Handel in tweedehandsmachines boomt

Welke overwegingen spelen bij de aankoop van een gebruikte machine?

De handel in gebruikte werktuigmachines zit wereldwijd in de lift. Kostenbesparing en een snellere beschikbaarheid zijn slechts enkele voordelen van de aankoop van een tweedehandsmachine. Maar is de machine wel compatibel met een 'Industrie 4.0'-omgeving? Bij relatief jonge machines is dit inderdaad veelal mogelijk, mits de nodige aanpassingen. Maar weegt de totaalkost van de investering dan nog op tegen die van een nieuwe machine?

Aantrekkelijk door ongunstig economisch klimaat

Inflatie en hogere grondstofprijzen dwingen de machinebouwers om hun prijzen te verhogen, ook in de huidige, ongunstige markt. Prijsstijgingen van 10 tot 30% zijn niet vreemd. Metaalbedrijven zijn in het huidige economische klimaat voorzichtiger geworden met investeren, hoewel dat soms wel nodig is. Zij kiezen dan veelal voor een gebruikte machine als kosteneffectieve oplossing.

Zeker wanneer er zich buitenkansjes aandienen. In Zwitserland werd onlangs het hele machinepark van gereedschapsfabrikant Big Kaiser geveild na de stopzetting van het bedrijf omwille van een bedrijfseconomische strategiewijziging.

Sinds 2024 hebben onder andere ook diverse automobielfabrikanten door omstandigheden heel wat gebruikte machines op de markt gebracht, én hun toeleveranciers hebben vanwege een achterblijvende vraag hun capaciteit afgebouwd of zijn failliet gegaan.

Europa grootste afzetmarkt voor gebruikte machines

Het beeld dat West-Europese bedrijven nieuwe machines kopen en dat de afgedankte machines naar landen in Oost-Europa, Midden-Oosten en Afrika gaan, is allang achterhaald. Ook daar willen ze jonge machines.

Bovendien is het voor westerse bedrijven gangbaar geworden om gebruikte machines te kopen. Sterker nog, volgens marktonderzoeker DiMarket is Europa tegenwoordig de grootste afzetmarkt voor gebruikte metaalbewerkingsmachines, gevolgd door Noord-Amerika (samen twee derde van de wereldmarkt) en Azië-Pacific. Op zich is dit niet vreemd: in die regio’s vind je de grootste concentraties van maakbedrijven.

Schaalvergroting aan de aanbodzijde

Sinds de opkomst van het internet is de handel in gebruikte machines een vrijwel volledig onlinegebeuren geworden. Zelden nog zijn er veilingen op de locatie waar de machines werden gebruikt. Er zijn grote, nieuwe spelers in deze markt gekomen: de aanbieders van onlinemarktplaatsen en onlineveilingen. Door overnames heeft hier bovendien een schaalvergroting plaatsgevonden door internationalisering.

Tezelfdertijd is het aantal handelaren met eigen voorraden van gebruikte machines geslonken. Handelaren die nog actief zijn, hebben hun voorraden teruggeschroefd.

De onlineveilinghuizen en -marktplaatsen zorgen voor méér transparantie. De marktplaatsen beperken zich typisch tot het in contact brengen van verkoper en koper; terwijl de veilingsites het hele traject afhandelen voor de verkopende partij.

Een recent onderzoek van TBAuctions wijst uit dat de wereldwijde industriële veilingmarkt jaarlijks met minstens tien procent zal groeien, en wel tot 55,95 miljard dollar in 2033 – de snelste groei is evenwel voorzien voor machines voor landbouw, bouw, grondverzet, transport en logistiek.

Wat onlineveilingen betreft, blijft Europa achter bij de Verenigde Staten. In 2023 zou slechts 2% van de Europese markt voor gebruikte industriële apparatuur online zijn geveild. Wel zou Europa een inhaalslag gaan maken.

Voordelen van een gebruikte machine

Kostenbesparing

De belangrijkste reden om een gebruikte machine te kopen, is kostenbesparing. Gemiddeld betaalt men 30 tot 70% minder voor een gebruikte machine, sterk afhankelijk van de leeftijd, de onderhoudsstaat en de mate waarin de machine geschikt is om mee te gaan in de digitalisering in de maakindustrie. Voor sommige bedrijven komt de investering zo financieel binnen bereik.

Andere bedrijven investeren in een retrofit voor lagere operationele kosten (rentelasten, afschrijving et cetera). Dat heeft een directe invloed op de machine-uurprijs die men moet doorberekenen. Bij de grotere CNC-machines kan deze kostenbesparing fors zijn, zeker als de machine nog relatief jong is, erom bekendstaat een heel lange levensduur te hebben en de historie bekend is.

Snelle beschikbaarheid

Ondanks dat machinebouwers hun orders en hun productie sinds twee jaar zien teruglopen, zijn de levertijden van nieuwe machines dikwijls nog steeds lang. Zes tot twaalf maanden is gangbaar als de gewenste machineconfiguratie niet toevallig op voorraad is. Bij grotere machines zijn de levertermijnen veelal nog langer.

Een gebruikte machine is doorgaans een stuk sneller operationeel – inclusief het eventuele proces voor een van de R-bewerkingen (refurbishing, reconditioning, repairing, remanufacturing ...).

Is de gebruikte machine Industrie 4.0-ready?

Tegenover de lagere prijs en de snelle beschikbaarheid van een gebruikte metaalbewerkingsmachine staat dat de machine waarschijnlijk niet van de nieuwste generatie zal zijn. Mechanisch hoeft dit niet direct een probleem te zijn, maar met de toenemende digitalisering wordt best nagegaan in hoeverre de machine geschikt is voor een 'Industrie 4.0'-omgeving.

Een jonge machine (vijf tot zeven jaar) beschikt waarschijnlijk over een besturing die voldoende open is voor de nieuwe ontwikkelingen

Is de besturing up-to-date?

De besturing verdient absoluut aandacht bij de aankoop van een gebruikte CNC-machine. Een jonge machine – circa vijf tot zeven jaar – beschikt waarschijnlijk over een besturing die voldoende open is voor de nieuwe ontwikkelingen. Let er wel op dat alle updates zijn uitgevoerd, anders begin je al direct met een achterstand.

Bij een oude machine is het verstandig om bij de fabrikant de verleende ondersteuning voor de besturing na te gaan, alsook de eventuele beschikbaarheid van vervangingscomponenten. Een oudere besturing vervangen door een jongere release kan soms wel, maar is een kostbare retrofit; laat staan als ook de hardware vervangen moet worden omdat deze niet meer leverbaar is.

Bedenk dat met het toenemende belang van de besturing en digitale interfaces, oudere machines algemeen minder interessant worden. Bepaalde bedrijven zijn voor hun productiviteit of andere zaken sowieso aangewezen op de meest recente technologie.

Compatibel met automatisering?

Belangrijk voor automatisering is of de machine, zoals aangeboden, geschikt is voor robotbelading. Kan dit via de zijkant? Indien niet; heeft de machine een automatische deur?

Zijn er robotinterfaces beschikbaar? Kan de machine gekoppeld worden aan MES-software als men de hele productie wil digitaliseren? De ontwikkelaars van deze software slagen er weliswaar steeds beter in om ook data uit de oudere besturing te halen, maar dat zijn dan in vele gevallen beperktere data dan uit de nieuwste besturing.

Compatibel met CAM-systeem?

Gebruiken de operators een CAM-systeem, kijk dan of er voor de betreffende machine een postprocessor beschikbaar is. Anders komen de kosten daarvan bovenop de aankoopprijs.

Voldoende groot gereedschapsmagazijn?

Let ook altijd goed op de gereedschapswisselaar. Oudere CNC-machines hebben doorgaans een kleiner gereedschapsmagazijn. Is dat wel voldoende voor het werk dat de machine moet gaan doen? 

Werd de machine goed onderhouden?

Belangrijk bij de aankoop van een gebruikte CNC-machine is om inzicht te krijgen in het onderhoud dat de vorige eigenaar heeft laten uitvoeren en hoe er met de machine is omgegaan.

Trillingen door niet-haaksheid van assen kunnen resulteren in onnauwkeurigheden en slechte oppervlakken. Gespecialiseerde onderhoudsbedrijven beschikken tegenwoordig over apparatuur om de haaksheid, nauwkeurigheid van de verschillende assen te meten. De prijs van zo'n meting weegt meer dan op tegen de kosten van een machine die de verwachte nauwkeurigheid niet haalt.

Een goede verspaner die gewend is met de machine te werken, zal de trillingen trouwens horen. Daarom is het altijd het beste de machine te kopen terwijl deze nog in bedrijf is. Dat is echter lang niet altijd mogelijk. In zulke gevallen kun je proberen afspreken dat een specialist de machine mag onderzoeken, zodat deze mogelijke problemen in de assen of geleidingen al op het spoor kan komen.

Wordt de machine geleverd met opspangereedschappen? Zo ja, hoe goed presteren deze dan nog op het vlak van klemkracht en nauwkeurigheid? En in het geval van een draaibank: hoe is de staat van de klauwplaat?

Controleer zeker ook de elektrische kant, want slechte verbindingen, zwakke kabels en beginnende corrosie bij connectoren kunnen een voorbode zijn van problemen.

Breng TCO in kaart

Probeer vooraf een zo volledig mogelijk beeld te krijgen van alle kosten. Belangrijk zijn deze van het vervangen van vitale onderdelen bij een CNC-machine, zoals de spindel of de geleidingen. Stel aan de hand hiervan een worstcasescenario op waarbij deze onvoorziene kosten worden opgeteld bij de andere kosten (aankoop, veiling, transport, installatie).

Is het prijsverschil met een nieuwe machine dan nog voldoende groot om te accepteren dat het misschien wel enkele maanden duurt vooraleer de tweedehandsmachine volledig operationeel is?

Conclusie

Heel wat gebruikte machines vinden hun weg naar alle segmenten van de metaalindustrie. Voor een aantal Europese machinebouwers is deze ontwikkeling een reden om hun oude werktuigmachines bij klanten op te kopen, op te knappen en deze terug in de markt te brengen.

Zo'n machine mag dan wel duurder zijn dan een 'kale' tweedehandsmachine, maar daartegenover staat de extra zekerheid die men heeft als men een tweedehandsmachine koopt van de originele fabrikant.

Immers, niet-gereviseerde tweedehandsmachines brengen veelal verborgen kosten met zich mee: van onverwachte herstellingen en stilstand tot problemen met verouderde besturing of moeilijk te vinden onderdelen. Factoren die de TCO snel kunnen doen oplopen.

Een degelijk gereviseerde (of goed onderhouden) tweedehandsmachine, daarentegen, kan een slimme investering zijn. Dankzij de combinatie van een lagere initiële kost en een aangepakte slijtagestatus kan TCO verrassend gunstig uitvallen. De sleutel ligt in een grondige technische beoordeling en een afgewogen keuze tussen prijs, betrouwbaarheid en levensduurverwachting.