STOWA IS DE SPIN IN HET WEB

afvalwaterzuiveringsinstallaties worden slimme energieproducenten

De ontwikkelingen in de zuivering van afvalwater gaan snel. Waar afvalwaterzuiveringsinstallaties ooit energieverslindende installaties waren, zijn zij tegenwoordig slimme energieproducenten die behalve goed gezuiverd water ook waardevolle grondstoffen als fosfaat en cellulose produceren. Onderzoeksinstituut STOWA speelt daarbij een belangrijke rol: een gesprek met onderzoekscoördinator Ir. Cora Uijterlinde.

NPT: Hoe groot is de rol van de waterschappen bij STOWA?

“Groot! STOWA is 'van voor en met' de waterschappen in Nederland. Wij werken vóór de 23 waterschappen die er in Nederland zijn, en vooral ook mét ze samen. Bovendien wordt STOWA gefinancierd door de waterschappen. Ze hebben dan ook veel inspraak in de onderwerpen waar we onze gelden aan besteden. Van onze kant proberen we aan die relatie bij te dragen door vooruit te lopen op de vragen die zich bij de waterschappen in de toekomst kunnen voordoen, zoals duurzame energie, grondstoffen en de circulaire economie."

NPT: Hoe werkt dat dan? Is het: U vraagt, wij draaien?

“Nee, daar komt natuurlijk voortdurend overleg bij te pas. De waterschappen zijn tenslotte op de praktijk gericht; dat is ook hun taak. Maar ze benaderen dat toch ieder op hun eigen wijze. Het ene waterschap zal bijvoorbeeld een vraagstuk fundamenteler willen aanpakken dan een ander. En zal dus eerder geneigd zijn fundamenteel onderzoek mede te financieren."

Het Omzetpunt in Amersfoort is één van de eerste rioolwaterzuiveringsinstallaties die is omgebouwd tot een 'fabriek' die energie en grondstoffen produceert

NPT: Daar houden jullie je ook mee bezig?

“Onze kerntaak is toegepast onderzoek dat staat zelfs in onze naam maar dat neemt niet weg dat we fundamenteel onderzoek soms ook ondersteunen en volgen. Op het moment dat het onderzoek de fundamentele fase ontgroeit, en de stap naar een pilot of de praktijk moet worden genomen, nemen we graag het stokje over. Maar dan is het heel goed als je al een poosje met het onderzoek bent meegelopen."

NPT: Jullie hebben dus de functie van de spin in het web?

“Nou, die rol hopen we wel te kunnen spelen. We proberen het overzicht te houden van wat er speelt in de praktijk én bij het onderzoek. Maar ook bij die discussies overleggen we voortdurend met de waterschappen."

NPT: Bijvoorbeeld?

“Neem medicijnresten in afvalwater, een heel actueel onderwerp. Nu zijn we samen met onderzoeksinstituut KWR (de opvolger van KIWA) bezig om een call uit te zetten bij de STW-NWO voor onderzoek aan medicijnresten in oppervlaktewater behoorlijk fundamenteel onderzoek. Maar dan beleggen we wel een bijeenkomst met onze achterban om te toetsen of zij daar de meerwaarde van inzien, en ook om de tekst van zo'n call zo op te stellen dat hij aansluit bij de vragen waar waterschappen en drinkwaterbedrijven mee zitten."

NPT: Speelt het democratische karakter van de waterschappen nog een rol?

“Je bedoelt dat de politieke samenstelling wisselt? Niet zoveel: we werken tenslotte vooral voor de lange termijn, met meerjarenplannen. Met name onderzoek heeft erg veel tijd nodig. Als je ziet hoe lang de ontwikkeling van de Nereda-techniek heeft geduurd, daar ben je zomaar vijftien jaar mee bezig. Die continuïteit heb je dus wel nodig."

NEREDA-techniek

Afvalwaterreiniging via korrelslib is één van vele technieken die mede met behulp van STOWA zijn ontwikkeld

Biologische waterzuivering vond in het verleden plaats in afzonderlijke aërobe en anaërobe stappen, vaak door middel van vlokkig slib. Bij de door de TU Delft, DHV, STOWA en waterschappen ontworpen techniek worden compacte slibkorrels gebruikt met een zuurstofrijk oppervlak en een zuurstofarme kern. Dankzij de verschillende zuiveringscondities kunnen er in één korrel verschillende processtappen plaatsvinden, wat veel ruimte en energie bespaart. De ontwikkelde besturingssoftware kan het proces energetisch en qua eindresultaat verder optimaliseren. Daarnaast bevatten de afgewerkte slibkorrels 10-15% alginaat, een biopolymeer dat bestaat uit mannuronzuur en guluronzuur en dat traditioneel tegen vrije hoge kosten uit zeewier wordt vervaardigd.

NPT: Toch bestaan er wisselende 'modes' in de afvalwaterzuivering van membraanscheiding naar korrelslib en grondstoffenterugwinning…

“Het klopt dat sommige ontwikkelingen tijdelijk extra aandacht krijgen, onder invloed van nieuwe technieken, veranderende wetgeving en verschuivende normen. Rond de eeuwwisseling waren we erg bezig met allerlei nabehandelingstechnieken, ook al vanwege de Europese Kaderrichtlijn Water. Met membraantechnologie kun je heel goed een hoge effluentkwaliteit garanderen, maar het kost extra energie. In de jaren daarop kwam de focus juist meer op energiezuinigheid te liggen, en nu zijn we vooral ook bezig met grondstoffen."

NPT: En de membranen?

“De aandacht voor effluentkwaliteit komt nu ook weer terug. Er is een serieuze discussie ontstaan over medicijnresten en nutriënten in het oppervlaktewater, en het zou best kunnen dat de onderzoeken van toen weer uit de kast getrokken worden om die problemen op te lossen. Op basis daarvan zouden die 'oude' membraantechnieken toch weer een optie kunnen zijn. Het hangt heel erg af van de toepassing, waar je de prioriteiten legt en welke alternatieven er voorhanden zijn."

NPT: Hoe worden die prioriteiten bepaald?

“Dat gaat toch in de eerste plaats via de waterschappen en de landelijke overheid, die op zijn beurt vaak weer Europese normen volgt. Daarnaast zijn er onderzoekers en ondernemingen die met nieuwe ideeën komen maar het is beslist niet zo dat de deur hier wordt platgelopen door lobbyisten. Wij proberen in elk geval waardevrij onderzoek te doen, voor zover mogelijk. En samenwerking is natuurlijk van het grootste belang.“

NPT: Ook met het bedrijfsleven?

“Zeker! Al richten die zich vaak meer op de industrie mijnbouw, veeteelt en op het buitenland. Maar we hebben bijvoorbeeld ook met Paques een project in de Waterzuivering Dokhaven in Rotterdam, waar we een korreltechnologie voor stikstofverwijdering proberen te ontwikkelen, met pilots en alles erop en eraan."

NPT: Hoe doen jullie dat met kennisdeling en patenten?

“STOWA wil de kennis die we genereren graag met iedereen delen. In principe is al ons onderzoek dan ook openbaar: we hebben een website waarop onderzoeksrapporten en verslagen voor iedereen te vinden zijn. Dat neemt niet weg dat er soms bedrijven zijn met goede ideeën waar een patent op rust, maar daar komen we meestal wel uit. Anderzijds is het ook zo dat als uit onze research blijkt dat een techniek niet of niet goed werkt, we die resultaten publiceren ook als een bedrijf daar niet blij mee is."

NPT: Dat lijkt nog tamelijk ingewikkeld…

“Het betekent dat je héél zorgvuldig te werk moet gaan. We zijn op het moment bezig met een onderzoek naar het doseren van actief kool in de beluchtingstank van een waterzuivering, en dat gaat om relatief kleine effecten. Wil je die goed kunnen aantonen, dan zul je op zoek moeten naar een locatie waar je de afvalwaterstroom kunt splitsen, om valide referentiewaarden te krijgen. Dat valt niet mee, maar dat hoort bij de rol van STOWA als centrale speler in veld."

Over STOWA

De grenzen van de waterschappen in Nederland zijn vooral geografisch bepaald en vallen niet samen met de provinciegrenzen

De Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA) is het kenniscentrum van regionale waterbeheerders (met name de Waterschappen) in Nederland. STOWA ontwikkelt, vergaart en verspreidt kennis die nodig is om de opgaven waar waterbeheerders voor staan, goed uit te voeren. Waterschappen behoren tot de oudste democratisch gekozen instellingen in ons land, zelfs van Europa. Aanvankelijk opgericht ten behoeve van dijkbeheer, hebben de Waterschappen ook verantwoordelijkheid gekregen voor afvalwaterverwerking en waterkwaliteit. Naast projecten op het gebied van waterwering en stedelijk waterbeheer, ontwikkelt en implementeert het STOWA ook beleid en technieken op het gebied van watersysteembeheer en afvalwaterzuivering. De laatste thema's hebben belangrijke procestechnologische componenten, waarin de ontwikkelingen elkaar snel opvolgen.

Stowa is de spin in het web