REDUCEER DE COMPLEXITEIT VAN HET SMEREN MET IJZEREN DISCIPLINE

Tips om te evolueren naar een smeertechnische onderhoudscultuur

Wie al even actief is in de sector, weet dat smeren er niet eenvoudiger op geworden is. Machines worden aan hogere eisen blootgesteld en bedrijven kunnen zich geen ongeplande stilstanden veroorloven. Om die complexiteit te beheersen, moet men niet alleen de juiste keuze maken wat het smeermiddel betreft, maar bovendien een efficiënte smeercultuur op het getouw zetten en zich bedienen van moderne meet- en regeltechnieken om tot excellentie te komen.

UITDAGINGEN IN SMEREN

Heel wat industriële bedrijven hebben vandaag nood aan een nieuwe smeercultuur om ongeplande machinestilstanden terug te dringen. Daaraan liggen twee oorzaken ten grondslag. Ten eerste is er de trend naar machines met meer vermogen en koppel om de productiecapaciteit te kunnen opschroeven. Tegelijkertijd mogen deze machines maar een minimale hoeveelheid ruimte op de productievloer in beslag nemen. Elke vierkante centimeter is immers kostbaar geworden. Dat betekent dat componenten steeds kleiner en fijner ontworpen worden, wat amper nog ruimte laat voor speling. Die eerste trend maakt smeren crucialer dan ooit.

Ten tweede begint sinds enkele jaren de gezegende leeftijd van vele installaties een tol te eisen. De meeste industriële bedrijven ontstonden net na WO II. Dat betekent dus dat er nogal wat verouderde infrastructuur aanwezig is. Wanneer een component kapotgaat en vervangen wordt door nieuw materiaal zal er sprake zijn van een hogere belasting (eigen aan oudere installaties) in combinatie met lichter materiaal. Dat vraagt eveneens om extra aandacht voor het smeren.

VERANDERINGEN IN HET SMEERMIDDEL

Onder invloed van de toepassing en de temperatuur zal een smeermiddel aan verandering onderhevig zijn. Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen drie situaties. Bij een grenssmering zal de smeerfilm quasi onbestaande zijn, wat betekent dat er nog veelvuldig contact optreedt tussen de loopvlakken. Het gevolg zijn een hoge slijtage en een hoge wrijving.

In een volgende fase, de gemengde smering, is de smeerfilm al dikker, zodat het contact tussen de loopvlakken minder frequent plaatsvindt. De wrijvings- en de slijtagewaarden liggen nog steeds hoog, maar zijn beperkter dan bij een grenssmering.

De ideale smering is vollefilmsmering. De smeerfilm is daarbij voldoende vol, zodat er geen slijtage optreedt en ook relatief weinig wrijving, wat de warmteontwikkeling beperkt. De drie elementen die de dikte van een smeerfilm bepalen, zijn de belasting, het toerental en de viscositeit. De viscositeit - de weerstand van het smeermiddel tegen wrijving - vermindert naarmate de temperatuur stijgt. De warmteontwikkeling in de toepassing zal dus een enorme impact uitoefenen om een volle smeerfilm te krijgen. Ook de aanwezigheid van additieven in het smeermiddel is cruciaal. Zij helpen om de externe temperatuur en druk te verlagen, verbeteren de wrijvingscoëfficiënt en hebben antislijtage-eigenschappen.

GEEN HEILIGE GRAAL

Hét supersmeermiddel bestaat niet. Afhankelijk van de temperatuur, belasting, snelheid en omgeving zal het ene smeermiddel beter presteren dan het andere. Een gevolg daarvan in grote fabrieken was de brede variëteit aan smeermiddelen, in de meeste gevallen op aanraden van de machinerichtlijnen van de fabrikant. De slinger hoeft echter niet zover door te slaan dat elke component zijn eigen optimale smeermiddel heeft. Men moet het aantal smeermiddelen op de productievloer rationaliseren, zodat het haalbaar blijft om een correct smeertechnisch onderhoud uit te voeren. Dat zal op een langere termijn renderen (grotere volumes, betere prijzen, minder afval …) en zo kunt u ook flink wat opslagruimte besparen. De laatste jaren wordt er meer gespeeld met additieven om tot de juiste smering te komen. Er is dan sprake van tribofilms. Opgelet, door evoluties in de wetgeving kunnen bepaalde 'ingrediënten' in smeermiddelen uit milieutechnisch of gezondheidsoogpunt van de markt geweerd worden.

Rationaliseer het aantal smeermiddelen op de productievloer voor een haalbaar correct smeertechnisch onderhoud

NAAR EEN GOEDE SMEERPRAKTIJK

Het is zaak voor de onderhoudstechnicus of de smeerverantwoordelijke om erover te waken dat elk smeerpunt het juiste smeermiddel krijgt en dat het juiste interval gerespecteerd wordt. Zo zal het smeermiddel zich continu in zijn optimale staat bevinden. Om daar een eenvoudige leidraad in te hebben, worden zes parameters onderscheiden: juiste type, juiste tijd, juiste hoeveelheid, juiste plaats, juiste manier en juiste conditie.

Juiste type

De keuze voor een smeermiddel gebeurt op basis van de eigenschappen die de toepassing dicteert. Zoals aangehaald, laten de temperatuur, de belasting, de snelheid en de omgevingsfactoren zich wat dat betreft gelden. Men hoeft, zoals aangehaald, niet altijd de best mogelijke keuze per smeerpunt te maken. Het is vooral belangrijk om te rationaliseren en een manier te vinden om de verschillende types eenvoudig uit elkaar te halen. Kleurcoderingen kunnen een sterk visueel hulpmiddel zijn of men kan dat aangeven door verschillende vormen (cirkel, vierkant, driehoek …) of verschillende nippels te gebruiken. Hou er tevens rekening mee dat niet alle merken en types van smeermiddelen even compatibel zijn. Het mengen van bepaalde smeermiddelen, hetzij in de voorraadkamer, hetzij in de toepassing zelf, kan enorme problemen geven. Om ervoor te zorgen dat de opgestelde structuur gerespecteerd blijft, kan men de verantwoordelijkheid voor het smeerlokaal of de smeerkast het best beperken tot maximaal twee operatoren. Zij kunnen het overzicht houden om ervoor te zorgen dat de juiste middelen in de juiste containers terechtkomen en er steeds voldoende voorraad is.

Juiste tijd

Om het tijdstip voor het smeren te bepalen, moet men eerst een onderhoudsstrategie op poten stellen. Wil men preventief werken? Of gaat men aan de hand van de staat van het machinepark predictief aan de slag met smeermiddelen? Aangezien het uitgangspunt van smeren het vermijden van ongeplande machinestilstanden is, is proactiviteit zeker op haar plaats. Zeker voor kritieke machines in uw productielijn. Men kan daarvoor een beroep doen op verschillende instrumenten. Men hoeft dit zeker niet op het 'gevoel' te doen en te wachten tot er geluiden te horen zijn of de warmte voelbaar oploopt. Met thermografie kan men bijvoorbeeld al op voorhand in beeld brengen welke componenten warm beginnen te lopen. Nog een stapje eerder zullen trillingsanalyses identificeren welke componenten niet meer binnen de toleranties presteren. Daarbij kan men ook gebruikmaken van ultrasone technologie om hoogfrequente trillingen op te vangen of van olieanalyse. Op die manier is het probleem al opgelost, nog weken of zelfs maanden voor het effectief tot een defect zou leiden.

Juiste hoeveelheid

Het spreekt voor zich dat te weinig smeermiddel uit den boze is. De componenten of de machine zullen dan niet voldoende bescherming krijgen. Maar ook te veel smeermiddel kan een schadelijk effect hebben. Meer smeermiddel zal immers voor meer frictie zorgen, dus voor meer warmteontwikkeling, dus voor minder viscositeit, dus voor meer wrijving … Volg de richtlijnen die betreffende de hoeveelheid zijn uitgezet, dan ook nauwgezet op.

Juiste plaats

Om duidelijk te maken welk smeermiddel bij welk smeerpunt hoort, kan men gewoon dezelfde kleur- of vormcoderingen gebruiken die men per type smeermiddel heeft uitgewerkt. Op die manier is het voor de smeertechnicus meteen visueel duidelijk wat er moet gebeuren. Het is belangrijk om de complexiteit die smeermiddelen met zich kunnen meebrengen op de werkvloer, zelf zo veel mogelijk te trachten te vereenvoudigen. Fouten met smeermiddelen blijven een van de belangrijkste oorzaken van bijvoorbeeld lagerbreuken.

Juiste manier

U kunt uit een veelvoud van opties kiezen om het smeermiddel aan te brengen. Een eerste mogelijkheid is een manueel smeertechnisch onderhoud met behulp van vetpistolen. Het grote voordeel hiervan is dat de technicus zich tussen de smeerpunten bevindt en ook andere zaken kan waarnemen die van invloed zijn op het smeermiddel. Is er een lek van stoom of chemicaliën bijvoorbeeld dat een impact kan hebben? Is de dichting nog voldoende? Hou er rekening mee dat het pistool ook gereinigd moet worden om geen contaminatie te krijgen. Ten tweede kan men kiezen voor meer geautomatiseerde systemen. Van eenvoudige, die enkel over een meter beschikken om het debiet te controleren, tot zeer geavanceerde, waarin er sensoren aanwezig zijn om aan conditiegebaseerd smeren te doen.

Juiste conditie

Lucht, water, stof en chemicaliën kunnen het smeermiddel verontreinigen en de beschermende werking tenietdoen. Om het smeermiddel hierop te controleren, kan men terugvallen op de norm ISO 4406. Daarin zijn de maximale hoeveelheden voor deeltjes van 4, 6 en 14 µm opgenomen. Bij een overschrijding kan men het smeermiddel vervangen of filteren. Belangrijke elementen om een goede zuiverheid te garanderen zijn een correcte opslag en conditionering. De temperatuur en de vochtigheid van de ruimte zullen immers hun impact hebben op de levensduur en de kwaliteit van het smeermiddel.

CONCLUSIE

Manueel uitgevoerd smeertechnisch onderhoud is een zware taak. Het vergt een ijzeren mentale discipline om elk smeerpunt consequent en consistent te smeren. Ook de fysieke inspanningen zijn niet te onderschatten, aangezien bepaalde smeerpunten moeilijk te bereiken zijn. De trend van meer meten en automatiseren om ongeplande machinestilstand te vermijden zal dan ook moeilijk te vermijden zijn. Wie werk wil maken van een goede smeertechnische onderhoudscultuur, kan het best beginnen met een nulmeting. Hoe gebeuren de smeertaken vandaag? Waar liggen de pijnpunten? Welk niveau wil ik halen? Welke verbeteringsstappen zijn nodig om daar te raken? Zo kan men stap voor stap evolueren naar excellentie, met telkens een duidelijke payback voor ogen. Daartoe staan er heel wat hulpmiddelen ter beschikking. Gebruik die en bepaal ook de KPI's die voor uw toepassingen van tel zijn.