hydraulische slangen in topvorm houden

Een van de grootste gevaren bij hydraulische apparatuur is een breuk van de leiding. Of het nu gaat om een miniem lek of een plotse breuk, de gevolgen kunnen voor mens, bedrijf en milieu enorm zijn. Twee zaken kunnen dat vermijden: vakkennis en productkwaliteit.

 

Hydraulica mag dan in de lichtere toepassingen meestal de duimen leggen voor pneumatica of elektrische energie, als het echt krachtig moet zijn, is hydraulica veelal de aangewezen energievorm. Toch heeft hydraulica weleens de perceptie tegen. ‘Het is vuil, moeilijk en gevaarlijk,’ wordt dan geopperd. Over vuil kan moeilijk gediscussieerd worden, maar gevaar is er wel degelijk.

Zo zal een fout in de hydraulische slang niet alleen leiden tot het weglekken van de olie, ook gevolgschade in de rest van de machine en kostbare stilstand van hydraulische apparatuur is mogelijk. Maar nog veel belangrijker is dat er levensgevaarlijke situaties kunnen ontstaan voor het personeel in de buurt. En net daar zit een bijkomend potentieel gevaar. De kennis van hydraulica bij technisch personeel loopt stelselmatig terug en het gebeurt wel meer dat medewerkers zich totaal niet bewust zijn van de aartsgevaarlijke combinatie van hydraulische olie en de grote drukken die bij deze toepassingen schering en inslag zijn. Opleiding en sensibilisering zijn nooit een overbodige luxe.

 

Oorzaken van breuk

Hydraulische slangen breken niet zomaar, meestal is het gevolg van een onjuist gebruik of gebrekkig onderhoud. Ook zware werkomstandigheden zoals hoge temperaturen, zout water of voortdurend bewegen hebben een bepalende invloed op de conditie van de slang.

Bij onjuist gebruik zijn er enkele klassiekers die steeds terugkeren. Zo loopt het vaak verkeerd in de materiaalkeuze. Er worden bijvoorbeeld slangen gekozen die de verwachte druk niet aankunnen, of men vervangt bij een onderhoudsbeurt enkel de slang of enkel de koppeling/aansluiting. Het is altijd beter om beide samen te vervangen. Om de compatibiliteit van de diverse onderdelen te garanderen is het ook aan te raden om indien mogelijk combinaties van eenzelfde fabrikant te gebruiken. Twee producten van verschillende fabrikanten kunnen beide perfect binnen de toleranties vallen, maar toch sluiten 2 componenten van dezelfde producent in principe beter aan.

 

Ook tijdens de montage is er waakzaamheid geboden. Zorg ervoor dat de slangen exact op de goede lengte afgemeten zijn. Te lange slangen zullen uitslaan als ze onder druk staan en kunnen zo een potentieel gevaar vormen. Te kleine lengtes kunnen dan weer makkelijker scheuren omdat ze voortdurend onderhevig zijn aan trekkrachten. In diezelfde sfeer moet ook de buigradius van de leiding steeds worden gerespecteerd.

 

Hydraulische installaties zijn over het algemeen zeer robuust als ze goed onderhouden worden. Dat leidt er weleens toe dat leidingen puur door ouderdomsslijtage een gevaar kunnen vormen. Een goed uitgekiend onderhoudsplan kan hier wonderen verrichten.

 

In sommige toepassingen leggen keuringsinstanties een maximale levensduur op aan de ingezette hydraulische slangen. Na een zekere periode moeten ze dan verpicht vervangen worden om de veiligheid van mens en omgeving te garanderen. Vandaar dat er aan sommige slangen labels hangen met een datum en de werkdruk erop.

 

Denk in deze problematiek ook aan de vervangingsslangen, die vaak stof liggen te vergaren in uw magazijn. Is het met de zeer korte levertermijnen van vandaag echt nodig om alle mogelijke slangen zelf op voorraad te houden? Leveranciers weten als geen ander hoe ze het best hun slangen in topvorm kunnen houden en de vervangingsgraad van de leidingen is er dankzij de verkoop een pak groter, waardoor u een recentere vervangingsslang zal krijgen.

De vergeten factor: oliekwaliteit

Het gebruik van de juiste hydraulische olie is niet alleen uit operationeel oogpunt belangrijk, ook de veiligheid kan in het gedrang komen als dit nagelaten wordt. Elke applicatie heeft specifieke werkingsomstandigheden die een gerichte benadering vereisen van de viscositeit, samenstelling en anti-slijtage-eigenschappen. Hydraulische olie heeft naast de smeringsfunctie en het overbrengen van kracht ook de cruciale rol om warmte af te voeren en contaminatie te voorkomen. In dat opzicht heeft de kwaliteit van de olie dus een rechtstreekse impact op de levensduur van de componenten.

De kwaliteit van de olie heeft een rechtstreekse impact op de levensduur van de componenten

Vooral viscositeit blijkt van doorslaggevend belang voor de algemene werking van het hydraulisch systeem. Een te lage viscositeit leidt tot een te dunne oliefilm en een hoger risico op lekken. Een hogere viscositeit leidt dan weer tot minder soepele beweging van de onderdelen, warmte-opwekking en meer risico op cavitatie. Als we evenwel puur de invloed op hydraulische slangen bekijken, dan vormen vooral factoren als oxidatiestabiliteit, roest- en corrosie-inhibitie en materiaalcompatbiliteit van belang.

Oxidatiestabiliteit betekent dat de chemische reactie tussen zuurstof en de olie in beperkte mate leidt tot zuurvormende stoffen.

Corrosiestabiliteit staat dan weer voor het vermogen van de hydraulische vloeistof om corrosie te voorkomen.

Materiaalcomptabiliteit is belangrijk omdat hiermee aangeduid wordt in hoeverre de olie geschikt is voor contact met slangen, verzamelleidingen, pakkingen en dichtingen. In deze componenten worden diverse rubbersoorten en elastomeren ingezet. Zij kunnen snel degenereren als ze in combinatie met de verkeerde olie gebruikt worden. Het gevolg is een grotere kans op lekkages en stilstand. De correcte werkwijze om olie te selecteren is dus verder kijken dan enkel viscositeit, ook de additieven verdienen de nodige aandacht. Vergeet ook niet na te gaan of er extra vereisten van belang zijn, zoals brandbestendigheid of milieu-eisen.

 

Wat bij een vermoeden van lek?

Wie vermoedt dat er een lek zit in zijn hydraulische installatie mag nooit klakkeloos op zoek gaan zonder voorzorgsmaatregelen. Foutzoeken met de blote hand is absoluut uit den boze, want hete en onder hoge druk staande hydraulische vloeistof die zich door een klein gaatje naar buiten drukt kan uiterst gevaarlijk zijn.

Foutzoeken met de blote hand is absoluut uit den boze

Gebruik daarom een stuk stevig karton om te bepalen waar het lek zich bevindt en gebruik alle nodige PBM’s. Als u dat niet doet, kan de olie zich in uw huid injecteren. De verwondingen die hierdoor ontstaan zijn niet van de poes. De schade ziet er in het begin misschien niet zo erg uit en de pijn meevallen, maar langzaam zal de olie zich verspreiden, de huid zal vervolgens opzwellen, de binnenkant van de wond kan verbranden. In sommige gevallen leidde dat zelfs tot amputaties.

VEILIGHEIDSNORMEN

In theorie is een hydraulische installatie tijdens de levensduur aan dezelfde veiligheidsnormen gebonden als andere installaties. De bekende Machinerichtlijn moet hier dus toegepast worden, maar er is ook de specifieke EN ISO 4413 met de algemene regels en veiligheidseisen voor hydraulische systemen en hun componenten. Voor sommige toepassingen is er ook een nog specifiekere norm die een bepaalde hydraulische applicatie afdekt, dat is bijvoorbeeld het geval voor persen. Naast de pure veiligheidscomponenten wordt in hydraulica ook vaak gebruikgemaakt van sensoren om de installatie veilig te houden. Denk bijvoorbeeld aan drukbegrenzers, oliekwaliteitsensoren, temperatuurmeters en vulniveausensoren.

VEILIGHEIDSVUISTREGELS
Grosso modo kunnen we enkele veiligheidsvuistregels opstellen:
- Alle onderdelen van het systeem moeten bestand zijn tegen drukken die overeenkomen met de maximale bedrijfsdruk van het systeem of over andere veiligheidsmaatregelen beschikken om die maximale druk te weerstaan.
- Veel gebruikte veiligheidsvoorzieningen tegen een te hoge druk zijn een of meerdere drukbegrenzingsventielen, die de druk in alle delen van het systeem begrenzen.
- Systemen moeten zodanig worden ontworpen, gebouwd en ingesteld dat ze drukpieken en drukstijgingen minimaliseren. Een drukpiek en een toegenomen druk mogen geen gevaren veroorzaken.
Daarnaast moet elke systeem ook beschermd zijn tegen een onverwachte opstart.