Bouw van drie waterstoffabrieken op stapel
VoltH2 wacht op waterstofbeleid uit Den Haag
VoltH2, producent van groene waterstof in spe, is vergevorderd met het voorbereiden van de bouw van waterstoffabrieken in Terneuzen, Vlissingen en Delfzijl. De vergunningen zijn al binnen en de aansluitingen op het elektriciteitsnet zijn al geregeld. Het bedrijf wacht nu met ongeduld op implementatie van Europese richtlijnen in de Nederlandse wetgeving door de regering in Den Haag. Dit moet duidelijkheid bieden over verplichtingen voor industriële bedrijven om met groene waterstof deels in hun energie- en grondstofbehoefte te voorzien. Ook gaat het over de handel in groenewaterstofcertificaten en vooral over de netwerkkosten die waterstofproducenten zullen moeten betalen. “Zodra daar duidelijkheid over is, kunnen we een definitief besluit nemen over onze investeringsprojecten”, zegt Gerwin Hament, director operations van VoltH2.
Klein starten
De waterstoffabriek in Delfzijl, die VoltH2 in juni 2022 aankondigde, zal met een vermogen van 60 megawatt vanaf de tweede helft van 2027 circa 5000 ton waterstof per jaar kunnen produceren, wat voor industriële begrippen aan de bescheiden kant is. Hament: “Aangezien VoltH2 een voorloper is in deze markt, is het verstandig om klein te starten. De technologie voor elektrolyse op industriële schaal is vandaag nog niet uitontwikkeld, waardoor we nu al rekening houden met toekomstige aanpassingen. Ook is het nog niet mogelijk waterstof over grote afstanden te transporteren, omdat er nog geen pijpleidingen naar bijvoorbeeld Duitsland zijn. Dus moeten we waterstof dicht bij de afnemers produceren. Dat vraagt om de bouw van meerdere kleine fabrieken. En zolang we nog geen zicht hebben op gegarandeerde inkomsten, kunnen we niet voor financiering bij banken terecht en moeten we alles met aandelenkapitaal financieren, wat duur is. Daarom is het ook uit financieel oogpunt verstandig om klein te beginnen en daarna de productie op te voeren in lijn met de opkomst van de markt.”
Hij wijst erop dat VoltH2 in 2026 de eerder aangekondigde waterstoffabrieken in Terneuzen en Vlissingen in bedrijf neemt, elk met een capaciteit van 25 megawatt. “Dat zit weliswaar aan de onderkant van de industriële schaal, maar is wel industriële schaal. En het is al aanzienlijk ten opzichte van andere fabrieken in ontwikkeling.” Inmiddels is het bedrijf echter al bezig met plannen voor een uitbreiding van de capaciteit van beide fabrieken naar 125 megawatt.
“Met PEM kun je flexibeler opereren en bijdragen aan de stabilisatie van het elektriciteitsnet, alkaline is een robuustere technologie die lagere investeringen vergt”
Een pakket onderdelen
De belangrijkste onderdelen van een waterstoffabriek zijn een transformator die de spanning van de stroom van het net moet verlagen, een gelijkrichter, een elektrolyser en een installatie die het waterstofgas met behulp van condensatie ontdoet van waterdamp. Die onderdelen zijn op elkaar afgestemd en worden door een leverancier als één pakket geleverd. VoltH2 kijkt zowel naar elektrolysers die werken met PEM-technologie (PEM staat voor proton exchange membrane) als met de klassieke alkaline-technologie. Hament: “Met PEM kun je flexibeler opereren en bijdragen aan de stabilisatie van het elektriciteitsnet en alkaline is een robuustere technologie die ook wat lagere investeringen vergt.”
Na de zuivering van de waterstof volgt de compressie van het gas in twee stappen, eerst naar 100 bar en dan naar 500 bar. De druk van 100 bar is nodig om de waterstof te kunnen injecteren in het waterstofleidingnet van Gasunie, die voorlopig een werkdruk heeft van 50 bar. “We kunnen de waterstof dan transporteren naar klanten die aansluiting op het net hebben. Bovendien werkt Gasunie aan de opslag van waterstof in zoutcavernes bij Zuidwending, vlakbij Veendam in het Noord-Oosten van Nederland, zodat er straks ook een grote buffer voor waterstof zal zijn”, licht Hament toe.
Met waterstof op een druk van 500 bar kan VoltH2 containers en zogenoemde tube trailers met waterstof vullen tot een druk van 380 bar. Die containers kunnen 1000 kilogram waterstof bevatten en bij een afnemer worden geplaatst. Ze fungeren ook als buffer, zij het op kleinere schaal.
Voor een fabriek is ook een koeler nodig, want bij de elektrolyse komt een derde van de toegevoegde energie vrij in de vorm van warmte. Ook is er een waterzuiveringsinstallatie nodig, omdat een elektrolyser alleen met ultra puur water ongestoord kan werken. Verder is er nog perslucht en stikstof nodig, en ten slotte een aansluiting voor elektriciteit. De fabrieken Vlissingen en Terneuzen krijgen een aansluiting met een spanning van 150 kilovolt die in een transformatorstation zal worden verlaagd tot 30 kilovolt. “In Delfzijl krijgen we een aansluiting op 20 kilovolt. Dat gaat direct de elektrolyser in”, aldus Hament.
Businesscase van de projecten
De technische evaluatie is bijna afgerond. Zodra bekend is wat de commerciële vooruitzichten zijn voor wat betreft onder meer leveringsvoorwaarden, prijzen en garanties zal er meer duidelijkheid zijn over de businesscase van de projecten, zegt Hament. “Uiteindelijk draait het erom welke investeringen het meeste rendement opleveren, zowel gelet op de kapitaalskosten als operationele kosten.”
“Je kunt over alles klagen: te weinig en te dure mensen om te bouwen, te dure ingenieursbureaus, te dure spullen en te hoge aansluitingskosten. Maar daar bouw je geen fabrieken mee”
Het bedrijf voert gesprekken met leveranciers van installaties en kan daarbij kiezen voor een leverancier die de engineering, inkoop en bouw van een fabriek volledig voor zijn rekening neemt. Dat is het geval bij de projecten in Terneuzen en Vlissingen. Voor die fabrieken heeft overigens het van oorsprong Zweedse ingenieursbureau Sweco, waarmee VoltH2 nauw samenwerkt, de vergunningen geregeld. In Delfzijl wil VoltH2 bij de bouw van de waterfabriek meer aan het roer zitten. Daarom is Sweco gevraagd de vergunningen te regelen én met een basisontwerp voor de fabriek te komen. “Met dit ontwerp kunnen we onze inkoopstrategie bepalen, wat onze inkooppositie weer gunstig beïnvloedt.”
De stijging van de materiaalkosten van de afgelopen tijd, ziet hij niet als reden om de investeringen uit te stellen. “Je kunt over alles klagen: te weinig en te dure mensen om te bouwen, te dure ingenieursbureaus, te dure spullen en te hoge aansluitingskosten. Maar daar bouw je geen fabrieken mee”, aldus Hament.
Kip-ei-situatie van vraag en aanbod
Hij erkent dat er sprake is van een kip-eisituatie rond vraag en aanbod van groene waterstof. Hierbij spelen drie zaken een rol. De eerste is het implementeren van de aangepaste Europese richtlijn voor hernieuwbare energie in de Nederlandse wetgeving. In deze herziene richtlijn van november 2023, de zogeheten RED III, staat onder meer dat in 2030 42% van het totale waterstofgebruik van de industrie groen moet zijn. “Het is nu aan de regering in Den Haag om met richtlijnen en quota te komen voor het industrieel gebruik van groene waterstof. Zodra bekend is hoe de vraag zich gaat ontwikkelen, zal ook duidelijk zijn hoe snel de productie op gang zal moeten komen. “Het doel van 42% in 2030 is al niet meer haalbaar, maar wat haalbaar is en hoe snel we naar het bijgestelde doel bewegen, is voor ons heel belangrijk om te weten”, zegt Hament.
Tweede punt is dat bedrijven garanties van oorsprong nodig hebben om aan te kunnen tonen dat de CO2-emissies door de inzet van groene waterstof werkelijk omlaag zijn gegaan. Evenzo hebben producenten van duurzame synthetische brandstoffen de garanties nodig om aan te tonen dat hun brandstoffen op basis van werkelijk groene waterstof zijn geproduceerd en dus honderd procent duurzaam zijn.
Voor de producenten van groene waterstof komen daar nog extra eisen bij. Zo moet de waterstof met ‘additionele hernieuwbare elektriciteit’ zijn geproduceerd, dat wil zeggen met stroom van wind- of zonneparken die niet meer dan drie jaar eerder in gebruik zijn genomen dan de elektrolyser. Verder moet de productie van groene waterstof minstens 70% minder broeikasgas opleveren dan die van waterstof uit aardgas. Ten slotte moet de informatie over de duurzaamheid van de geproduceerde waterstof daaraan gekoppeld blijven, ook als de waterstof via tussenhandelaren bij de afnemer terecht komt.
Het derde punt bij het op gang komen van een groene waterstofmarkt zijn de netwerkkosten. Hament: “Die zijn dermate hoog, dat elektrolyse op het moment niet rendabel kan zijn. De verhogingen die netwerkbeheerder TenneT heeft doorgevoerd en nog wil doorvoeren, vormen echt een knelpunt voor waterstofgebruik in de industrie. In Duitsland zijn producenten van groene waterstof twintig jaar vrijgesteld van netwerkkosten en in België en Frankrijk zijn de netwerktarieven een stuk lager. Over alle drie de zaken moet snel duidelijkheid komen. We kijken dan ook reikhalzend uit naar een beleid voor waterstof van de regering in Den Haag”, aldus Hament.
"Er zal straks in de markt ook ruimte zijn voor partijen die waterstof in kleinere hoeveelheden verpakken en aanbieden”
Drie afzetmarkten
Bij de verkoop van waterstof onderscheidt hij drie markten:
- De eerste is die van bedrijven in de chemie die nu grijze waterstof gebruiken en die willen vervangen door groene waterstof om zo hun emissies omlaag te brengen.
- De tweede markt is die van bedrijven die synthetische brandstoffen uit hernieuwbare bronnen willen produceren voor transport via weg, water en lucht.
- En de derde markt is die van mobiele toepassingen als generatoren, hijskranen en asfaltmachines, die niet op elektriciteit kunnen draaien maar wel op waterstof.
“Mobiele toepassingen komen met kleinere hoeveelheden waterstof toe. Voor een generator heb je geen container van duizend kilogram waterstof nodig. Zodoende zal er straks in de markt ook ruimte zijn voor partijen die waterstof in kleinere hoeveelheden verpakken en aanbieden”, aldus Hament.
Hij wijst er verder op dat brandstofcellen die waterstof omzetten in elektriciteit alleen kunnen werken met heel zuivere waterstof. Die kan VoltH2 straks alleen in containers leveren. Met transport via pijpleidingen lukt dat niet, omdat de waterstof dan licht verontreinigd raakt en de zuiverheid zakt naar 98% à 99,5%.
VoltH2 krijgt subsidies voor alle fabrieken. “Dat zijn subsidies op basis van een businesscase die voor ons acceptabel is, mits aan een aantal voorwaarden is voldaan. Het is aan de politiek om nu een aantal besluiten te nemen, zowel voor de afnemers als de producenten. Als die genomen zijn, kunnen we het hele investeringsproces in gang zetten”, zegt Hament.
