creëer een unieke gevel met (klei)dakpannen

kleidakpan

Kleidakpannen kunnen niet alleen op daken worden toegepast, ook als gevelbekleding bieden ze enkele technische en architecturale voordelen. Op die manier combineren ze immers de voordelen van een lichte gevelbekleding met een gekende plaatsingstechniek. In principe kan elke (klei)dakpan als gevelbekleding worden ingezet, want ook fabrikanten spelen in op die mogelijke toepassing. Indien nodig voorzien ze ondersteuning zoals specifieke plaatsingsvoorschriften en keramische hulpstukken voor de plaatsing.

Toepasbare dakpannen

Het gamma keramische (klei)dakpannen wordt ingedeeld in zes types:

tegelpannen;
vlakke pannen met sluitingen;
pannen met zachte golving en sluitingen;
holle pannen met en zonder sluitingen;
Romaanse pannen;
pannen met ribben en sluitingen.

Al die types kunnen, afhankelijk van het gewenste architecturale effect, als gevelbekleding worden gebruikt. Daarnaast zijn ze beschikbaar in verschillende vormen en groottes: van een kleine dakpan waarvan er circa 66 stuks per m² nodig zijn, tot de zeer grote pannen waarvan 10 stuks per m² volstaan.

kleidakpannen — Een afwerking van dak en gevel in hetzelfde materiaal geeft een woning een monolithisch karakter (foto: woning in Sint-Niklaas; architect: Goossens & Bauwens)

Voordelen

Duurzaam

Het gebruik van kleidakpannen als gevelbekleding biedt enkele ontegensprekelijke voordelen. Zo gaan de dakpannen levenslang mee, aangezien ze vorstbestand, kleurvast en uv-bestendig zijn. Indien gewenst kunnen de dakpannen dus ook hergebruikt worden. Bovendien worden voor gevelbekleding dezelfde kleidakpannen gebruikt als bij dakbedekking; de productie gebeurt dan ook in grote series. En dat komt de prijs alleen maar ten goede.

Voorkomt koude en vochtdoorslag

Daarnaast zijn kleidakpannen handig in combinatie met thermische isolatie. De pannen vormen een buitenschil, die door een verluchte spouw is gescheiden van de binnenruimte. Tussen de dragende structuur en de keramische gevel kunnen dan grote isolatiediktes worden geplaatst, zonder dat de fundering daarvoor breder – en bijgevolg duurder – moet worden.

Tevens fungeert een kleipan door de unieke samenstelling van de scherf als vochtbuffer. De gevelbekleding is dan ook waterkerend, dampdoorlatend en ventilerend, waardoor vochtdoorslag en inwendige condensatie in de buitengevel worden voorkomen.

kleidakpan — De vele vormen, uitvoeringen en onbeperkte kleurkeuze laten toe met kleipannen een unieke gevel te creëren (foto: woning in Sint-Jans-Molenbeek; architect: ZAmpone Architectuur)

Ideaal voor renovatie

Kleidakpannen kunnen niet alleen worden ingezet als gevelbekleding bij nieuwe woningen, ook voor renovatie vormen ze een bijzonder geschikte oplossing. Op die manier kan bv. een onregelmatige ondergrond worden verborgen, kunnen slordig opgebouwde spouwmuren worden aangepakt, of kunnen bestaande buitenmuren worden voorzien van na-isolatie (daarvoor is een beschikbare ruimte van 19 cm noodzakelijk). Als renovatieoplossing zijn kleidakpannen als gevelbekleding toepasbaar bij:

bestaande massieve muren;
massieve muren bekomen na het wegbreken van gevelbekleding;
bestaande spouwmuren met behoud van een bestaand massief buitenspouwblad (indien geen luchtspouw tussen gevelmetselwerk en isolatie en indien de spouwankers kwalitatief voldoende zijn).

De gevel op pannenmaat ontwerpen resulteert in mooie aansluitingsdetails

Ontwerpfase

Om een mooi eindresultaat te bekomen, is het cruciaal om in de ontwerpfase reeds rekening te houden met de maatvoering van de dakpannen. Het is aangewezen om de gevel op pannenmaat te ontwerpen, zodat er geen slijpwerk nodig is bij de aansluitingen van kozijnen en andere openingen. Daarvoor zijn bepaalde CAD-applicaties al een goed hulpmiddel, en ook de technische diensten van dakpanfabrikanten kunnen meedenken, advies geven en desgewenst een voorstel maken voor de panverdeling. Ook de pankeuze kan hierin een cruciale rol spelen. Tegelpannen zijn gemakkelijker in de breedte aan te passen dan pannen met sluitingen.

kleidakpan — Door in de ontwerpfase rekening te houden met de maatvoering van de dakpannen wordt veel slijpwerk vermeden (foto: Cosun Food Technology Centre in Dinteloord)

Aandachtspunten bij het plaatsen

De plaatsing van (klei)dakpannen als gevelbekleding gebeurt op vrijwel dezelfde manier als die op een hellend dak. Bij de plaatsing moet wel met een aantal aandachtspunten rekening worden gehouden.

Correcte verankering

Net zoals op een dak worden de (klei)dakpannen verankerd aan een houten of aluminium draagstructuur. Het enige verschil is dat in de gevel de pannen steeds tweemaal moeten worden verankerd; op het dak daarentegen is dit in functie van de dakhelling, het type pan en de afmetingen en de locatie van het gebouw. Die draagstructuur moet uiteraard op een correcte manier worden verankerd aan de onderliggende structuur. Het gewicht van een gevelbekleding in (klei)dakpannen kan oplopen tot 80 kg/m², dus dat vormt een bijkomende belasting voor de gevel. Wanneer de (klei)dakpannen worden gebruikt in een renovatieproject, moet de stabiliteit van de bestaande gevelstructuur sowieso eerst beoordeeld worden. Indien nodig moeten maatregelen worden genomen om de stabiliteit te verbeteren.

Goede ventilatie

De toepassing van een geventileerde spouw is ook bij het plaatsen van een gevel met (klei)dakpannen een vereiste. Spouwventilatie brengt immers de relatieve luchtvochtigheid van de spouw in evenwicht met die van de buitenomgeving en zorgt voor een beperkte droging van de materialen. Behoudens andere voorschriften van de fabrikant dient de luchtspouw een breedte te hebben van minstens 15 mm, gemeten vanaf de rugzijde van de panlat, tot aan de voorzijde van het regenscherm.

kleidakpan — De harde, gladde en poriënvrije glaslaag van geglazuurde pannen biedt bescherming tegen de ontwikkeling van algen (foto: woning in Gent; architect: aNNo Architecten)

Regenscherm

Idealiter wordt steeds een regenscherm voorzien, want zo’n scherm vervult twee belangrijke functies. Enerzijds draagt het bij tot de regendichtheid van de draagmuur en voert het vocht af naar buiten. Anderzijds beschermt het de isolatie en beperkt het eventuele convectie in en rondom de isolatie.

Een regenscherm moet op ononderbroken wijze – d.w.z. met een overlapping van 10 tot 15 cm of met een waterdichte verbinding – tegen de isolatie worden geplaatst aan de zijde van de luchtspouw. Naast water- en winddicht moet het scherm ook dampdoorlatend (µ_d-waarde < 0,5 m) zijn om damptransport van binnen naar buiten niet te verhinderen.

Hellingsgraad behouden

Uiteraard moet de hellingsgraad van de gevelbekleding over het hele geveloppervlak dezelfde zijn. Boven raam- en deuropeningen en onderaan de gevel is het echter niet altijd eenvoudig om dat te doen. Daarom moet op dergelijke plaatsen de laatste pan steunen op een dubbele panlat, op een aangepaste panlat of op een panlat met afwijkende panlatafstand.

Kleidakpannen als gevelbekleding vormen ook bij renovatie een bijzonder geschikte oplossing

Hulpstukken voor gevelbekleding

Esthetische hulpstukken

Dakpanfabrikanten hebben een enorm gamma aan hulpstukken om ervoor te zorgen dat een gevelbekleding steeds esthetisch kan worden afgewerkt en dat een beoogd effect kan worden bekomen. Het gaat onder meer om:

buitenhoekaansluitingen;
linker- en rechterhoekstukken;
knikpannen;
linker en rechter volle en halve gevelpannen;
anderhalve en korte pannen.

kleitegelpan — Dankzij een uitgebreid gamma aan hulpstukken kan een gevelbekleding met kleipannen steeds esthetisch worden afgewerkt (foto: woning in Sint-Jans-Molenbeek; architect: ZAmpone Architectuur)

Hulpstukken voor plaatsing

Naast bovenstaande esthetische extra’s zijn er natuurlijk ook specifieke hulpstukken die ondersteuning bieden bij de plaatsing. Bijvoorbeeld:

gevelhoekprofielen verzekeren dat de buitenhoeken van een gebouw strak kunnen worden afgewerkt. Er is keuze tussen aluminium Y-profielen en kokerprofielen met hoekwerking, met aluminium verbindingsstukken;
ventilatieprofielen vermijden dat insecten en ongedierte achter de gevel kunnen dringen.

REGULERING
Het plaatsen en mechanisch bevestigen van kleidakpannen en hulpstukken gebeurt voor België conform de Technische Voorlichting TV 175, TV 186 en TV 240, de richtlijnen van de fabrikant terzake en de regels van de kunst. Verankering of mechanische bevestiging is in geval van gevelbekleding altijd noodzakelijk en mag niet over het hoofd worden gezien. Een misvatting is dat hierbij de pannen zelf in staat moeten zijn deze natuurkrachten op te vangen. Volgens de TV 240 van het WTCB, dient elke pan in het geval van gevelbekleding tweemaal te worden bevestigd.

Isolatie op draagstructuur

Om koudebruggen tot een minimum te herleiden, vormt het isolatieschild zowel bij nieuwbouw als bij renovatie idealiter één doorlopend geheel. Om isolatie te kunnen aanbrengen onder (klei)dakpannen als gevelbekleding, moet worden gewerkt met een zelfdragende draagstructuur in hout of aluminium.

Zachte isolatie

Voor het plaatsen van zachte isolatie in een doorlopende laag, kan gebruik worden gemaakt van een beugel in verzinkt staal of inox waaraan een verticale houten draagstructuur wordt bevestigd. Op die structuur moet eerst een regenscherm worden bevestigd (zie eerder). Dat scherm helpt immers ook tegen het uitzakken van de isolatie.

Daarna worden op de structuur tengellatten geplaatst met een minimale dikte van 15 mm en panlatten waarvan de sectie afhankelijk is van de afstand tussen de verticale houten draagstructuur. Om het contact met het binnenspouwblad zoveel mogelijk te vermijden, kan tussen de beugel en het binnenspouwblad een vulplaatje worden aangebracht.

Draagstructuur bij harde isolatie

Voor het plaatsen van harde isolatie in een doorlopende plaat zijn dan weer speciale regelschroeven nodig. Eerst worden horizontale schroeven aangebracht voor een basisbevestiging van de verticale draagstructuur. Zo kan de gevel snel en eenvoudig worden uitgelijnd. Daarna worden schuine schroeven onder een hoek van 30° bijgeplaatst om de eindstabiliteit van de structuur te verzekeren.

kleidakpan — Architect: JES architectuur (Mechelen)

Gevelbekleding met (klei)dakpannen