Waterontharding hoeft niet per se veel ruimte in te nemen

Dimensionering hangt sterk af van type en klantspecifieke behoefte

Handen wassen onder kraan — Aan de basis van kalkaanslag liggen calcium- en magnesiumionen. Vandaar dat waterverzachting erop gericht is beide ofwel zoveel mogelijk te verwijderen ofwel te neutraliseren

Plaatsgebrek wordt nogal eens als excuus ingeroepen om geen waterontharding te plaatsen. Maar houdt dat argument steek, gezien het bestaande aanbod van bijzonder compacte toestellen op de markt? Om op die vraag een afdoend antwoord te kunnen geven, moet je eerst de behoefte van de klant kennen. Wil hij bijvoorbeeld 24/7 over onthard water beschikken? En hoe hoog ligt zijn piekdebiet? Naast die belangrijke aspecten speelt ook het toesteltype een rol.

Waarom ontharden?

In heel algemene termen is water ontharden goed voor zowel mens als apparatuur. Laten we met die laatste beginnen.

Impact op apparatuur

Hard water of kalk zal leiden tot vernauwingen in de leidingen, met een lager debiet tot gevolg. Op termijn kunnen de leidingen zelfs helemaal verstoppen. Ook voor de verwarmingselementen binnenin tal van apparaten - verwarmingsketel, wasmachine, koffiezetmachine, strijkijzer, waterkoker …- is kalkaanslag nefast: kalk vormt een isolerende laag omheen het element dat daardoor meer energie nodig heeft om de gewenste temperatuur te halen. Onder meer daardoor zal kalk de levensduur van de genoemde apparatuur een stukje inkorten.

De huidige wateronthardingsinstallaties die een beroep doen op ionenuitwisseling zijn bijzonder compact en klein genoeg om te worden geplaatst in krappe ruimtes

Allemaal functionele argumenten pro waterontharding, maar ook visueel ligt het voor de hand dat klanten liever geen storende, duidelijke zichtbare kalkvlekken zien in de keuken of in de badkamer aan de douchewand en kranen. Geen kalkvlekken betekent minder schoonmaken, minder wasverzachter en minder of helemaal geen antikalkproducten meer. In alle gevallen beknibbelt de klant zo op kosten.

Impact op de mens

Het leidingwater in België dient te voldoen aan tal van strikte richtlijnen. Als het gaat om gebruik als drinkwater, is het leidingwater algemeen genomen van zeer goede kwaliteit; waterontharding heeft daarop geen invloed, niet positief, niet negatief. Wel heeft onthard water een positief effect bij het baden en douchen. Hoe harder het water, hoe droger je huid en haar na het douchen en baden. Omgekeerd voelt douchen onder zacht water veel aangenamer aan. Datzelfde verzachtende effect merk je ook aan het textiel van je kleding en handdoeken.

Diverse methoden om water te verzachten en leidingen te beschermen

Hard water kan dus flink wat schade en last veroorzaken. Aan de basis van die ongewenste effecten liggen calcium- en magnesiumionen. Vandaar dat waterverzachting erop gericht is beide ofwel zoveel mogelijk te verwijderen ofwel te neutraliseren. Er bestaan verschillende manieren om dat te doen, elk met typische voor-en nadelen.

i-Lex doorsnede Syr Oceanic — Bij deze methode worden calcium- en magnesiumionen vervangen door natriumionen © Syr Oceanic

Ionenwisseling

Bij deze methode worden calcium- en magnesiumionen vervangen door natriumionen. Dat proces vindt plaats in een harsbed met ionenuitwisselingskorrels: wanneer het harde water langs de harskorrels stroomt, binden de calcium- en magnesiumionen zich met het harsoppervlak. Tegelijkertijd laten de korrels natrium los. Het resultaat is zacht water. Maar na verloop van tijd raken de korrels verzadigd. Dat is het moment dat het harsbed geregenereerd moet worden. Noem het opladen voor een volgende onthardingscyclus.

Tijdens de regeneratiecyclus spoelt een geconcentreerde zoutoplossing (pekelwater) door de hars. Door de hoge concentratie aan natriumionen in die oplossing zullen de harskorrels de calcium- en magnesiumionen afstoten en vervangen door nieuwe natriumionen. Het spoelwater dat zo ontstaat, wordt afgevoerd, iets wat sommigen als een nadeel zien, naast het feit dat het systeem het regelmatig bijvullen van zout vereist.

Daartegenover staat dat ionenuitwisseling een heel efficiënte manier is om water te verzachten én de enige om calcium en magnesium daadwerkelijk te verwijderen. Sommigen spreken in het geval van de onderstaande methoden daarom liever van kalkbescherming.

CO₂-injectiesystemen

Anti kalk oplossing Judo — Bij polyfosfaatfilters binden de polyfosfaten zich aan de calcium- en magnesiumionen, wat ze verhindert om zich af te zetten © Judo

De werking van dit type van systemen is gebaseerd op de toevoeging van CO₂-gas aan het water. Dat brengt een chemische reactie op gang die het pH-niveau doet dalen en de calcium- en magnesiumionen minder ‘actief’ zal maken.

Anders geformuleerd, de mineralen zullen minder de neiging hebben om zich af te zetten in de leidingen en kalkaanslag te vormen. Maar ze blijven dus wel degelijk aanwezig in het water. Dat is een belangrijk punt en ongetwijfeld het grootste nadeel ten opzichte van ionenuitwisseling. Qua onderhoud hebben de CO₂-injectiesystemen geen zout nodig, maar wel een regelmatige vervanging van het CO₂-patroon.

TAC- en polyfosfaatfilters

Net als de CO₂-injectiesystemen zullen deze twee methoden de schadelijke mineralen eerder neutraliseren dan ze verwijderen. In het geval van een TAC-filter (Template Assisted Crystallization) worden ze omgezet in microscopisch kleine kristallen die stabiel genoeg zijn om zich niet te hechten. Bij polyfosfaatfilters binden de polyfosfaten zich aan de calcium- en magnesiumionen, wat ze opnieuw verhindert om zich af te zetten. Duidelijk zichtbare kalkvlekken in de keuken of badkamer blijven aanwezig.

Magnetische of elektronische waterontharders

Deze systemen maken gebruik van nog een ander, weliswaar omstreden principe: magnetische of elektronische velden rond de waterleidingen veranderen de lading van calcium- en magnesiumionen, waardoor ze niet kunnen neerslaan en geen harde afzettingen kunnen vormen. Er komt geen zout aan te pas, evenmin is er sprake van enige chemische toevoegingen, alleen staat de effectiviteit van de methode nog altijd ter discussie.

Bad laten lopen — Als je klant te allen tijde zacht water wil, hetgeen in een huishoudelijke toepassing lang niet altijd het geval is, dan kom je er al niet met een enkele unit, want die kan geen zacht water leveren als hij in spoeling is

Dimensionering

Compacte toestellen

Van alle net geschetste methoden wordt ionenuitwisseling het vaakst toegepast, zeker in residentiële toepassingen. Eigen aan de werking van dergelijke toestellen is dat er behalve voor het harsbed ook ruimte moet worden voorzien voor het pekelvat met de zoutoplossing. Vandaag heb je heel compacte toestellen waarbij de onthardingsunit geïntegreerd zit in de zoutbak; dit noemen we een monoblock-toestel.

Zeer compact all-in-one toestel — Deze all-in-one compacte ontharders met één harstank zijn makkelijk te installeren op krappe plekken © Talent by Delta

Maar in vergelijking met andere methoden, zoals bijvoorbeeld TAC- en polyfosfaatfilters, nemen ze desalniettemin net iets meer ruimte in beslag, al is dat erg relatief. Heel concreet zit je met de kleinere simplex-modellen – dat wil zeggen een toestel met één harstank – aan een afmeting van ongeveer 48 x 54 x 24 cm. Die zijn dus nog altijd makkelijk te installeren onder de gootsteen, in meterkasten of op andere krappe plekken zoals kleine kelders.

De hydraulische aansluitingen moet je daar nog wel bijtellen. De meer handige toestellen op de markt bieden op dat punt de flexibiliteit om deze aansluitingen links, rechts of achteraan het toestel te plaatsen. Ook bestaan er toestellen die geschikt zijn voor ’hangende’ montage tegen een muur door middel van muurophangbeugels. Op die manier neemt het toestel geen vloeroppervlak in beslag, hetgeen zeker in de technische ruimte van hedendaagse appartementen of eengezinswoningen een zeer praktische oplossing is! De vraag is alleen: hoever kom je met deze compacte toestellen?

Belangrijke factoren

Wil je het juiste model selecteren aangepast aan de behoeften van de klant, volstaat het natuurlijk niet om alleen naar die heel praktische kant van de plaatsing te kijken. Als je klant te allen tijde zacht water wil, hetgeen in een huishoudelijke toepassing lang niet altijd het geval is, dan kom je er al niet met één enkele unit, want die kan geen zacht water leveren als hij in spoeling is.

Watergenius range — Bij de dimensionering en keuze van toestel moet je rekening houden met de wensen van de klant. Daarnaast spelen het maximale dagverbruik én het piekdebiet een belangrijke rol © Watergenius

Daarvoor heb je een toestel met twee harstanken nodig, en die zijn over het algemeen groter. Bij de dimensionering en keuze van toestel moet je dus om te beginnen heel erg rekening houden met de wensen van de klant. Daarnaast spelen het maximale dagverbruik én het piekdebiet een belangrijke rol. Als je waterverbruik hoger ligt dan het piekdebiet van het toestel, dan loop je het risico op slechts een gedeeltelijke ontharding.

De totale onthardingscapaciteit is nog een andere cruciale parameter en zal mede bepalen hoe frequent het toestel zal regenereren. Uiteraard hangt dat dan weer samen met de hardheid van het water, iets dat varieert naargelang de regio.

Compact of niet?

Tegenwoordig kan een eindklant zich niet meer per definitie wegsteken achter plaatsgebrek. De huidige wateronthardingsinstallaties die een beroep doen op ionenuitwisseling zijn bijzonder compact en alleszins klein genoeg om te worden geplaatst in krappe ruimtes. Anderzijds brengt die compactheid ook de nodige beperkingen met zich mee op het vlak van uitwisselingscapaciteit en debiet. Uiteraard moet je als installateur ook daarmee rekening houden als je een toestel wil kiezen op maat van de klant.

Met medewerking van Judo, Oceanic, Talent by Delta en Watergenius