de fabrikant kozijnen langs de binnenkant af te kitten zijn. Er is echter discussie in de sector over het gebruik van kit in deze context. Velen wijzen ook op het feit dat je de kit ook tijdig moet vervangen.

Tevens wordt er gewezen op de RAL-montage voor raamaansluitingen, die in Duitsland bestaat. Volgens deze richtlijn werkt u de raamaansluiting luchtdicht af met een voegkit aan de binnen- en buitenzijde en een flexibel pur-schuim in het midden. Dit valt wel enkel uit te voeren met RAL-gecertificeerde producten en kan niet bij elke muurconstructie. Zo kan dit bijvoorbeeld niet bij een spouwmuuropstelling.

Kleefbanden

U kunt een- of tweezijdige kleefbanden inzetten. Waak er weer over dat de te verbinden ondergronden droog en proper zijn. Een primer is hier niet altijd meer een must. Druk de tape goed aan en verkleef deze spanningsvrij. De breedte, treksterkte en het rekvermogen van de kleefband moeten afgestemd zijn op de toepassing, en de tape dient voldoende verenigbaar te zijn met de ondergrond. Tegelijk moet een tape een goede adhesie hebben (verkleving met de ondergrond) en een uitstekende cohesie (aantrekkingskracht van de lijmmoleculen onderling).

luchtdicht bouwen Soepele dampschermen die u aan de binnenkant van het dak aanbrengt, verkleeft u met soepele tape, die mee rekt en golft met het dampscherm. Ook hier is de aansluiting van het dampscherm met de muur zeer belangrijk, maar wordt die taak vaak vergeten. Verder vindt u papieren tape, voor op harde, stugge oppervlakken die niet onderhevig zijn aan wind en weer. Ze worden bijvoorbeeld ingezet op isolatiepanelen. En ten slotte bestaan er kleefbanden met een fleece als toplaag, voor op bijvoorbeeld gipskartonplaten of baksteen. Nadien kunt u die dan bepleisteren.

Zwelbanden

Met deze banden maakt u bouwkundige aansluitingen luchtdicht. Ze zijn verenigbaar met de meeste bouwmaterialen en bruikbaar op licht onregelmatige oppervlakken. Breng ze op een droog en proper oppervlak aan. Enkel zwelbanden die tot de BGR-klasse behoren, zijn luchtdicht. Ze combineren slagregendichtheid aan de buitenzijde met isolatie in het midden en luchtdichtheid langs de binnenzijde. In België worden vooral BG1-zwelbanden gebruikt.

Purschuim

Met goed isolerende purschuimen kunt u zowel tijdens de ruwbouw als afwerking eventuele ruimtes opvullen. Niet iedereen in de sector is het echter eens over het gebruik van purschuim voor duurzame luchtdichtheid. Een marktspeler wijst erop dat, hoewel purschuimen kunnen bijdragen tot een goede luchtdichtheid, hun functie in hoofdzaak isoleren is. Om tot een duurzame isolatie te komen, mag u enkel elastische purschuimen gebruiken. Door hun elasticiteit vangen zij de uitzettingsbewegingen van de verschillende bouwelementen jaar na jaar op. Bereid ook de ondergrond goed voor (voorbevochtigen). Langs de buitenkant van een gebouw moet u een purschuim ook altijd beschermen met een luchtdichtingstape of -coating. Anders daalt de isolerende performantie van het schuim drastisch. Ook lege ruimtes in de opvulling zijn uit den boze.

Coating

Om buiten duurzaam elastisch naden en kieren tussen verschillende bouwdelen te dichten, is ook speciaal ontwikkelde coating voorhanden.

NIEUWE PRODUCTEN

Zelfklevende folies
Een belangrijke nieuwe trend is die van de volledig zelfklevende folies. Daarmee worden niet-bepleisterde gevels langs de buitenkant luchtdicht gemaakt. Of de oplossing wordt ingezet voor de luchtdichting en bescherming van houten gebouwen.

Vloeibare membranen
Tegelijk vallen vaste membranen en tapes moeilijk toe te passen in hoeken en over raamankers/-steunen. Vandaar de opkomst van vloeibare membranen. Deze kunt u zowel met een kwast als airless aanbrengen. Na droging ontstaat er één naadloos, elastisch en vooral luchtdicht geheel over de ondergrond, hoe oneffen die ook is. Ook hebben ze een prima hechting op licht vochtige en stoffige ondergronden.

ENKELE OPLOSSINGEN VOOR DOORBORINGEN

Voor kabels en leidingen

Om doorboringen door kabels en leidingen luchtdicht af te werken, bestaan er EPDM-manchetten. Belangrijk is dat u een product gebruikt dat verenigbaar is met de ondergrond. Eenmaal de leiding geplaatst is, wordt de mof tot in het vlak van het luchtscherm verplaatst en daarop met kleefband bevestigd. Daarnaast bestaan er ook zelfklevende varianten.

Voor mantelbuizen

Voor de doorvoering van leidingen in ruwbouw, is het een goed idee om voorlopige mantelbuizen te plaatsen. Een eenvoudige mof zorgt vervolgens voor de luchtdichtheid tussen de leiding en de mantelbuis.

Vloeibare luchtdichting

Deze producten worden mogelijk versterkt met geotextiel, zodat er een soepele aansluiting ontstaat die kan worden aangepast aan details en constructies met complexe vormen. Er bestaat echter ook een kant-en-klare, met vezels versterkte versie, zodat u geen geotextiel moet gebruiken. Deze producten zijn interessant om bijvoorbeeld doorvoeringen aan daktimmerwerk luchtdicht af te werken. De aansluitingen kunt u bepleisteren.

EVOLUTIE

Bewustzijn neemt toe

Steeds meer aannemers zijn zich bewust van het belang van een correct uitgevoerde luchtdichting, met de juiste oplossingen. Daarvoor worden ook praktische en theoretische opleidingen gegeven.

Belangrijkste uitdagingen

De uitdagingen zitten vooral in die juiste uitvoering en in de keuze van duurzame materialen. Te vaak wordt er voor niet-duurzame quick fixes gekozen. Zoals voegen tussen een raam en pleisterwerk dichten met voegkit, die op termijn kan scheuren. Terwijl een correcte uitvoering niet veel meer werk inhoudt en vaak ook niet veel duurder is dan een niet-correcte. Tegelijk is een juist gebruik van het product cruciaal. Zo heeft elk purschuim vocht nodig, maar dit wordt vaak vergeten. Ook komt luchtdichtheid nog vaak te laat ter sprake, als na een eerste test blijkt dat de vooropgestelde eis niet behaald wordt. Luchtdichtheid is een taak van de ontwerper, de producent én de aannemer.

Duurzaam luchtdicht bouwen: weinig extra inspanning, veel voordelen