Vegan leersoorten van alle afkomsten op een rij gezet

Consumenten kiezen voor vegan materialen om dierenleed te beperken. Daarnaast speelt ook de impact op het milieu een belangrijke rol. Hoewel vegan leer een ecologische connotatie heeft, is één en ander sterk afhankelijk van de gekozen grondstoffen en de productie. Bovendien is er een verschil tussen de ontwikkelingen en de bereidheid van de markt om deze producten te omarmen. Vereiste is dat de nieuwe materialen de voordelen van dierlijk leer op het vlak van levensduur en comfort zo dicht mogelijk benaderen.

MARKTSCHETS

Vraag naar alternatieven groeit

Veganisten vermijden dierenleed en weigeren bijproducten van de vleesconsumptie te gebruiken. Anderzijds zijn ze ook begaan met het milieu. Dit zorgt ervoor dat alternatieven voor dierlijk leer in de lift zitten. Verwacht wordt dat de interesse nog blijft toenemen. Vooral jongeren vanaf 15 tot 30 jaar maken deze bewuste keuze. Het aankoopproces is echter veranderd; deze doelgroep vindt vooral de weg online. De traditionele schoenwinkel moet het dus heel slim aanpakken om zich met het veganverhaal te profileren.

Toch nog niche

Tot voor kort waren winkeliers zeker bereid deze producten in hun aanbod op te nemen. Maar door de huidige covidgerelateerde moeilijkheden in de retailsector is het enthousiasme wat getemperd. De materialen in kwestie dienen heel sterk te staan en bij te voorkeur te varen onder de vlag van een gekende groep. Initiatieven bereiken ons vooral uit Duitsland, de Scandinavische landen en Canada. Ook in eigen land zijn wel enkele relatief kleine start-ups, alleen houden die commercieel niet altijd stand. Er is immers een groot verschil tusssen wat de consument zégt en wat hij ook werkelijk doet: trekt hij zijn koopgedrag door in zijn schoenenkeuze?

Hoge eisen

Vegan leer dient aan een aantal strikte voorwaarden te voldoen om de klant over de streep te trekken:
- look: het eindproduct ziet eruit als een ‘gewone’ schoen
- er mag geen meerprijs voor gevraagd worden
- het komt tegemoet aan alle technische specificaties voor schoenen

De materialen voor de upper focussen op texturen, patronen en glans. Voor het binnenwerk staan comfort, luchtdoorlatendheid, vochtafdrijvend vermogen en temperatuurregulatie voorop.

 

DIVERSE SOORTEN VEGAN MATERIALEN

PU en PVC populairst

- PU-leer: basismateriaal als polyester, katoen, nylon of rayon wordt gemengd met polyurethaan of voorzien van een PU-coating. PU kan tegen een stootje en is flexibel, waterresistent en licht van gewicht. Het is beschikbaar in een grote waaier aan texturen en kleuren.

- PVC is een ander kunstleder dat uit dezelfde basismaterialen bestaat in combinatie met polyvinylchloride, stabilisatoren om de basisstof te beschermen en weekmakers zoals bijvoorbeeld ftalaten om het geheel flexibel te maken.

Beide kunststoffen worden echter gewonnen uit fossiele brandstof. Fabrikanten leveren weliswaar continu inspanningen om de toxines te beperken die vrijkomen tijdens de productie en bij de verbranding.

Plantaardige alternatieven

Naast de synthetische opties zijn er heel wat plantaardige soorten. Meestal worden ze in hun land van herkomst van oudsher gebruikt, en nu veroveren ze stilaan een plekje op de wereldmarkt. Vezels van de bananenplant gaan lang mee, zijn waterproof en bio-afbreekbaar. Ook bananen, appel- en druivenleer vormen een alternatief. Goed gekend is Piñatex, gewonnen uit de vezels van ananasbladeren. MuSkin is de bovenste laag van een specifieke paddenstoel. Het materiaal is zacht, ademend en waterafstotend en wordt gebruikt voor o.m. schoenzolen. Mylo bestaat dan weer uit de ondergrondse wortelstructuur van paddenstoelen. De koffieplant zorgt voor een suède-achtig materiaal in verschillende texturen en bruine tinten.

Bomen als grondstof

Bladeren van de moerbeiboom worden gebruikt in MulbTex om katoencanvas te coaten en waterbestendig te maken. De bladeren van de teakboom worden ondergedompeld in water, gekleurd, plat samengevoegd en gedroogd tot grote vellen bladleer. Het geheel is licht, duurzaam, waterbestendig en schimmelwerend. Kurk, uit de waterresistente cellen op de buitenste schors van kurkeik, is natuurlijk waterafstotend en gemakkelijk te recycleren.

Helaas is er momenteel een probleem qua beschikbaarheid. Het duurt 9 jaar eer de schors opnieuw is aangegroeid; daardoor stijgt de prijs exponentieel en komt er veel minderwaardige kurk op de markt. Van hergebruikt hout worden bv. houten zolen geproduceerd. Met de bacteriële cellulose gewonnen uit kokoswater - normaal gezien een afvalproduct – worden ook leervellen gemaakt. Met plantaardig afval werken is echter niet zo evident omdat het eindresultaat altijd consistent moet zijn.

Recentste ontwikkelingen

Een aantal varianten is nog niet te koop, maar wel in volle ontwikkeling. Wat denkt uit van leer uit bloemenafval, of een alternatief gewonnen uit de proteïnen en het collageen van biergist? Groene thee heeft op cellulair niveau gelijkaardige eigenschappen als leder. Gelaagd met andere stoffen als hennep wordt het een sterk, ademend materiaal dat comfortabel en flexibel aanvoelt. Verder worden vezels gemengd met kombuchathee. Noord-Amerikaans cactusleer heeft als voordeel dat er weinig water voor nodig is, terwijl sojaleer gemaakt wordt van het vocht dat bij de tofuproductie overschiet.

ECOLOGISCH?

Sommige fabrikanten commercialiseren hun producten door greenwashing en pakken groots uit met een groen profiel. Nochtans maken plantaardige alternatieven vaak in meer of mindere mate gebruik van PU of andere additieven, hetzij als stabilisator of als backing waardoor ze niet biologisch afbreekbaar zijn. Ze belanden na bewezen dienst gewoon bij het huisvuil en in de verbrandingsoven. Er is nog wat werk aan de winkel om PU volledig te elimineren. Sommige fabrikanten vervangen het geleidelijk door gerecycleerd polyester. Daarnaast wint de tendens veld om meer te werken met watergebaseerde lijmen, maar dit is nog niet bij alle merken het geval. Nochtans zijn er heel wat voordelen wanneer volatiele dampen worden vermeden. Ook sommige zolen zijn niet afbreekbaar. Op bepaalde vlakken staat de schoenentechniek nog niet zo ver dat alle onderdelen milieubewust worden geproduceerd. Dat is ook niet zo evident, want schoeisel is nu eenmaal onderhevig aan heel wat invloeden. Bijkomend leggen nieuwe alternatieven vaak een lange weg af via zee- of luchtvracht wat zorgt voor een behoorlijke voetafdruk. Nochtans is de impact van vegan materialen op het milieu tot één derde ecologischer in vergelijking met dierlijk leer, zeker wanneer we de ontbossing in functie van de veeteelt en de uitstoot van methaangas in rekening brengen.