hoe Waterinfiltratie voorzien via verharding?

waterinfiltratie — Dankzij waterdoorlatende en -passerende bestrating infiltreert het hemelwater in de grond (foto: Ebema)

Met de bouwshift in het vooruitzicht en de verharde voortuintjes die in ere hersteld dienen te worden, wordt gesloten verharding steeds meer afgezworen om hemelwater op te vangen en te laten infiltreren. Er bestaan verschillende oplossingen, onder meer door de verharding zelf waterdoorlatend te voorzien.

Dankzij waterdoorlatende en -passerende bestrating infiltreert het hemelwater in de grond. Zo raken onder meer de rioleringen niet meer overbelast. Vlaanderen besloot bijgevolg in heel wat situaties hemelwaterinfiltratie verplicht te maken. Er bestaan verschillende oplossingen om verharding en hemelwaterinfiltratie te combineren.

TYPES

WATERDOORLATEND OF WATERPASSEREND

Er bestaan zowel waterdoorlatende als waterpasserende bestratingsproducten. De eerste soort is poreus, waardoor het water door de steen heen naar de ondergrond loopt. De tweede soort heeft verbrede voegen of doorlopende holtes waarlangs het water in de ondergrond loopt. De juiste keuze moet gemaakt worden in functie van de toepassing.

WETTELIJKE VERPLICHTING

Beide opties laten een infiltratie van het regenwater in de bodem toe. Sinds september 2016 moet elk op te richten gebouw, constructie of aan te leggen verharding groter dan 40 m² aan de normen van de hemelwaterverordening voldoen, ook als die vrijgesteld is van stedenbouwkundige vergunningsplicht. De plaatsing van een infiltratievoorziening is dan verplicht als het goed (perceel) groter is dan 250 m².

Gemeenten en provincies kunnen eigen, strengere regels hanteren voor de infiltratie van hemelwater

Gemeenten en provincies kunnen echter eigen, strengere regels hanteren. Steeds meer oppervlakken worden vandaag immers verhard, waardoor het regenwater minder goed op een natuurlijke manier in de ondergrond kan wegsijpelen. De infiltratieoppervlakte van de infiltratievoorziening bedraagt minimaal 4 m²/100 m² afwaterende oppervlakte. Het buffervolume bedraagt minimaal 25 liter/m² afwaterende oppervlakte.

STRAATSTENEN

BETONSTRAATSTENEN

Betonstraatstenen met verbrede voegen zijn aan de zijkanten voorzien van brede nokken of afstandshouders, waardoor er brede voegen ontstaan waarlangs het water naar de fundering en de ondergrond wordt afgevoerd. Het voegenaandeel (na plaatsing) moet minstens 10% bedragen. Daarnaast bestaan er evenzeer betonstraatstenen met drainageopeningen. Door hun vorm infiltreert het water door openingen die na het leggen van de stenen ontstaan. Het drainageaandeel dat je met deze betonstenen creëert, moet opnieuw minstens 10% bedragen en de doorlatendheidscoëfficiënt of conductiviteit van het voegvullingsmateriaal dient bij beide soorten minstens 5,4 x 10^-4m/s te zijn. Betonstraatstenen bestaan in tal van kleuren en in alle mogelijke formaten.

waterinfiltratie — De juiste keuze moet gemaakt worden in functie van de toepassing (foto: Coeck)

Ten slotte behoren ook poreuze betonstraatstenen, die water doorlaten dankzij de betonsamenstelling, tot de mogelijkheden. Het infiltratievermogen van deze stenen bedraagt opnieuw minimaal 5,4 x 10^-4m/s. De stenen hebben een lagere splijttreksterkte (> 2,5 MPa), maar sluiten mooi aan, waardoor ze makkelijker begaanbaar zijn.

KLEIKLINKERS

Via brede voegen met afstandshouders kunnen ook kleiklinkers – beschikbaar in meerdere kleuren – water doorlaten. De klinker laat het water passeren via de voegen, waardoor het water snel wegvloeit en er minder kans is op algen, mossen en onkruid in de voegen. Dankzij de intrinsieke duurzaamheid, esthetische kwaliteiten en waterpasserende eigenschappen zijn ook de kleiklinkers geliefd.

NATUURSTEENKASSEIEN

Natuursteenkasseien of plavuizen met een voeg met een waterdoorlatend voegmiddel of ingeborsteld met split kunnen eveneens gebruikt worden om water door te laten. Natuursteen is beschikbaar in een grote variatie soorten en kleuren, met verschillende formaten en oppervlakte-afwerkingen. De natuursteen moet natuurlijk vorstbestendig zijn, maar vele soorten zijn ondertussen perfect geschikt als buitenbetegeling. Indien het voegaandeel niet groot genoeg is, is een verharding in natuursteen niet waterdoorlatend en niet waterpasserend.

waterinfiltratie — Ook grasbetontegels kan je als waterpasserende bestrating gebruiken, op voorwaarde dat ze op een doorlatende structuur liggen en dat je de openingen met steenslag vult of er gras in laat groeien (foto: Marshalls)

waterinfiltratie — Grasbetontegels moeten voldoen aan de PTV 126 (foto: Ebema)

GRASBETONTEGELS

Ook grasbetontegels kan je als waterpasserende bestrating gebruiken, op voorwaarde dat ze op een doorlatende structuur liggen en dat je de openingen met steenslag vult of er gras in laat groeien. Deze stenen moeten voldoen aan de PTV 126. De openingen bedragen minstens 25% van de totale oppervlakte, waardoor het water goed infiltreert.

KERAMIEK EN NATUURSTEEN OP TEGELDRAGERS

Door middel van tegeldragers en drainerende fundering is een terras met keramiek en natuursteen ook waterdoorlatend. Door de brede voeg kan het hemelwater rechtstreeks infiltreren naar de ondergrond.

STEENSLAG, GRAS

GRIND EN ANDERE STEENSLAG (halfverhardingen)

Ook siergrind en andere grind- en steenslagsoorten laten water door. Hiermee leg je halfverharding aan, met een open structuur. Belangrijk is dat dit materiaal geen nulfractie bevat. Het moet ook goed aangelegd zijn, zodat het water voldoende kan infiltreren en er geen mos gevormd wordt. Vandaar dat het een goed idee is om steenslag te combineren met grindplaten uit kunststof. Die zorgen voor meer sterkte en stabiliteit bij verkeer. De mat verdeelt de druk van een voertuig beter en voorkomt dat de steenslag niet in de ondergrond wordt geduwd. Alle grind blijft mooi op zijn plaats en het oppervlak oogt egaal. Ofwel heeft de mat een honingraatstructuur, ofwel vertoont ze wigvormige ruimten in alle richtingen, waarin het vulmateriaal zich door belasting steeds vaster zet.

Verder bestaan grindplaten zowel voor fijne als grote steenslag, en in verschillende kleuren, passend bij die van het grind, zodat het niet stoort wanneer de mat zichtbaar is. Bovendien gaat een stabilisatiemat de groei van onkruid en plantenwortels tegen, als er onderaan geotextiel tegen kleeft of indien de mat een fijn raster vertoont.

Er bestaan tegenwoordig ook 'licht gebonden' halfverhardingen met een natuurlijk of kunstmatig bindmiddel die dit soort steenslagverhardingen beter bestand maken tegen erosie en onkruidgroei, maar toch nog enigszins drainerend houden.

GRASKUNSTSTOFPLATEN

Met graskunststofplaten verkrijg je een berijdbaar grasperk, zonder spoorvorming, gaten en waterplassen. De optimale celgrootte van de platen leidt tot een hoge plantenconcentratie en een goede wortelgroei. Zo blijft het oppervlak op lange termijn waterdoorlatend. Je herintroduceert er groen mee, waartoe de overheid soms ook verplicht, dat toch bruikbaar blijft en helpt om regenwater verantwoord te beheren.

Met graskunststofplaten verkrijg je een berijdbaar grasperk, zonder spoorvorming, gaten en waterplassen

MONOLIETE DOORLATENDE VERHARDINGEN

Tegenwoordig zijn er ook ter plaatse gestorte poreuze asfalt- en betonverhardingen die een gesloten verhardingsoppervlak combineren met waterdoorlatend vermogen. Momenteel loopt hierover nog verder onderzoek rond drainerend beton als toplaag van waterdoorlatende wegverhardingen.

WELKE WATERDOORLATENDE VOEGMATERIALEN?

Er zijn heel wat speciaal ontwikkelde voegmortels: drainerende harsgebonden voegmortel met één component die onkruid en kruipend ongedierte tegenhoudt, een flexibele versie daarvan die uitzetten/krimpen beter opvangt … Daarnaast bestaat er waterdoorlatend voegzand dat onkruid afremt. Net als een nieuw, waterdoorlatend voegmiddel zonder cement, geschikt voor tegels en kasseien. En waterdoorlatend, polymeergebonden voegzand, dat na verdichting en bewatering hard wordt, maar tegelijk ook flexibel. Het vangt zo bewegingen in de ondergrond op en verhindert opnieuw onkruid en kruipend ongedierte. Een ander polymeerzand houdt stenen sterk op hun plaats, ook in hellingen.

WATERINFILTRATIE VIA BESTRATING IN DE PRAKTIJK

De dikte van de verharding, fundering en onderfundering zijn afhankelijk van de categorie van verkeersbelasting (I t.e.m. IV) en de beoogde infiltratie-, en buffercapaciteit.

Met een zware leem- en kleilaag of een grondwaterpeil kort onder het maaiveld moet u in een dikkere opbouw voorzien, om het water te bufferen. Laat de bodem minder dan 10^-5 m/s water door of is de grondwaterspiegel te hoog, dan kan je ook een drainagekoffer en/of drainageleidingen aanbrengen, en het water bufferen, zodat het geleidelijk aan in de bodem sijpelt (grind zal al 30% van het water in de opbouw bufferen). Elke infiltratievoorziening moet boven het grondwaterniveau zitten, anders heeft het geen zin. Ga voor de benodigde buffercapaciteit uit van de Vlaamse gewestelijke stedenbouwkundige verordening inzake hemelwaterputten, infiltratie- en buffervoorzieningen en gescheiden lozing van afval- en hemelwater, of van de KMI-gegevens over regenintensiteit. Infiltratie binnen (grond-)waterwinningszones I & II is bijvoorbeeld verboden.

waterinfiltratie — Elke infiltratievoorziening moet boven het grondwaterniveau zitten, anders heeft het geen zin (foto: Ebema)

Hierbij wordt de waterinfiltratie niet via de verharding geregeld, maar met een goot (foto: Marshalls)

BELANG VAN GOEDE ONDERBOUW

Belangrijk is dat alle waterdoorlatende/-passerende toplagen gecombineerd worden met een juiste, doorlatende onderbouw. Ook bij steenslag- en graskunststofplaten moet de ondergrond stabiel, egaal en waterdoorlatend zijn. Het bodemleven moet bovendien overal vlot aan kunnen, om de doorlatendheid op lange termijn te garanderen. Dichtslibbende lagen zijn daarbij uit den boze.

Met dank aan ArtStone, Brachot, Coeck, Ebema, FEBE, Marshalls, Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw en Tuinmaterialen Meynen

HOE WATERINFILTRATIE VOORZIEN VIA VERHARDING?